Ο εκκεντρικός γιατρός με τις νιφάδες καλαμποκιού Τζον Κέλογκ

Διαπρεπής γιατρός, δαιμόνιος χειρουργός και αναθεωρητής της υγιεινής διατροφής, ο λευκοντυμένος Κέλογκ ήταν ένα ολιστικό φαινόμενο από αυτά που σπάνια συναντάς στη ζωή.

Ένα περίεργο κράμα επιστημονικού πνεύματος, κομπογιαννιτισμού και επιχειρηματικότητας, ο πιονέρος γιατρός και αυτοδημιούργητος επιχειρηματίας έμελλε να μείνει στην Ιστορία όχι για τα (αμφιβόλου ηθικής και αποτελεσματικότητας) γιατροσόφια και εναλλακτικές θεραπείες του, αλλά για το υγιεινό πρωινό που ανέπτυξε με τις νιφάδες καλαμποκιού!

Ο «εφευρέτης των κορν-φλέικς και του φυστικοβούτυρου», όπως έμεινε γνωστός, κατέληξε στο δυναμωτικό αυτό πρωινό στο πλαίσιο της συνολικής θέασης που είχε (ή νόμιζε πως είχε) για την ανθρώπινη υγεία (και για τα δόντια, όπως θα δούμε!).

Ο δρ Τζον Χάρβεϊ Κέλογκ, ιδρυτής του θεραπευτικού ιδρύματος Σανιτάριουμ, «ενός πολυτελούς ξενοδοχείου, νοσοκομείου και θέρετρου στη συσκευασία του ενός», κήρυττε την υγιή καλοζωία ως μέσο για την επίτευξη της πολυπόθητης μακροζωίας, την ίδια ώρα που απαγόρευε την κρεατοφαγία, συνιστούσε σεξουαλική αποχή και επέβαλε κλύσματα, ηλεκτροθεραπείες και πολλές ακόμα σχεδόν κομπογιαννίτικες μεθόδους προκειμένου να κρατά τους πλούσιους ασθενείς του απασχολημένους σε μια «οργανωμένη ανάπαυση χωρίς ανία», όπως αποκαλούσε ο ίδιος το θεραπευτικό του πρόγραμμα.

Ο αυτοαποκαλούμενος «μεσσίας της υγείας», ο στυλοβάτης αυτός της ανθρώπινης ζωής, ανέλαβε την ειδική αποστολή να διαδώσει το ευαγγέλιο της μακροζωίας στον ξεστρατισμένο σύγχρονο άνθρωπο, βελτιώνοντας έτσι την ανθρώπινη φυλή και επαναφέροντάς της στην ορθή διαβίωση.

Αν και δεν θα έμενε στην Ιστορία για όλα αυτά, αλλά για τις εμπορικές περιπέτειες της «εφεύρεσής» του, στις οποίες σύντομα θα προσχωρούσε ο αδερφός του κάνοντας την υπόθεση μια πραγματική κωμικοτραγική ιστορία του 19ου αιώνα…

Πρώτα χρόνια

Ο Τζον Χάρβεϊ Κέλογκ γεννιέται στις 26 Φεβρουαρίου 1852 στην επαρχία του Μίσιγκαν ως το τέταρτο από τα οχτώ παιδιά μιας αγροτικής οικογένειας. Πριν κλείσει ο Τζον τον πρώτο χρόνο της ζωής του, οι γονείς του θα κάνουν την κίνηση που θα αλλάξει τόσο τη μοίρα της φαμίλιας όσο και τη ζωή του μικρού: γίνονται μέλη της Χριστιανικής Εκκλησίας των Αντβεντιστών της Εβδόμης Ημέρας.

