Ως μέλος μιας από τις γνωστότερες και πιο ισχυρές δυναστείες των ΗΠΑ αλλά και του κόσμου ολόκληρου στις αρχές του 20ού αιώνα, ο μεγιστάνας συνέχισε τη βαριά κληρονομιά του πατέρα του επεκτείνοντας τις δράσεις του στον μεταλλευτικό κλάδο, καταλήγοντας να κατέχει έτσι ένα σεβαστό ποσοστό της παγκόσμιας μεταλλουργίας!
Ο δεύτερος γιος και ένα από τα 11 παιδιά του ελβετο-εβραίου εμιγκρέ στον Νέο Κόσμο, Μέγιερ Γκουγκενχάιμ, ανέλαβε τα ηνία της πατρικής επιχείρησης και τη μετέτρεψε σε κολοσσό οδηγώντας τη σε νέα ιστορικά ρεκόρ, την ίδια στιγμή που μετά την απόσυρσή του από την ενεργό δράση μεταμορφώθηκε σε έναν από τους γνωστότερους φιλάνθρωπους της Δύσης.
Από τη θέση του επικεφαλής ενός ομίλου που έλεγχε πια ένα μεγάλο μέρος της εξορυκτικής βιομηχανίας, ο Ντάνιελ δεν επαναπαύτηκε στις δάφνες του και γιγάντωσε ακόμα περισσότερο τον οικογενειακό κολοσσό, ο οποίος όταν αποσύρθηκε ο ισχυρός άντρας από τη διεύθυνση το 1919 κατείχε ορυχεία στη Βολιβία, χρυσωρυχεία στην Αλάσκα, χαλκό στη Γιούτα, διαμάντια στην Αφρική, αλάτι στη Χιλή και καουτσούκ στο Κονγκό!
Αργότερα βέβαια θα στρεφόταν στα μουσεία, τα φιλανθρωπικά ιδρύματα και τις αγαθοεργίες, κάνοντας τελικά το όνομά του συνώνυμο με τη γενναιοδωρία αλλά και τη γέννηση της αμερικανικής αεροπορίας…
Πρώτα χρόνια
Ο Ντάνιελ Γκουγκενχάιμ γεννιέται στις 9 Ιουλίου 1856 στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ. Ο πατέρας του, Μέγιερ, ήταν ένας γυρολόγος πραματευτής που δούλευε όλη μέρα κι όλη νύχτα. Με τη βοήθεια του Ντάνιελ, πατέρας και γιος βρήκαν μια αρχική επιτυχία φτιάχνοντας βερνίκια για σόμπες αλλά και ένα φτηνό υποκατάστατο του καφέ.
Στα χρόνια του αμερικανικού εμφύλιου πολέμου, ο Μέγιερ στράφηκε στην πώληση στρατιωτικών εξοπλισμών και τροφίμων στις δυνάμεις του Βορρά, την ίδια στιγμή που ασχολήθηκε και με επιχείρηση παρασκευής κεντημάτων και δαντελών. Κι έτσι μέχρι το 1880, ο πατριάρχης των Γκουγκενχάιμ είχε αποταμιεύσει περισσότερα από 800.000 δολάρια στην τράπεζα!
Παρά τις εβραϊκές ρίζες της φαμίλιας των ευρωπαίων προσφύγων, ο Ντάνιελ φοίτησε σε καλό καθολικό σχολείο της Φιλαδέλφεια μέχρι την ηλικία των 17 ετών. Όταν είπε στον πατέρα του ότι δεν τον ενδιέφερε το πανεπιστήμιο καθώς διψούσε να αναλάβει τη θέση που τον περίμενε στην πατρική επιχείρηση, ο Μέγιερ τον στέλνει στην Ελβετία για να μάθει από πρώτο χέρι την παρασκευή εργόχειρων και δαντέλας, στα οποία είχαν παράδοση οι Ελβετοί. Ταυτοχρόνως, ο Μέγιερ ήθελε τον δικό του μεσάζοντα για την εισαγωγική του φίρμα, τη M. Guggenheim’s Sons.
