Η αρχαία Ελλάδα μετά την εποχή του Τρωικού πολέμου ξεκίνησε να γίνεται μια ανδροκρατούμενη κοινωνία με τη γυναίκα να μπαίνει σε δεύτερη μοίρα, κάτι που αντικατοπτρίζονταν και στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ωστόσο, δεν τηρούσαν την ίδια στάση όλες οι πόλεις-κράτη.

Παραδείγματος χάριν, στην Αθήνα οι γυναίκες περιορίζονταν στις οικιακές ασχολίες και θεωρούνταν κατώτερες από τον άνδρα. Αντιθέτως, στη Σπάρτη είχαν πάνω-κάτω ίσα δικαιώματα με τους άνδρες (αν όχι και παραπάνω σε μερικές περιπτώσεις), ενώ εκπαιδεύονταν κι αυτές ως ένα βαθμό στην τέχνη του πολέμου.

Μάλιστα, μια παντρεμένη Σπαρτιάτισσα επιτρεπόταν να απατήσει «αν μπορούσε να αποκτήσει αρσενικό παιδί», σε αντίθεση με τον άνδρα, που έπρεπε να μείνει πιστός και να μεγαλώσει ως δικό του το αρσενικό τέκνο «για το καλό του συνόλου».

Έτσι, η Κυνίσκα από τη Λακεδαιμονία που ήταν αδερφή του βασιλιά Αγησίλαου και κόρη του βασιλιά Αρχίδαμου Β’ κατάφερε να σπάσει την ανδρική παράδοση τους Ολυμπιακούς Αγώνες και να αναδειχθεί η πρώτη γυναίκα Ολυμπιονίκης.

H Κυνίσκα, όπως αναφέρει ο ιστότοπος The Conversation διατηρούσε ένα μεγάλο κτήμα, όπου εξέτρεφε, μεγάλωνε και εκπαίδευε άλογα, και το 396 π.Χ., όταν ήταν πιθανότατα μεταξύ 40 και 50 ετών, έγινε η πρώτη γυναίκα που συμμετείχε στους Ολυμπιακούς Αγώνες.

Αυτό το κατάφερε καθώς εκμεταλλεύτηκε ένα «παραθυράκι» στη νομοθεσία της διοργάνωσης για να πάρει μέρος, καθώς απαγορεύονταν οι γυναικείες συμμετοχές. Συγκεκριμένα, αγωνίστηκε στις αρματοδρομίες, επειδή σε αυτό το αγώνισμα βραβεύονταν οι ιδιοκτήτες του άρματος ανεξαρτήτως φύλου και όχι οι αρματηλάτες.

Η αρχαία Σπαρτιάτισσα έλαβε μέρος δύο φορές και κέρδισε, διαγωνιζόμενη στους Ολυμπιακούς του 396 π.Χ. και του 392 π.Χ. με άρμα που είχε τέσσερα άλογα. Το κατόρθωμα της έγινε ιδιαίτερα γνωστό στην αρχαία Ελλάδα και η Κυνίσκα έστησε τουλάχιστον δύο χάλκινα αγάλματα του εαυτού της σε φυσικό μέγεθος στην Ολυμπία. Η επιγραφή σε ένα εναπομείναν θραύσμα της μαρμάρινης βάσης του αγάλματός της έγραφε το εξής:

«Βασιλιάδες της Σπάρτης ήταν οι πατέρες και τα αδέλφια μου. Εγώ, η Κυνίσκα, νικήτρια στην αρματοδρομία με τα ταχύτατα άλογά μου, έστησα αυτό το άγαλμα, γιατί είμαι η μόνη γυναίκα σε όλη την Ελλάδα που κέρδισε αυτό το στέμμα».

Οι ιστορικοί είναι διχασμένοι για τον λόγο που συμμετείχε, με ορισμένες να αποδίδουν τη συμμετοχή στην υπέρμετρη φιλοδοξία της, καθώς φημιζόταν για αυτό στην εποχή της. Άλλοι θεωρούν ότι δέχτηκε πιέσεις από τον αδερφό της Αγησίλαο, καθώς ήταν ο άνθρωπος που κέρδισε την Περσία και σταμάτησε την παρέμβαση της στην αρχαία Ελλάδα, πολύ πριν κατακτηθεί η περσική αυτοκρατορία από τον Μέγα Αλέξανδρο.

Όπως και να έχει όμως, το επίτευγμα της ήταν ιδιαίτερα εντυπωσιακό, τόσο γιατί έσπασε ένα ανδροκρατούμενο καθεστώς των Αγώνων, όσο και γιατί ανέδειξε τη διαφορετικά αντιμετώπιση των γυναικών στην αρχαία Ελλάδα, με κάποιες πόλεις να τις θεωρούν λίγο ανώτερες από τους δούλους και άλλες ίσες με τον άνδρα.