Η Φωτεινή Αγραφιώτη ήταν μόλις 25 ετών, όταν κάνοντας το διδακτορικό της στο πανεπιστήμιο του Τορόντο κατάφερε να ταυτοποιήσει τον χτύπο της καρδιάς του ανθρώπου ως μοναδικό βιομετρικό χαρακτηριστικό στοιχείο της ταυτότητας του. Τρία χρόνια αργότερα, η ανακάλυψη αυτή οδήγησε τη νεαρή ερευνήτρια στη δημιουργία ενός βραχιολιού, του «Nymi», που όποιος το φορά αποκτά… ιδιαίτερες δυνατότητες: μπορεί να ξεκλειδώνει το κινητό του τηλέφωνο, να πληρώνει τους λογαριασμούς του ακουμπώντας την πιστωτική του κάρτα πάνω στο βραχιόλι, να ξεκλειδώνει τον υπολογιστή του, την πόρτα του σπιτιού του κλπ.
Σήμερα όλα τα παραπάνω άρχισαν να χρησιμοποιούνται ευρέως στον Καναδά και στις ΗΠΑ, ενώ μεγάλες εταιρείες στο χώρο της ασφάλειας δεδομένων για τα data centers, έχουν υιοθετήσει το Nymi, που αναγνωρίζει τον καρδιακό παλμό για να επιτρέψει την πρόσβαση στους χώρους υψηλής ασφάλειας! Συναντήσαμε την Φωτεινή Αγραφιώτη στο πατρικό της σπίτι στο Πρωτοχώρι Κοζάνης, όπου βρέθηκε για λίγες μέρες, με αφορμή την παρουσία της στο TEDxAcademy 2016 στην Αθήνα, όπου μαζί με άλλους 18 επιστήμονες απ’ όλον τον κόσμο, θα μιλήσει για τις τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης και το όραμά της για την Ελλάδα το 2030.
«Μετά τη δημιουργία του Nymi αποφάσισα να γυρίσω πίσω στην έρευνα εκεί απ’ όπου ξεκίνησα. Υπάρχουν ξέρετε προκλήσεις όπως οι τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης και η αναγνώριση του κόσμου των συναισθημάτων, ένα από τα πιο αγαπημένα μου θέματα, μεταξύ όσων συνάντησα στη διάρκεια της προηγουμένης ερευνάς μου και που τώρα αφιερώνω όλο τον χρόνο μου σε αυτά» ανέφερε μιλώντας στο ΑΠΕ ΜΠΕ.
«Πριν πας στον (άνθρωπο) γιατρό σου, θα μιλάς με τον Dr …Τεχνητή Νοημοσύνη»
Η Φωτεινή Αγραφιώτη πρόσθεσε ότι είμαστε στις αρχή της 4ης βιομηχανικής επανάστασης που θα συνοδευτεί από έκρηξη των τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης. «Οι υπολογιστές θα αναλάβουν ένα κομμάτι της ζωής μας που είναι αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας μας δηλαδή ένα κομμάτι ενεργειών του εαυτού μας θα γίνεται από τις μηχανές». Ουσιαστικά αυτό είναι ήδη πραγματικότητα σε έναν βαθμό, αφού αντί για γραμματέα έχουμε τον βοηθό τεχνητής νοημοσύνης, που ασχολείται ήδη με τα ραντεβού μας, συντάσσει τα e-mails μας με τον δικό μας τρόπο κι ανταλλάσει μηνύματα ηλεκτρικού ταχυδρομείου. «Θα είναι πια δεδομένο, μας εξηγεί, ότι πριν πας να δεις στο γιατρό σου θα μιλήσεις στον γιατρό τεχνητής νοημοσύνης που θα είναι εγκατεστημένος στον υπολογιστή σου και εάν από κει δεν πάρεις απάντηση, τότε θα πας στον γιατρό».
Σήμερα, προσθέτει, υπάρχουν δισεκατομμύρια συσκευές στον πλανήτη που είναι διασυνδεμένες στο Ιντερνετ και σε διάφορα δίκτυα. “Είμαστε πάρα πολύ καλοί στο να παράγουμε δεδομένα, στο να ανταλλάσσουμε δεδομένα, φωτογραφίες, e-mails, ήχο, κείμενο, φωνή, μουσική. Παράγουμε πολλή πληροφορία κι αυτό δημιούργησε πολύ προσοδοφόρο έδαφος για την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης. Να σας δώσω ένα παράδειγμα. Τα ρομπότ καταφέρνουν καταφέρνουν να μιλούν σαν εμάς, γιατί εκπαιδεύσαμε τον υπολογιστή με βάση τα εκατομμύρια δείγματα ομιλίας που του δώσαμε. Το ίδιο πράγμα συμβαίνει και με τις εικόνες. Δείξαμε δισεκατομμύρια εικόνες όπου εκπαιδεύσαμε τον υπολογιστή να ξεχωρίζει αντικείμενα μέσα στις φωτογραφίες και έτσι σήμερα μπορούμε να μιλάμε για αυτοκίνητα που οδηγούν τους εαυτούς τους” σημειώνει η Φωτεινή Αγραφιώτη.
Ο υπολογιστής είναι πιο καλός… ακτινολόγος, δημοσιογράφος, σεναριογράφος ή δικηγόρος;
Κατά την Ελληνίδα επιστήμονα, η ανθρώπινη ακρίβεια δεν είναι πολύ μεγάλη σε κάποιους τομείς. Στον τομέα τής ακτινολογίας, για παράδειγμα, το ανθρώπινο λάθος έχει μετρηθεί στο 20% και αυτό είναι αρκετά μεγάλο ποσοστό για την ιατρική. «Η τεχνητή νοημοσύνη σήμερα ανέλαβε να λύσει αυτό το πρόβλημα. Αξονικές και μαγνητικές τομογραφίες διαβάζονται από τον υπολογιστή που ανιχνεύει όγκους και διάφορες άλλες λεπτομέρειες που δεν είναι ορατές από την ανθρώπινη παρατηρητικότητα. Βοηθός τεχνητής νοημοσύνης δεν λύνει μόνο τα χέρια του γιατρού αλλά και άλλων ειδικοτήτων».
Αναλαμβάνει ρόλο δημοσιογράφου να γράψει άρθρα με απόλυτη συνοχή για μια εφημερίδα, φτιάχνει σενάρια για ταινίες στον κινηματογράφο, ενώ οι δικηγόροι, όλο και περισσότερο, θα αναθέτουν στον ιδιαίτερο βοηθό τους να κάνει άπειρους συνδυασμούς σε λεπτομέρειες νομικών κειμένων που ξεφεύγουν από την ανθρώπινη δυνατότητα.
«Όπως βλέπετε οι τεχνολογίες της τεχνητής νοημοσύνης επηρεάζουν τα επαγγέλματα και την μορφή τους στο μέλλον, είναι ένα είδος εξέλιξης που έρχεται, και είναι ήδη στην πόρτα μας. Η εξέλιξη αυτή είναι καλή και πρέπει και εδώ στην Ελλάδα να είμαστε προετοιμασμένοι» σημειώνει.
Η Φωτεινή Αγραφιώτη έχει -μεταξύ άλλων- αναλάβει τη διεύθυνση της έρευνας τεχνητής νοημοσύνης για τη μεγαλύτερη τράπεζα του Καναδά. «Κάνουμε έρευνα και ετοιμάζουμε το περιβάλλον σε τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης, που θα χρησιμοποιούνται μετά από είκοσι χρόνια σε όλο το βάθος των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών και κάθε άλλου είδους τραπεζικής εργασίας», σημειώνει.
Η μεγάλη της όμως αγάπη -και δεν το κρύβει- είναι ο κόσμος των συναισθημάτων η αναγνώριση τους από τον ηλεκτρονικό υπολογιστή. Αυτό στάθηκε και η αιτία, όπως μας εξομολογείται, κάποια στιγμή να σκεφθεί να παρατήσει όλα όσα έκανε και να ασχοληθεί με τη δημιουργία ενός μηχανισμού που θα αναγνώριζε τα ανθρώπινα συναισθήματα. «Ευτυχώς», λέει γελώντας, «με συγκράτησε τότε ο καθηγητής μου στο πανεπιστήμιο του Τορόντο, που απαίτησε να ολοκληρώσω την έρευνα με την ταυτοποίηση του παλμού της καρδιάς ως βιομετρικού χαρακτηριστικού».
Το τελευταίο πράγμα που δεν γνωρίζουν οι υπολογιστές είναι το πώς νιώθουμε
«Όταν είχα σχεδόν ολοκληρώσει την έρευνα μου στο εργαστήριο με δεκάδες καρδιογραφήματα σε ανθρώπους», λέει και προσθέτει: «έδωσα φορητές συσκευές στους φοιτητές του πανεπιστημίου του Τορόντο να τις φορούν κάτω από τα ρούχα τους όπου θα κατέγραφαν το καρδιακό τους παλμό και το βράδυ θα μου τις επέστρεφαν. Όταν πήρα αυτά τα σήματα και τα έβαλα στον αλγόριθμο που είχα δημιουργήσει δεν δούλευε τίποτα. Επανέλαβα το πείραμα για να βεβαιωθώ ότι δεν έχει γίνει κάποιο λάθος και ο αλγόριθμος μου πάλι δεν δούλευε. Στο πρόβλημα αυτό κολλήσαμε για αρκετούς μήνες και αναρωτιόμαστε τι συμβαίνει, ώσπου αρχίσαμε να συνειδητοποιούμε ότι ένα πράγμα που δεν είχαμε δοκιμάσει ποτέ να ελέγξουμε έξω από το εργαστήριο είναι το πως νοιώθουν οι άνθρωποι. Ο εγκέφαλος μας εξηγεί έχει νευρικές καταλήξεις πάνω στο μυ της καρδιάς και κάθε φορά που έχουμε ένα συναίσθημα το καρδιογράφημα αλλάζει μορφή. Δεν φαίνεται με το μάτι αλλά στην ανάλυση μας στο εργαστήριο εντοπίσαμε την αλλαγή και διαπιστώσαμε ότι διαφορετικά «γράφει» το συναίσθημα της χαράς και διαφορετικά το συναίσθημα της λύπης.