Την ώρα όμως που ο Ντάνιελ μαθήτευε στην Ελβετία, ο Μέγιερ σκέφτηκε να ασχοληθεί με μια νέα περιπέτεια για τον ίδιο, την αγορά δύο ορυχείων στο Κολοράντο, το ένα μολύβδου και το άλλο αργύρου. Τα ορυχεία αποδείχτηκαν εξαιρετικά επικερδή και πλέον ήξερε πού να στρέψει το επιχειρηματικό του στόχαστρο ο δαιμόνιος εμιγκρές. Ιδρύει τη Philadelphia Smelting and Refining Company για την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων του αλλά και χυτήριο στο Κολοράντο, ώστε να ελέγχει τόσο την εξόρυξη όσο και την επεξεργασία του μεταλλεύματός του.
Πριν καλά-καλά το καταλάβει, ο Μέγιερ έβγαζε πια περισσότερα από 750.000 δολάρια τον χρόνο! Παράτησε έτσι δαντέλες και κεντήματα, έφερε τον Ντάνιελ πίσω στις ΗΠΑ (1884) και τον έστρωσε στη δουλειά. Την ίδια χρονιά, ο γιος παντρεύτηκε τη Florence Schloss και το ζευγάρι απέκτησε τελικά τρία παιδιά…
Οι Γκουγκενχάιμ κατακτούν τον μεταλλευτικό κλάδο
Ήταν το 1888 όταν ο Μέγιερ πήρε τους γιους, τις κόρες και τις οικογένειές τους και μετακόμισαν στη Νέα Υόρκη για να ελέγχουν καλύτερα τις επιχειρήσεις τους και να επεκταθούν ταυτοχρόνως και σε όλη τη Βόρεια Αμερική. Ο Ντάνιελ ήταν για τον πατέρα του ο πιο φιλόδοξος και ικανός γιος του, γι’ αυτό και ο ρόλος του ήταν πάντα αυξημένος σε σχέση με τα αδέρφια του. Αυτός ήταν ο βασικός διαπραγματευτής του ομίλου και ο κύριος διοργανωτής των δράσεων της δυναστείας.
Το 1890, η Αμερική επέβαλε δασμούς στην εισαγωγή μεταλλεύματος, κάτι που εκτόξευσε στα ύψη τις τιμές του μεξικανικού μολύβδου και ασημιού που επεξεργάζονταν οι Γκουγκενχάιμ στο χυτήριό τους στο Κολοράντο. Κανένα πρόβλημα για τον Ντάνιελ, ο οποίος αγοράζει σωρηδόν μεξικανικά ορυχεία και χτίζει νέες μονάδες επεξεργασίας του μεταλλεύματος στη γειτονική χώρα. Ο πατέρας και τα αδέλφια του εντυπωσιάστηκαν από την επιχειρηματική του οξύνοια και του εμπιστεύονται πλέον τυφλά το τιμόνι του ομίλου αλλά και τις μελλοντικές κινήσεις του.
Στα 34 του πια, ο Ντάνιελ έμοιαζε ασταμάτητος! Εκεί που ο πατέρας του είχε φτάσει ρακένδυτος στις ΗΠΑ το 1947 και πάλευε για χρόνια να πιάσει την καλή, ο γιος ήθελε τώρα να μετατρέψει όλα τα μέλη της φαμίλιας σε πολύ-εκατομμυριούχους. Ταυτοχρόνως, εξαιτίας των ετών που είχε περάσει στην Ελβετία, είχε έναν αέρα κοσμοπολίτη και ήξερε πώς να συνδιαλέγεται με την αριστοκρατία και την άρχουσα τάξη, ένα προσόν σαφώς απαραίτητο για τέτοιου είδους δουλειές. Από τον πατέρα του είχε βέβαια κληρονομήσει τον αυταρχισμό στη συμπεριφορά και την ολοήμερη δουλειά και πέρασε έτσι όλη του ζωή ακροβατώντας ανάμεσα στον δογματισμό και τη διπλωματία.
