Αν μια εικόνα μένει για πάντα χαραγμένη στη μνήμη του επισκέπτη της Λήμνου, αυτή σίγουρα είναι το μικροσκοπικό ξωκλήσι της Παναγίας Κακαβιώτισσας. Αν αναρωτιέστε όμως γιατί ένα ξωκλήσι αποτελεί το πιο διάσημο και χαρακτηριστικό σημείο του νησιού αρκεί να γνωρίζετε ότι κατέχει και ένα παγκόσμιο ρεκόρ. Ο λόγος; Το γεγονός ότι δεν έχει σκεπή, κάτι που το καθιστά το μοναδικό εκκλησάκι παγκοσμίως στο είδος του.
Το μοναδικό αυτό αξιοθέατο βρίσκεται κοντά στο χωριό Ζεματά, σε απόσταση μόλις 4 χλμ. από το λιμάνι της Μύρινας, και οφείλει την ονομασία του στο βουνό Κάκαβο όπου και βρίσκεται χτισμένο κάτω από μια σπηλιά.
Η αξιοθαύμαστη αρχιτεκτονική του το καθιστά ένα από τα διασημότερα αξιοθέατα του νησιού, καθώς αμέτρητοι επισκέπτες έρχονται κάθε χρόνο εδώ προκειμένου να θαυμάσουν από κοντά αυτό το μοναδικό, παγκόσμιο «φαινόμενο».
Η δημιουργία του χρονολογείται, περίπου, στο 1300 όταν ερημίτες μοναχοί επέλεξαν το συγκεκριμένο σημείο για να ασκητέψουν, ενώ από το 1305 αποτελεί περιουσία της μονής Μεγίστης Λαύρας.
Οι ασκητές έχτισαν τον μικρό αυτό ναό κάτω από το βραχώδες μπαλκόνι, προκειμένου να τελούν τη θεία λειτουργία, ενώ με το πέρασμα των χρόνων οι μοναχοί έφυγαν από την ζωή και ο τελευταίος εναπομείναντας εγκατέλειψε τη Λήμνο για να ασκητέψει στο Άγιο Όρος.
Σύμφωνα με την παράδοση, πριν φύγει για το Άγιο όρος, βρήκε ένα Λημνιό, που είχε τη μάντρα του εκεί κοντά και του εμπιστεύτηκε την εικόνα της Παναγίας, το «Ρόδον το αμάραντον». Ο μοναχός ζήτησε από το βοσκό να τοποθετεί την εικόνα στο ναό κάθε Τρίτη μετά τη Λαμπρή για να λειτουργείται. Σήμερα, εδώ πραγματοποιείται μόνο μια λειτουργία το χρόνο, κάθε Τρίτη μετά το Πάσχα.
Για να προσεγγίσει κανείς το ξωκλήσι παίρνει το μονοπάτι που οδηγεί στην κορυφή του βουνού Κάκαβου, μια διαδρομή περίπου 1.300 μέτρων, διάρκειας 15 λεπτών. Το υπέροχο τοπίο ολόγυρα και η ονειρική θέα στον κόλπο του Μούδρου στα όσα σίγουρα εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη, πέρα από την ιδιομορφία του ναού.
