Χρειάστηκε ένα δεκαετές ταξίδι στο ηλιακό μας σύστημα μέχρι το New Horizons της NASA να φτάσει εν τέλει στον προορισμό του, τον πλανήτη- νάνο, Πλούτωνα. Το διαστημόπλοιο της αμερικανικής διαστημικής υπηρεσίας έφτασε στο κοντινότερο σημείο του στον Πλούτωνα την Τρίτη, σε απόσταση 7.750 μιλίων (12.472 χιλιομέτρων) από την επιφάνεια (η απόσταση υπολογίζεται περίπου από τη Νέα Υόρκη στη Βομβάη), καθιστώντας το το πρώτο διαστημόπλοιο που εξερευνά έναν κόσμο τόσο μακριά από τη Γη.
Το New Horizons αποτελεί κληρονόμο μιας μακράς και περήφανης παράδοσης εξερευνητικών εγχειρημάτων της ΝΑSA, από την επιφάνεια του «Κόκκινου Πλανήτη» μέχρι το πρόγραμμα Κέπλερ για τον εντοπισμό πλανητών παρόμοιων με τη Γη σε τροχιά γύρω από άστρα σαν το δικό μας. Καθώς το New Horizons ολοκληρώνει την πτήση του πάνω από τον Πλούτωνα και τα φεγγάρια του και συνεχίζει το ταξίδι του στη Ζώνη του Κάιπερ «το πολύπλευρο ταξίδι εξερεύνησης της NASA συνεχίζει» αναφέρει ο Τζον Χόλντεν, σύμβουλος/ βοηθός του προέδρου των ΗΠΑ σε θέματα επιστήμης και τεχνολογίας και διευθυντής του White House Office of Science and Technology Policy.
Σύμφωνα με τον διευθυντή της NASA, Τσαρλς Μπόλντεν, η εξερεύνηση του Πλούτωνα και των φεγγαριών του αντιπροσωπεύει το αποκορύφωμα 50 χρόνων εξερεύνησης από τη NASA και τις ΗΠΑ. «Για άλλη μια φορά επιτύχαμε μια ιστορική πρωτιά. Οι ΗΠΑ είναι το πρώτο έθνος που καταφθάνει στον Πλούτωνα, και με αυτή την αποστολή ολοκλήρωσαν την αρχική τους εξερεύνηση του ηλιακού συστήματος, ένα αξιοσημείωτο επίτευγμα που κανένα άλλο έθνος δεν μπορεί να φτάσει».
Σε αυτή τη φάση, το σκάφος βρίσκεται σε mode συλλογής δεδομένων, και δεν είναι σε επαφή με τον έλεγχο πτήσης στο Johns Hopkins University Applied Physical Laboratory (APL). Οι επιστήμονες περιμένουν το σκάφος να «καλέσει σπίτι», μεταδίδοντας στη Γη μια σειρά από status updates σχετικά με την κατάστασή του και την πτήση.
Υπενθυμίζεται ότι το σκάφος μεταφέρει και ένα τμήμα από τις στάχτες του Κλάιντ Τόμπο, ο οποίος ανακάλυψε τον πλανήτη πριν 85 χρόνια, ψάχνοντας να βρει τον «Πλανήτη Χ», πέρα από την τροχιά του Ποσειδώνα.
Η ιστορία του Πλούτωνα και η «υποβάθμισή» του…
Αξίζει να σημειωθεί πως στις 24 Αυγούστου 2006, ο Πλούτωνας έπαθε αυτό που θα πάθαινε η Ελλάδα σε περίπτωση Grexit: εκδιώχθηκε από την ομάδα των πλανητών, τον «σκληρό πυρήνα» του Ηλιακού Συστήματος, και εξέπεσε στη νέα κατηγορία των «πλανητών νάνων».
Όταν ο αμερικανός αστρονόμος Κλάιντ Τόμπω ανακάλυψε τον Πλούτωνα το 1930, νόμιζε ότι είχε βρει τον περιβόητο Πλανήτη Χ: ένα υποθετικό, μακρινό σώμα του οποίου η βαρύτητα θα εξηγούσε τις παράξενες τροχιές του Ποσειδώνα και του Ουρανού. Το νέο σώμα πήρε το όνομα του ρωμαϊκού θεού του Κάτω Κόσμου και αναγνωρίστηκε επίσημα ως πλανήτης.
Φυσικά χρειάστηκαν δεκαετίες μέχρι να μετρηθεί με σχετική ακρίβεια η μάζα του Πλούτωνα. Το 1978 είχε γίνει πια σαφές ότι ο μακρινός αυτός κόσμος είναι στην πραγματικότητα πολύ μικρός για να επηρεάζει τις τροχιές του Ουρανού και του Ποσειδώνα.
Σήμερα γνωρίζουμε ότι ο Πλούτωνας έχει έξι φορές μικρότερο όγκο από τη Σελήνη και η μάζα του είναι περίπου 500 φορές μικρότερη από τη μάζα της Γης. Ήδη όμως από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, αρκετοί αστρονόμοι έβρισκαν σχεδόν αστείο το να ονομάζεται πλανήτης ένα τοσοδούλι πραγματάκι.
Το μεγάλο πλήγμα ήρθε γύρω στο 1992, όταν άρχισαν να ανακαλύπτονται κι άλλα σώματα του ίδιου μεγέθους στη γειτονιά του Πλούτωνα, η οποία ονομάζεται σήμερα Ζώνη του Κάιπερ. Οι αστρονόμοι ήταν πλέον σίγουροι ότι ο Πλούτωνας είναι απλώς ένα μέλος μιας μεγάλης οικογένειας. Και τότε ξέσπασε η διαμάχη…
Ορισμένα πλανητάρια άρχισαν να παρουσιάζουν μοντέλα του Ηλιακού Συστήματος με οκτώ πλανήτες αντί για εννέα, εξοργίζοντας θεατές και αστρονόμους. Το διάσημο Πλανητάριο Χέιντεν στη Βοστόνη έγινε πρωτοσέλιδο το 2001 για την παράλειψη του Πλούτωνα από τη λίστα των πλανητών.
Ακόμα ένα πλήγμα ήρθε το 2005 με την ανακάλυψη της Έριδας, ενός σώματος με μέγεθος συγκρίσιμο με του Πλούτωνα, το οποίο κινείται σε μια ιδιόρρυθμη τροχιά πέρα από τον Ποσειδώνα.
Η διαμάχη κορυφώθηκε το 2006, όταν η Διεθνής Αστρονομική Ένωση (IAU) συνεδρίασε για να δώσει τον πρώτο επίσημο ορισμό των πλανητών. Σύμφωνα με την απόφαση της 24ης Αυγούστου, πλανήτης είναι το σώμα που βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο, είναι αρκετά μεγάλο ώστε να έχει πάρει σφαιρικό σχήμα λόγω της βαρύτητάς του, έχει καθαρίσει την περιοχή της τροχιάς του, τραβώντας πάνω του άλλα σώματα που κινούνται στην ίδια γειτονιά.
H IAU έκρινε ότι τα σώματα που δεν πληρούν το τρίτο κριτήριο θα ονομάζονται πλανήτες νάνοι -μια κατηγορία που περιλαμβάνει σήμερα τον Πλούτωνα και ακόμα τέσσερα σώματα, την Δήμητρα, τη Χαουμέα, τον Μακεμάκε και την Έριδα.
Μια τέτοια απόφαση υποβάθμισης, εξάλλου, δεν ήταν πρωφανής: Τον 19ο αιώνα, η λίστα των πλανητών περιλάμβανε σώματα όπως η Εστία και η Ήρα. Τα σώματα αυτά εξέπεσαν στην κατηγορία των αστεροειδών μετά την ανακάλυψη πολλών ακόμα διαστημικών βράχων στην Ζώνη των Αστεροειδών, ανάμεσα στις τροχιές του Άρη και του Δία.
Παρά την επίσημη απόφαση της IAU, η διαμάχη δεν κόπασε. Ο χαρακτηρισμός του νάνου προσέβαλε πολλούς οπαδούς του Πλούτωνα, οι οποίοι οργάνωσαν εκστρατείες συλλογής υπογραφών. Το θέμα ξεπέρασε τα όρια της αστρονομίας και πέρασε ακόμα στο χώρο της πολιτικής: Η Βουλή των Αντιπροσώπων του Νέου Μεξικού, από όπου ανακαλύφθηκε ο Πλούτωνας, πέρασε ψήφισμα που διακήρυττε ότι ο Πλούτωνας θα παραμείνει πλανήτης όσο βρίσκεται στους ουρανούς της πολιτείας. Η Γερουσία του Ίλινοϊ, γενέτειρα του Κλάιντ Τόμπω, κατηγόρησε επίσημα την ΙAU ότι «υποβάθμισε αδίκως τον Πλούτωνα στην κατηγορία των πλανητών νάνων».
Ο ορισμός του πλανήτη επανεξετάστηκε το 2008 σε συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στο διάσημο Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Μηχανικής (APL) του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς στο Μέριλαντ. Οι συμμετέχοντες απλά κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι δεν μπορούσαν να συμφωνήσουν.
Ο Πλούτωνας βρισκόταν εξάλλου στην επικαιρότητα όχι μόνο λόγω της υποβάθμισης αλλά και λόγω του New Horizons, μιας αποστολής των 700 εκατ. δολαρίων που εκτοξεύτηκε τον Ιανουάριο του 2006 για να μελετήσει για πρώτη φορά το αμφιλεγόμενο σώμα.
Κατά την εκτόξευσή του, το New Horizons είχε επίσημο στόχο να μελετήσει τον ένατο και τελευταίο ανεξερεύνητο πλανήτη του Ηλιακού Συστήματος.
Μόλις επτά μήνες αργότερα, ο στόχος έπρεπε προφανώς να αλλάξει, παρά το γεγονός ότι ο Άλαν Στερν, επιστημονικός διευθυντής της αποστολής, είχε κατακεραυνώσει την IAU για την απόφασή της να εξοστρακίσει τον Πλούτωνα.
Από επιστημονικής άποψης λοιπόν η μεγάλη μέρα ήρθε την Τρίτη όπου το New Horizons έφτασε στον Πλούτωνα για να τον εξερευνήσει για λίγη ώρα προτού τον προσπεράσει για πάντα.
Η πτήση του New Horizons στον Πλούτωνα και τα πέντε γνωστά φεγγάρια του παρέχει μια πρώτη «γεύση» της Ζώνης του Κούιπερ, όπου βρίσκονται από πλανήτες- νάνοι μέχρι διαστημικά «παγόβουνα»- παρέχοντας πολύτιμες πληροφορίες για το πώς σχηματίστηκε το ηλιακό μας σύστημα.
Αξίζει να σημειωθεί πως το το New Horizons είναι το ταχύτερο διαστημόπλοιο που εκτοξεύτηκε ποτέ.