Μέχρι το 1895, οι μεξικανικές επιχειρήσεις απέδιδαν στον Ντάνιελ και τα αδέλφια του κέρδη 1 εκατ. δολαρίων τον χρόνο! Οι Γκουγκενχάιμ ίδρυσαν τότε την Guggenheim Exploration Company και έκαναν πρόεδρο τον Ντάνιελ: η ανεξάρτητη αυτή φίρμα σκοπό είχε να αναζητήσει ορυχεία στα πέρατα του πλανήτη, να τα αγοράσει, να τα αναπτύξει και να καλωσορίσει κατόπιν επενδυτές. Σύντομα όμως ο μεγάλος ανταγωνιστής του Ντάνιελ στο αμερικανικό έδαφος, η American Smelting and Refining Company (ASARCO), έλαβε την οικονομική υποστήριξη των επίσης κροίσων Ροκφέλερ και άρχισε να αποτελεί σοβαρό αγκάθι στις δραστηριότητες των Γκουγκενχάιμ.
Ο Ντάνιελ πήρε το πράγμα πολύ προσωπικά και έπειτα από πολλές και κοπιώδεις διαπραγματεύσεις απέκτησε τελικά το πλειοψηφικό πακέτο της ASARCO. Έγινε πρόεδρος του νέου κολοσσού και κράτησε έτσι την υπόσχεσή του να μετατρέψει σε μεγιστάνες όλη τη δυναστεία των Γκουγκενχάιμ. Όσο για τον πατριάρχη Μέγιερ που πέθανε το 1905, πρόλαβε να δει τα παιδιά του βαθύπλουτους…
Πρωτόγνωρος πλούτος
Μετά τον θάνατο του Μέγιερ, ο Ντάνιελ συγκέντρωσε τη διοίκηση του ομίλου στο πρόσωπό του ελέγχοντας πια όλες τις δραστηριότητες. Πεινασμένος για πλούτο και επίμονος δεν σταματούσε ποτέ και πουθενά, πληρώνοντας ωστόσο την εργασιομανία του με έλκος στομάχου, υπέρταση και άλλα προβλήματα υγείας.
Η φίρμα του έλεγχε βέβαια πια την εξόρυξη στο μεγαλύτερο μέρος του Βόρειου Ημισφαιρίου, αν και για τον ίδιο δεν ήταν αυτό αρκετό, καθώς επόμενος στόχος ήταν τώρα η υφήλιος! Κι έτσι θα κατακτούσε τελικά τους κλάδους της εξόρυξης και της μεταλλουργίας σε παγκόσμιο επίπεδο σε μια πορεία τριών δεκαετιών.
Μέσω της ASARCO και των θυγατρικών της, οι Γκουγκενχάιμ έλεγχαν πια την εξόρυξη κασσίτερου στη Βολιβία, χρυσού στο Γιούκον του Καναδά, διαμαντιών και καουτσούκ στο Βελγικό Κονγκό, διαμαντιών στην Αγκόλα, χαλκού στην Αλάσκα, τη Γιούτα και τη Χιλή! Οι επιχειρηματικές πολιτικές του Ντάνιελ επηρέαζαν ολόκληρα έθνη και ο Τύπος άρχισε να ισχυρίζεται ότι ο «Ντάνιελ Γκουγκενχάιμ μπορεί να ρίξει μια κυβέρνηση με ένα του τηλεγράφημα»!
Προσανατολισμένος στην τεχνολογία και τις νέες κατασκευαστικές και εξορυκτικές δυνατότητες, ο Ντάνιελ επένδυσε στην καινοτομία και κέρδισε. Το 1912, για παράδειγμα, για να φτάσει στο κοίτασμα χαλκού που απέκτησε στην Αλάσκα κατασκεύασε ένα τεράστιο σιδηροδρομικό δίκτυο πάνω σε κινούμενο παγετώνα! Την προηγούμενη χρονιά στα ορυχεία που κατείχε στη Χιλή έφτιαξε ολόκληρη πόλη για να διευκολυνθεί η διαδικασία.
Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου ήρθαν οι πρώτες κριτικές για πλουτισμό μέσα στην καταστροφή. Ως η πλουσιότερη εβραϊκή οικογένεια της Αμερικής, οι Γκουγκενχάιμ έγιναν στόχος αντισημιτικών σχολίων και ο Ντάνιελ πήρε τον ρατσισμό πολύ πατριωτικά: όταν ο πρόεδρος Γουίλσον του ζήτησε να ρίξει την τιμή του χαλκού για να συμβάλει στην πολεμική προσπάθεια της χώρας του, ο μεγιστάνας θυμήθηκε τα αντισημιτικά παραληρήματα του προεδρικού κύκλου και αρνήθηκε (δέχτηκε στο τέλος όταν απειλήθηκε από την κυβέρνηση με εθνικοποίηση του ομίλου του)…
Την ίδια στιγμή, όπως και οι άλλοι εξάλλου καπιταλιστές βιομήχανοι, ο Γκουγκενχάιμ απεχθανόταν λυσσαλέα τον συνδικαλισμό και προσπαθούσε να βάλει στο χέρι τα συνδικάτα, διαλύοντας βίαια τις απεργίες. Πολλά ζοφερά περιστατικά δείχνουν πόσο αυταρχικά συμπεριφέρονταν οι πρώιμοι αυτοί καπιταλιστές της Δύσης στο εργατικό τους δυναμικό. Την ίδια στιγμή, μεγάλη κριτική δέχτηκε για την κατάφωρη περιφρόνησή του για το περιβάλλον και την προστασία του, σε μια εποχή πάντως που τα οικολογικά αισθήματα των μεγαλοβιομήχανων δεν είχαν καν γεννηθεί.
Ο Ντάνιελ Γκουγκενχάιμ πήρε την πατρική επιχείρηση και την εκτόξευσε σε πρωτόγνωρα μεγέθη: μέχρι το 1918, η προσωπική περιουσία της δυναστείας υπολογιζόταν σε 250-300 εκατ. δολάρια, κάτι που τους έφερνε στις πρώτες θέσεις των πλουσιοτέρων της οικουμένης…
Οικογενειακές διαφωνίες και τελευταία φιλανθρωπικά χρόνια
Στα τόσα χρόνια που κρατούσε με σιδηρά πυγμή το τιμόνι του ομίλου όμως, η έχθρα και οι έριδες εγκαθιδρύθηκαν μεταξύ των πέντε αδελφών Γκουγκενχάιμ που ήταν μπλεγμένοι στις επιχειρηματικές δραστηριότητες της δυναστείας. Μέσα στο κλίμα αυτό, η φαμίλια άρχισε να καταρρέει στις αρχές της δεκαετίας του 1920.
Ο μικρότερος αδελφός Γουίλ κατηγόρησε τον Ντάνιελ ότι τον είχε αποκλείσει από το ιδιαίτερα επικερδές ορυχείο της Χιλής με την πολύκροτη υπόθεση να φέρνει τα φώτα της δημοσιότητας πίσω από τις κλειστές πόρτες της δυναστείας. Η υπόθεση τακτοποιήθηκε με εξωδικαστικό συμβιβασμό, αν και ποτέ δεν έγινε γνωστό το ποσό της συμφωνίας.
Το 1922, τα αδέλφια Γκουγκενχάιμ κατηγορήθηκαν ότι «άρμεγαν» την ASARCO, την οποία έλεγχαν αποκλειστικά όπως είπαμε, προς όφελος της πατρικής επιχείρησης Guggenheim Brothers. Το διοικητικό συμβούλιο της ASARCO πέταξε τα αδέλφια εκτός σε μια περίεργη υπόθεση που δεν υπάρχει ακόμα και σήμερα ιστορική συναίνεση. Το 1923 ο Ντάνιελ θέλησε να πουλήσει τα χαλκωρυχεία της Χιλής καθώς τα μεγαλύτερα αδέλφια ήταν έτοιμα να αποστρατευτούν και δεν εμπιστεύονταν στους νεότερους Γκουγκενχάιμ τέτοιες κινήσεις.
Πολλοί εκ των γιων τους όμως διαφώνησαν και όταν πουλήθηκαν τελικά οι εκτάσεις στη Χιλή, η νέα γενιά της δυναστείας εγκατέλειψε τον όμιλο αφήνοντάς τον ουσιαστικά χωρίς οικογενειακή εκπροσώπηση στα χρόνια που θα έρχονταν. Τελευταίο περιστατικό της κηλίδωσης του οίκου ήταν η κακή επιχειρηματική κίνηση του Ντάνιελ με την επένδυση στο αλάτι της Χιλής…
Με τη φήμη τους πια αμαυρωμένη, τα τέσσερα μεγαλύτερα ενεργά στον όμιλο αδέλφια Γκουγκενχάιμ αποσύρθηκαν από την ενεργό δράση και στράφηκαν όλοι τους στη φιλανθρωπία: ο καθένας ίδρυσε το δικό του φιλανθρωπικό ίδρυμα και πλέον ο ένας προσπαθούσε να ξεπεράσει τον άλλο σε επίπεδο γενναιοδωρίας! Ο Ντάνιελ, που «αποστρατεύτηκε» το 1923 σε ηλικία 67 ετών, αποσύρθηκε στο νεοϋρκέζικο κάστρο του και ζούσε πια σαν αποικιοκρατικός αριστοκράτης του προηγούμενου αιώνα.
Το 1924 ίδρυσε με τη σύζυγό του το Daniel and Florence Guggenheim Foundation για την υποστήριξη της εκπαίδευσης, της τέχνης και της ιατρικής στις τέσσερις γωνιές του πλανήτη. Νοσοκομεία στη Νέα Υόρκη, οι Βοτανικοί Κήποι της πόλης αλλά και το πρώτο της μακράς σειράς των μουσείων τέχνης των Γκουγκενχάιμ φτιάχτηκαν από τα κληροδοτήματα του Ντάνιελ.
Αν και το βασικό φιλανθρωπικό του ενδιαφέρον περιστρεφόταν πάντα γύρω από την αεροπορία. Ήταν ο γιος του Χάρι που τον ενέπλεξε στη νέα περιπέτεια του ανθρώπου επιστρέφοντας από τον Α’ Παγκόσμιο και ο Ντάνιελ έβαλε σκοπό να ξεπεράσει η Αμερική την πρόοδο της Ευρώπης στον τομέα. Ο μεγιστάνας έβαλε το πρώτο πετραδάκι στην ανάπτυξη της αεροπορίας στις ΗΠΑ όταν έβγαλε από την τσέπη του 500.000 δολάρια για να φτιαχτεί η πρώτη σχολή αεροναυτικής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης.
Το 1926, ίδρυσε το Daniel Guggenheim Fund for the Promotion of Aeronautics για να προωθήσει ακόμα περισσότερο την εκπαίδευση των πιλότων και την έρευνα. Με τα τρελά κεφάλαια που έριξε ο Ντάνιελ στο ίδρυμα, ιδρύθηκαν μια σειρά από σχολές σε μεγάλα αμερικανικά πανεπιστήμια αλλά και φτιάχτηκε ένα ολόκληρο δίκτυο επικοινωνίας, ασυρμάτων αλλά και καιρικών προβλέψεων για τις πτήσεις της χώρας. Για τη δραστική του συμβολή στις πρώτες αυτές ώρες της αεροπορίας, ο Ντάνιελ τιμήθηκε ευρέως από αντίστοιχους φορείς και έλαβε τιμητικό διδακτορικό δίπλωμα από το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης (1930).
Ο Ντάνιελ Γκουγκενχάιμ άφησε την τελευταία του πνοή στις 30 Σεπτεμβρίου 1930 στην έπαυλή του στη Νέα Υόρκη, όντας 74 ετών. Μέχρι τότε βέβαια φάνταζε ως ένας από τους αμερικανούς πατέρες της αεροπορίας, παρά τη μαύρη φήμη που τον ακολουθούσε ως άπληστος καπιταλιστής που μέτρο δεν γνώριζε. Και ήταν μόνο η πρωτόγνωρη στα τότε χρονικά γενναιοδωρία του που του εξασφάλισε μια θέση στους μεγάλους φιλάνθρωπους των αρχών του 20ού αιώνα…
Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr
