Η απόφαση των ΗΠΑ να παραδώσουν πυρομαχικά απεμπλουτισμένου ουρανίου στην Ουκρανία, προκάλεσε αίσθηση διεθνώς, αλλά και σφοδρή αντίδραση από τη Ρωσία. «Οι ΗΠΑ θα είναι υπεύθυνες για τις συνέπειες της κίνησής τους να δώσουν στην Ουκρανία οβίδες ουρανίου», προειδοποίησε το Κρεμλίνο, υπογραμμίζοντας πως η χρήση των εν λόγω οβίδων κατά το παρελθόν «επέφερε φρενήρη αύξηση» των καρκίνων.
Ο υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ τόνισε πως πρόκειται για «ένα βήμα προς την επιτάχυνση της κλιμάκωσης» του πολέμου στην Ουκρανία, ενώ ο Ρώσος αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών συμπλήρωσε πως με τέτοιες κινήσεις η Ουάσινγκτον, όχι μόνο κλιμακώνει τη σύγκρουση, αλλά δείχνει και την περιφρόνησή της για τις συνέπειες από τη χρήση αυτών των πυρομαχικών. «Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια εγκληματική ενέργεια», τόνισε ο Σεργκέι Ριάμπκοφ.
Λίγο καιρό πριν, και ενώ οι αναφορές για αποστολή πυρομαχικών απεμπλουτισμένου ουρανίου στην Ουκρανία από τους δυτικούς συμμάχους πλήθαιναν, ο Βλαντιμίρ Πούτιν είχε προειδοποιήσει πως η Ρωσία «θα ανταποκριθεί ανάλογα στις προθέσεις της Δύσης να χρησιμοποιήσει όπλα με “πυρηνικό συστατικό”». Λίγο αργότερα, η Μόσχα ανακοίνωσε πως θα τοποθετήσει τακτικά πυρηνικά όπλα (χαμηλής απόδοσης) στη γειτονική Λευκορωσία.
Οι ΗΠΑ, οι οποίες από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία έχουν προσφέρει στο Κίεβο εξοπλισμό αξίας άνω των 43 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ευελπιστούν με τα βλήματα απεμπλουτισμένου ουρανίου να δώσουν νέα ώθηση στην ουκρανική αντεπίθεση. Οι ουκρανικές δυνάμεις, μέχρι στιγμής, αδυνατούν να διασπάσουν τις ρωσικές γραμμές στις κατεχόμενες περιοχές στην ανατολική Ουκρανία και η αντεπίθεση δεν έχει φέρει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα.
Τα βλήματα θα χρησιμοποιηθούν για τον εξοπλισμό των 31 αρμάτων μάχης M1A1 Abrams που οι ΗΠΑ αναμένεται να παραδώσουν στην Ουκρανία το επόμενο διάστημα. Πρόκειται για πυρομαχικά που αναπτύχθηκαν από τις ΗΠΑ κατά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου για την καταστροφή των σοβιετικών αρμάτων μάχης, ιδιαίτερα των T-72, τα οποία χρησιμοποιούνται και σήμερα από τους Ρώσους στον πόλεμο στην Ουκρανία.
Σημειώνεται πως πυρομαχικά απεμπλουτισμένου ουρανίου χρησιμοποιήθηκαν από τις ΗΠΑ και στον πόλεμο του Κόλπου, το 1991, κατά των αρμάτων του Ιράκ, στην εισβολή και πάλι στο Ιράκ το 2003, αλλά και στη Σερβία και στο Κοσσυφοπέδιο.
Τι είναι τα βλήματα απεμπλουτισμένου ουρανίου
Το απεμπλουτισμένο ουράνιο είναι ένα υποπροϊόν της διαδικασίας παραγωγής του εμπλουτισμένου ουρανίου, που χρησιμοποιείται για τα πυρηνικά καύσιμα και τα πυρηνικά όπλα. Αν και σαφώς πολύ λιγότερο ισχυρό και ανίκανο να προκαλέσει κάποια πυρηνική αντίδραση, το απεμπλουτισμένο ουράνιο είναι εξαιρετικά πυκνό – πυκνότερο από τον μόλυβδο – γεγονός που το καθιστά και καταλληλότερο για χρήση σε βλήματα.
«Είναι τόσο πυκνό και έχει τέτοια ορμή που διαπερνά τη θωράκιση, προκαλώντας ταυτόχρονα μεγάλη αύξηση της θερμοκρασίας που προκαλεί φωτιά», υπογραμμίζει στο Associated Press ο Έντουαρντ Γκάιστ, ειδικός σε θέματα πυρηνικής ενέργειας και ερευνητής πολιτικής στο Rand, ένα μη κερδοσκοπικό ερευνητικό ίδρυμα με έδρα τις ΗΠΑ. Όταν χτυπάει τη θωράκιση ενός τανκ, τη διαπερνά σαν χαρτόνι, πριν εκραγεί, δημιουργώντας ένα φλεγόμενο σύννεφο μετάλλου και σκόνης, ενώ οι υψηλές θερμοκρασίες που αναπτύσσονται προκαλούν εκρήξεις στα καύσιμα και τα πυρομαχικά του άρματος, διαλύοντας ολοκληρωτικά το άρμα μάχης.
Πόσο επικίνδυνα είναι;
Αν και τα πυρομαχικά απεμπλουτισμένου ουρανίου δεν αναγνωρίζονται ως πυρηνικά όπλα, και εκπέμπουν χαμηλά επίπεδα ραδιενέργειας γεγονός που έχει αναγκάσει την αρμόδια αρχή του ΟΗΕ να επιστήσει την προσοχή στη χρήση τους και να προειδοποιήσει για πιθανούς κινδύνους από την έκθεσή τους σε αυτά.
«Η χρήση τέτοιων πυρομαχικών πρέπει να περιορίζεται στο ελάχιστο και να χρησιμοποιείται ειδικός εξοπλισμός προστασίας (όπως πχ γάντια)», προειδοποιεί η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας, υπογραμμίζοντας πως ενδεχομένως να πρέπει να γίνει κάποια εκστρατεία ενημέρωσης για να διασφαλιστεί πως θα αποφεύγεται η χρήση τέτοιων βλημάτων. «Αυτό θα πρέπει να αποτελεί μέρος οποιασδήποτε εκτίμησης κινδύνου και για τις προφυλάξεις θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το εύρος και ο αριθμός των πυρομαχικών που χρησιμοποιούνται σε μια περιοχή».
Η Διεθνής Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας υπογραμμίζει πως το απεμπλουτισμένο ουράνιο είναι κυρίως μια τοξική χημική ουσία και λιγότερο επικίνδυνη λόγω ακτινοβολίας. Τα σωματίδια στα αερολύματα μπορούν να εισπνευστούν ή να καταποθούν, και ενώ τα περισσότερα ο οργανισμός θα τα αποβάλει, μερικά μπορούν να εισέλθουν στην κυκλοφορία του αίματος και να προκαλέσουν βλάβη στα νεφρά και σε άλλα όργανα. «Σε υψηλές συγκεντρώσεις μπορούν να προκαλέσουν ακόμη και νεφρική ανεπάρκεια», σημειώνει η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας.
Σε πρόσφατη μελέτη του BMJ Global Health αναφέρονται «πιθανές συσχετίσεις» μακροπρόθεσμων προβλημάτων υγείας ανθρώπων που βρίσκονταν σε πεδία μάχης στα οποία χρησιμοποιήθηκαν βλήματα απεμπλουτισμένου ουρανίου.
Μια ακόμη ανάλυση από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας κατέληξε στο συμπέρασμα πως σε ορισμένες περιπτώσεις μετά τη χρήση πυρομαχικών απεμπλουτισμένου ουρανίου μπορεί να αυξηθεί η μόλυνση στα τρόφιμα και τα υπόγεια ύδατα, ύστερα από μερικά χρόνια. Για τον λόγο αυτό, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, υπογραμμίζει πως η χρήση τους θα πρέπει να παρακολουθείται και επιπλέον θα πρέπει να λαμβάνονται μέτρα καθαρισμού στις περιοχές «όπου τα επίπεδα μόλυνσης θεωρούνται απαράδεκτα από ειδικευμένους εμπειρογνώμονες».
Οι ΗΠΑ υπερασπίζονται τη χρήση τους – «Δεν έχουμε πάθει τίποτα και έχουν σώσει ζωές πολλών στη μάχη»
Από την πλευρά του το Πεντάγωνο υπερασπίστηκε τη χρήση των εν λόγω πυρομαχικών. Ο αμερικανικός στρατός «έχει προμηθευτεί, αποθηκεύσει και χρησιμοποιήσει βλήματα απεμπλουτισμένου ουρανίου για αρκετές δεκαετίες, καθώς αυτά αποτελούν μακροχρόνιο στοιχείο ορισμένων συμβατικών πυρομαχικών», είχε δηλώσει τον περασμένο Μάρτιο στο Associated Press ο εκπρόσωπος του Πενταγώνου, αντισυνταγματάρχης Γκάρον Γκαρν. Αυτά τα βλήματα έχουν «σώσει τις ζωές πολλών μελών των στρατιωτικών στη μάχη», είπε και πρόσθεσε ότι «και άλλες χώρες έχουν εδώ και καιρό φυσίγγια απεμπλουτισμένου ουρανίου, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας».
Σημειώνεται πως εκτός από τις ΗΠΑ, σύμφωνα με τον Διεθνή Συνασπισμό για την Απαγόρευση των Όπλων Ουρανίου, τέτοια βλήματα παράγουν η Ρωσία, η Βρετανία, η Κίνα, η Γαλλία και το Πακιστάν. Επίσης ακόμη 14 κράτη φέρονται να τα έχουν προμηθευτεί και να έχουν στις αποθήκες πυρομαχικών τους.