Η οικογένεια μετακομίζει έτσι σε άλλη επαρχία της πολιτείας, στο Μπατλ Κρικ του Μίσιγκαν, όπου ήταν και το «στρατηγείο» της νεοϊδρυθείσας εκκλησίας (1863). Ήταν μάλιστα η πώληση της φάρμας των Κέλογκ που βοήθησε οικονομικά τη μεταφορά της αίρεσης από τη Νέα Υόρκη στο αγροτικό Μίσιγκαν. Πέρα από την ακριβή πρόβλεψη της Δευτέρας Παρουσίας, οι Αντβεντιστές έδιναν έμφαση στην καθαρότητα και την υγεία των μελών τους, καθώς βρισκόμασταν εξάλλου σε προπαρασκευαστικό στάδιο για τη Μέρα της Κρίσης, η οποία κοντοζύγωνε…

Αυξημένο ενδιαφέρον για την υγιεινή ζωή

Ο πιτσιρικάς Τζον ήθελε περισσότερο να βοηθά τον πατέρα του στις νέες του δραστηριότητες, το μικρό παντοπωλείο και τη μονάδα κατασκευής σκουπών που είχε τώρα, παρά να πηγαίνει στο σχολείο. Παρά ταύτα, διάβαζε μανιωδώς μόνος του, αναπληρώνοντας έτσι τα κενά από τα συνεχή σκασιαρχεία. Σε ηλικία 12 ετών, ο ηγέτης των Αντβεντιστών James White του έμαθε τα μυστικά της τυπογραφίας και για τα επόμενα 4 χρόνια ο έφηβος Τζον θα δουλέψει στον εκδοτικό οίκο της αίρεσης, ερχόμενος έτσι σε επαφή με τα κηρύγματα του αυτοαποκαλούμενου προφήτη και της συζύγου του για την υγιεινή διατροφή.

Ο υγιεινός τρόπος διαβίωσης ήταν θρησκευτικό καθήκον για τους Αντβεντιστές και μέσα στο πλαίσιο αυτό μεγάλωσε και γαλουχήθηκε ο Τζον. Πλέον, οι εναλλακτικές θεραπείες, τα φυτικά γιατροσόφια και η υγιεινή θα γίνονταν οι πυλώνες της ύπαρξής του…

Ταυτοχρόνως, ήθελε πια να γίνει δάσκαλος και σε ηλικία 16 ετών παρακολουθούσε προπαρασκευαστικά μαθήματα παιδαγωγικής. Ήθελε όμως πιο επίσημη εκπαίδευση κι έτσι μετά το σχολείο γράφτηκε στην παιδαγωγική σχολή του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν (1872). Τότε όμως ο ηγέτης της θρησκευτικής σέχτας, σφόδρα ενάντιος στην παραδοσιακή ιατρική, κάλεσε τα νιάτα της κοινότητάς του να γίνουν γιατροί ώστε να επιβεβαιώσουν τις απόψεις του για την ανοησία της δυτικής επιστήμης!

Μεταξύ των παιδιών της κοινότητας που θα σπούδαζαν γιατροί για να ξεκάνουν κατόπιν την ιατρική(!) ήταν και ο Τζον. Έπειτα από γυροβολιά σε εκπαιδευτικά ιδρύματα όμως ανακάλυψε μια πρωτόγνωρη αγάπη για την ιατρική κι έτσι αποφάσισε να τη σπουδάσει κανονικά. Το 1875 πήρε πράγματι πτυχίο ιατρικής από την Ιατρική Σχολή του Μίσιγκαν και επέστρεψε στο Μπατλ Κρικ…

Γεννημένος για μεγάλα πράγματα

Το 1873, όντας ακόμα φοιτητής, ο φέρελπις Τζον έγινε το πρωτοπαλίκαρο του «προφήτη» James White και προσωπικός βοηθός του στην έκδοση του μηνιαίου περιοδικού «Adventist Health Reformer», που είχε σκοπό να προωθήσει πιο υγιεινά πρότυπα ζωής και διατροφής. Από την επόμενη χρονιά, ο Τζον θα επιμελούταν πλήρως την επιθεώρηση, ρόλο που θα κρατούσε σχεδόν ως το τέλος της ζωής του.

Σύντομα και ο ίδιος θα εντασσόταν ψυχή και σώμα στην υγιεινή προπαγάνδα, γράφοντας αμέτρητα άρθρα και εκδίδοντας εξίσου αμέτρητα βιβλία για τη σωστή διατροφή και τη φυτοφαγία, το κλειδί της καλής διαβίωσης για τους Αντβεντιστές. Το 1877 ασχολήθηκε με τη σεξουαλική ζωή, με το πόνημά του «Plain Facts about Sexual Life» να πουλά περισσότερα από μισό εκατομμύριο αντίτυπα στις ΗΠΑ!

Μέχρι τη στροφή του αιώνα, ο γιατρός που απέρριπτε την παραδοσιακή ιατρική και φαρμακοθεραπεία είχε ήδη αναπτύξει την ιδιαίτερη τεχνική του, μια μορφή υπνοθεραπείας, ως τη βασιλική οδό της ιατρικής αγωγής. Το πόνημα του 1901 μάλιστα για την υπνοθεραπεία («Rational Hydrotherapy») κατέληξε να γίνει βασικό εγχειρίδιο στις ιατρικές σχολές των ΗΠΑ για μπόλικες δεκαετίες.

Συνολικά, ο Κέλογκ έγραψε περισσότερα από 50 βιβλία και άπειρα κυριολεκτικά άρθρα για την αναθεώρηση του τρόπου ζωής και διατροφής, την ίδια στιγμή που όταν δεν έγραφε, έδινε διαλέξεις για τις θεματικές που τον αφορούσαν. Η διατροφική του θεωρία, η «Ιδέα του Μπατλ Κρικ» (Battle Creek Idea), απαγόρευε το κρέας, επέτρεπε την περιορισμένη κατανάλωση αυγών και γαλακτοκομικών προϊόντων, απαγορεύοντας ρητά αλκοόλ, καφέ, τσάι, καπνό και σοκολάτα. Η «βιολογική διαβίωση», όπως την ονόμασε αργότερα, περιλάμβανε καθημερινή φυσική άσκηση, φρέσκο αέρα και ήλιο, σωστή στάση σώματος, άνετο ντύσιμο και 8-10 ποτήρια νερού την ημέρα φυσικά.

Ήταν όμως και το άλλο: ο Κέλογκ κατέληξε κάπως ότι καθημερινά κλύσματα θα κρατούσαν το εντερικό σύστημα καθαρό και υγιές, περιλαμβάνοντας πια τα κλύσματα στον υγιεινό τρόπο ζωής του. Η διατροφή που πρότεινε βασιζόταν τόσο σε επιστημονικές παρατηρήσεις όσο και θρησκευτικές πεποιθήσεις, με άλλα να είναι πολύ σωστά και ιδιαιτέρως επαναστατικά για την εποχή τους, την ίδια ώρα που άλλα κελεύσματά του ήταν απλές ανοησίες (όπως ας πούμε ότι το τσάι ήταν η βασική αιτία της ψυχασθένειας!).

Το 1876, ο Κέλογκ ανέλαβε ένα παρακμασμένο κέντρο υγείας που είχαν ιδρύσει οι Αντβεντιστές πριν από 10 χρόνια και ήταν κυριολεκτικά έτοιμο να κλείσει διά παντός. Αφού το μετονόμασε σε «Battle Creek Sanitarium», ο Τζον βάλθηκε να το μετατρέψει στο δημοφιλέστερο κέντρο ευζωίας των ΗΠΑ! Μέχρι τη στροφή του αιώνα, το Σανιτάριουμ, γνωστό πια ως «The San», φιλοξενούσε πια περισσότερες από 700 κλίνες, έχοντας ως «ασθενείς» μια σειρά μελών της οικονομικής και πολιτικής ελίτ του τόπου.

Συνολικά, περισσότεροι από 200.000 άνθρωποι πέρασαν από το Σανιτάριουμ, μεταξύ των οποίων οι Ροκφέλερ αλλά και ο Χένρι Φορντ. Ο Κέλογκ εγκατέλειπε το ίδρυμά του μόνο για να βρεθεί στην Ευρώπη ώστε να επεκτείνει την γκάμα των χειρουργικών μεθόδων του, καθώς πλέον τον ενδιέφερε πολύ η χειρουργική: στην καριέρα του θα εκτελούσε κάπου 22.000 εγχειρίσεις, εισάγοντας νέες και αποτελεσματικότερες τεχνικές νάρκωσης αλλά και μετεγχειρητικές μεθόδους!

Το 1879, ο Κέλογκ παντρεύτηκε την Ella Eaton, σε μια σχέση που ήταν περισσότερο συνεργασία παρά γαμήλια ένωση. Πιστεύοντας ότι η σεξουαλική πράξη εγκυμονεί απίστευτους κινδύνους για την υγεία, ιδιαίτερα για τον άντρα, ο Τζον είδε δώσει όρκο αγαμίας και διατηρούσε πάντα χωριστή κρεβατοκάμαρα.

