Με μήκος 110 χιλιόμετρα είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της Πελοποννήσου. Οι πηγές του βρίσκονται στην Αρκαδία, στους πρόποδες του Ταΰγετου, ενώ αφού δεχθεί τα νερά των ποταμών Ελισσώνα, Λούσιου, Λάδωνα, Ερύμανθου και Κλαδέου, εκβάλλει στον Κυπαρισσαϊκό κόλπο, κοντά στο Κατάκολο. Το όνομα του ποταμού ετυμολογείται από το αρχαίο ρήμα αλφάνω που σημαίνει προσφέρω πλούτο, εξ ου και ο χαρακτηρισμός «πλουτοδότης».
Ο Αλφειός συνδέεται και με τους άθλους του Ηρακλή, ο οποίος κλήθηκε να εκτρέψει τα νερά του, όπως και του Πηνειού, για να καθαρίσει την κόπρο του Αυγεία. Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο Αλφειός ήταν γιος του Ωκεανού και της Τηθύος, ένας από τους θεοποιημένους ποταμούς των αρχαίων Ελλήνων, που λατρευόταν στην Ηλεία, τη Μεσσηνία και την Αρκαδία. Κατά τον Παυσανία, ο Αλφειός ήταν κυνηγός. Από τον μεγάλο και χωρίς ανταπόκριση έρωτά του για την Αρεθούσα, μεταμορφώθηκε σε ποταμό και μέσω της θάλασσας έφτασε στην Ορτυγία, όπου είχε πάει και η αγαπημένη του.
Πλατάνια και λυγαριές αφθονούν στις όχθες του, ενώ κοντά στο ποτάμι φυτρώνουν πολλά είδη της πελοποννησιακής χλωρίδας όπως και πολλές ορχιδέες. Στα παρόχθια δάση ζει πλούσια ορνιθοπανίδα, γερακίνες, ξεφτέρια, πετρίτες γκιώνηδες και πολλά άλλα ενώ στις εκβολές και στα φράγματα ζουν ερωδιοί, κορμοράνοι και βουτηχτάρια.
Το ορμητικό ρεύμα του ποταμού μεταφέρει πολλά φερτά υλικά, μεταμορφώνοντας το τοπίο στο σημείο που εκβάλλει και σχηματίζοντας λιμνοθάλασσες όπως της Αγουλινίτσας και της Μουριάς, παλαιότερα, και του Καϊάφα.
Μεγάλο τμήμα του ποταμού δεν είναι προσβάσιμο στους πεζοπόρους, αλλά απαιτείται τόλμη, καθοδήγηση και κατάλληλος εξοπλισμός. Παράλληλα διοργανώνονται και ράφτινγκ και καγιάκ, τόσο για τους άπειρους όσο και για τους πιο εκπαιδευμένους λάτρεις των σπορ αυτών.