Δηλαδή τα συναισθήματα μας «μεταφορικά» έχουν το χρώμα τους, καταγράφονται διαφορετικά; ρωτήσαμε την επιστήμονα. «Ναι», λέει η Φωτεινή Αγραφιώτη. Οι αλλαγές που καταγράφονται είναι ανεπαίσθητες και δεν έχουν να κάνουν με αύξηση των παλμών. «Εάν καταγράψω σε κάμερα το πρόσωπο σας θα διαπιστώσουμε ότι κάθε φορά που έχουμε έναν καρδιακό παλμό το πρόσωπο μας γίνεται ροζ μπαίνει αίμα και μετά άσπρο. Με έναν ειδικό αλγόριθμο μπορούμε να επεξεργαστούμε την πληροφορία και να δούμε τη διαφορά στο χρώμα του προσώπου σας που αλλάζει».
Δηλαδή μια κάμερα στο σπίτι μπορεί να καταγράφει αυτές τις αλλαγές; «Ναι, μπορεί να τις καταγράφει και με την ανάλυση αυτής της πληροφορίας να διαπιστώνουμε την αλλαγή του χρώματος στο πρόσωπο ανάλογα πως είναι οι καρδιακοί παλμοί και αυτό που θα μας δείχνει θα είναι μια ένδειξη για το πώς νοιώθετε. Οι αλλαγές που καταγράφονται στον παλμό της καρδιάς και που προέρχονται από το συναίσθημα μας φαίνονται στην ανάλυση των «χρωμάτων» που διαβάζουμε στο πρόσωπο». Πρόκειται για μια ισχυρή τεχνολογία που θα αναγνωρίζει τα συναισθήματα αλλά όχι με βάση τις εκφράσεις του προσώπου. «Το τελευταίο πράγμα που δεν ήξεραν οι υπολογιστές είναι το πώς νιώθουμε», λέει.
Στο ερώτημα εάν είναι ασφαλή η αν εμπεριέχει κινδύνους η χρήση αυτής της τεχνολογίας η νεαρή ερευνήτρια τόνισε ότι «μπορεί να μην έχω τον έλεγχο του πώς θα χρησιμοποιηθεί μια εφαρμογή που έρχεται στην αγορά αλλά έχω το έλεγχο του πώς δουλεύει. Προσπαθούμε η νέα τεχνολογία να προστατεύει την ανθρώπινη προσωπικότητα, ώστε σε οποιαδήποτε χέρια και να πέσει, ο χρήστης να μην έχει την επιλογή να την καταχραστεί». Επισήμανε ότι το ορόσημο για το πόσα πράγματα αφήνουμε την τεχνολογία να ξέρει για μας σιγά σιγά ανοίγει και με το πέρασμα του χρόνου ο ορισμός που δίνουμε στο τι είναι προσωπικό και τι όχι φαίνεται ότι αλλάζει. Η Φωτεινή Αγραφιώτη από το Τορόντο του Καναδά προσπαθεί επίσης να βοηθήσει ελληνικές νεοφυείς επιχειρήσεις (start- ups) και να τις συνδέσει με ξένες εταιρίες στις ΗΠΑ και αλλού.
«Ο πατέρας μου μού μάθαινε τα μαθηματικά σαν παιχνίδι»
Αλλάζει η χροιά της φωνής της όταν μιλά για τον πατέρα της και τον τρόπο που έμαθε τα μαθηματικά. «Τις προάλλες βρήκα στην αποθήκη του σπιτιού ένα παλιό τραπέζι, που το κάτω μέρος του ήταν γεμάτο μαθηματικές πράξεις. Ξαπλώναμε κάτω από το τραπέζι και μου μάθαινε τα μαθηματικά σαν παιχνίδι. Θυμάμαι στις πανελλήνιες αφού έλυσα τις ασκήσεις στα μαθηματικά έμεινα με μια άσκηση που με δυσκόλευε πολύ. Κι όταν την κοιτούσα έλεγα από μέσα μου εάν ήταν εδώ τώρα ο μπαμπάς τι θα έκανε, και βάζοντας το μυαλό μου να σκεφθώ έτσι, βρήκα την απάντηση στο πρόβλημα».
Τι νοσταλγείτε σας λείπει κάτι από την Ελλάδα; την ρώτησα. Η απάντηση «ζεστή»: Μου λείπουν οι μυρωδιές, οι ήχοι της Ελλάδας, οι έντονες εκφράσεις, οι ζωντανές κουβέντες των ανθρώπων, μου λείπουν πάρα πολύ οι ήχοι της γειτονιάς και κάθε φορά που έρχομαι όλα αυτά φορτίζουν τις μπαταρίες μου…