Παρά το γεγονός ότι δεν απέκτησαν ποτέ παιδιά, ο Κέλογκ υιοθέτησε 42 πιτσιρίκια για να αποδείξει τη θεωρία του ότι ένας σωστός και υγιεινός τρόπος ζωής μπορεί να αποδώσει ώριμους και καλούς πολίτες…

Η ιστορία με τις νιφάδες δημητριακών

Στην προσπάθειά του να φτιάξει την απόλυτα υγιεινή διατροφή, ο Κέλογκ ανέπτυξε αναρίθμητα νέα διατροφικά προϊόντα. Το 1877 δημιούργησε ένα μπισκότο από μείγμα δημητριακών, το οποίο το έτριβε κατόπιν σε κομματάκια. Το ονόμασε αρχικά «Granola», αν και σύντομα θα υποχρεωνόταν να αλλάξει την ονομασία του καθώς μηνύθηκε από τον γιατρό James Caleb που είδε ήδη κυκλοφορήσει στην αγορά ένα παραπλήσιο προϊόν, που το έλεγε «Granula».

Στις τροφικές του εφευρέσεις περιλαμβάνεται και το ανάρπαστο σήμερα φιστικοβούτυρο (ώστε ακόμα και οι ασθενείς με κακή υγεία δοντιών να μπορούν να γεύονται τα φιστίκια), υποκατάστατα κρέατος αλλά και μια εκδοχή του καφέ αποτελούμενη από σιτηρά. Αν και η πλέον μνημειώδης εφεύρεσή του θα ήταν οι νιφάδες δημητριακών, όταν κατέληξε στην ιδέα ότι η δυσπεψία και η τερηδόνα προκαλούνταν από την ανεπαρκή μάσηση.

Έβαζε έτσι τους ασθενείς του να ξεκινούν τα γεύματά τους μασουλώντας αργά αργά ένα γερμανικό διπλοφουρνιστό ψωμάκι (zweibach), το οποίο όμως δεν βόλευε τελικά τους σκοπούς του κι έτσι βάλθηκε να βρει ένα καλύτερο υποκατάστατο: ένα ξηρό και τραγανό σνακ δημητριακών δηλαδή που να μπορεί να μασουληθεί χωρίς να σπάνε τα δόντια των ανθρώπων!

Κι έτσι το 1894 η πειραματική κουζίνα του Κέλογκ, επικουρούμενη από τον μικρότερο αδελφό του Ουίλιαμ Κιθ, κατέληξε στις νιφάδες δημητριακών! Οι νιφάδες δημητριακών, όταν ψήνονταν, ήταν πράγματι λαχταριστές στη γεύση.

Ο Κέλογκ σκόπευε βέβαια να χορηγεί τις νιφάδες του μόνο για την άσκηση του μασουλήματος, αν και οι πελάτες-ασθενείς του σύντομα ανακάλυψαν ότι το προϊόν ήταν ακόμα καλύτερο με γάλα, παρά τη μήνη του ασπροντυμένου γιατρού! Μέσα στον πρώτο χρόνο, το Granose (που αργότερα μετονομάστηκε σε Toasted Wheat Flakes) είχε πουλήσει περισσότερα από 45 τόνους δημητριακών!

Τα δυο αδέλφια συνέχισαν τα πειράματα με τις νιφάδες τους, παίζοντας πια και με ρύζι και με καλαμπόκι. Παρά το γεγονός ότι έγιναν αμέσως δημοφιλή, τα Kelloggs δεν ήταν τα πρώτα που κυκλοφόρησαν στην αγορά, καθώς από το 1893 ο Henry D. Perky είχε αναπτύξει μια μηχανή που τεμάχιζε και πολτοποιούσε το σιτάρι, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα στα νοικοκυριά να φτιάχνουν τις δικές τους νιφάδες.

Τίποτα όμως δεν μπορούσε να συγκριθεί με τα Toasted Wheat Flakes των αδελφών Κέλογκ, που σύντομα θα έβρισκαν αμέτρητους μιμητές να κατακλύσουν την αγορά με τα δικά τους δημητριακά. Παρά το γεγονός ότι οι περισσότερες απόπειρες για πρωινό με δημητριακά απέτυχαν, κάποιες ήταν πετυχημένες, όπως ας πούμε του Charles W. Post, ασθενούς κάποια στιγμή του Σανιτάριουμ!

Οι τρελές πωλήσεις που σημείωναν οι νιφάδες του Κέλογκ τον έκαναν αμέσως σχεδόν έναν πάμπλουτο άνθρωπο, χρηματοδοτώντας ταυτόχρονα την έπαυλη των 20 δωματίων που στέγαζε πια τους Κέλογκ. Και τότε θα ξεσπούσαν οι διαμάχες του τόσο με τον αδελφό του όσο και με τον ηγέτη των Αντβεντιστών…

Συγκρούσεις και πάλι συγκρούσεις

Ο Ουίλιαμ δεν είχε ποτέ καλές σχέσεις με τον μεγάλο του αδερφό, που έμοιαζε στα μάτια του υπεράνθρωπος. Έχοντας στήσει λοιπόν την εταιρία τους που λάνσαρε τις νιφάδες καλαμποκιού, ο Ουίλιαμ έβλεπε τον ανταγωνιστή Post να βγάζει εκατομμύρια υιοθετώντας επιθετικές προωθητικές στρατηγικές, κάτι που δεν επέτρεπε ο Τζον να κάνουν και οι Κέλογκ.

Από τη σφοδρή αυτή άρνηση του γιατρού είναι που θα έπαιρνε πάσα ο αδελφός να τον πετάξει εκτός εταιρίας, πλέον Kellogg Toasted Corn Flake Company. Το σχέδιό του απλό: ο Τζον έδινε πολύ χαμηλούς μισθούς στους υπαλλήλους του και συμπλήρωνε το μηνιάτικο με μετοχές της φίρμας. Κι έτσι ο Ουίλιαμ, με ζάμπλουτο επενδυτή πίσω του, άρχισε να αγοράζει μανιωδώς τις μετοχές των εργατών, φτάνοντας έτσι το 1906 να κατέχει τον έλεγχο της επιχείρησης.

Η αθέμιτη αυτή κίνηση θα πυροδοτούσε μακροχρόνιες δικαστικές διαμάχες ρίχνοντας τη σχέση των Κέλογκ στα τάρταρα.

Και σαν να μην έφτανε αυτό, παρά τα 20 χρόνια στο τιμόνι του Σανιτάριουμ, το οποίο είχε γίνει πια το δημοφιλέστερο κέντρο ευζωίας της Αμερικής, μπήκε στο στόχαστρο του «προφήτη» White, ο οποίος θεωρούσε ότι ο γιατρός είχε ξεστρατίσει από τον δρόμο του θεού. Κι αυτό γιατί είχε πια στραφεί περισσότερο στην επιστήμη, ψάχνοντας συνεχώς επιστημονικές βάσεις για τις μελέτες του, κάτι που έφερε τη μήνη των σκληροπυρηνικών Αντβεντιστών.

Οι συγκρούσεις επιστήμης-θρησκείας κλιμακώθηκαν το 1907 και ο Κέλογκ εκδιώχθηκε κακήν-κακώς από την εκκλησία, διατηρώντας πάντως τον έλεγχο του Σανιτάριουμ, αν και πλέον είχε συνεργάτες άλλες εκκλησιαστικές ενώσεις, εξίσου ακραίες στα διδάγματά τους. Η κρίση ωστόσο της δεκαετίας του 1930 έριξε τη σκιά της στο ίδρυμα και το 1938 ο Κέλογκ έκλεισε οριστικά τις πύλες του, χρωστώντας πια πάρα πολλά.

Παρά την ηλικία του, συνέχισε με τον ίδιο ακούραστο ρυθμό να ασχολείται με τα πάντα (υπαγόρευση βιβλίων στις γραμματείς του το πρωί, διάβασμα το μεσημέρι, πειράματα υγιεινής διατροφής το απόγευμα και χειρουργεία όλο το βράδυ!), αν και θα τον ανέκοπτε η οξεία βρογχίτιδα το 1942, με τον ίδιο να αφήνει την τελευταία του πνοή στις 14 Δεκεμβρίου. Ήταν 91 ετών…

Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr