Ο πολυτάλαντος σερ Πίτερ Ουστίνοφ

Οι νεκρολογίες για τον περίφημο ηθοποιό Πίτερ Ουστίνοφ έδωσαν έμφαση στα τόσα και τόσα ταλέντα που είχε επιδείξει κατά τη διάρκεια της ζωής του, παρά το γεγονός ότι για πολλούς από μας είναι ταυτισμένος με τον αξιαγάπητο κινηματογραφικό ντετέκτιβ της Αγκάθα Κρίστι «Ηρακλή Πουαρό». Ηθοποιός πρωτίστως, ο Πίτερ Ουστίνοφ ήταν ταυτοχρόνως θεατρικός συγγραφέας, σεναριογράφος, σκηνοθέτης θεάτρου και σινεμά, παραγωγός, μυθιστοριογράφος, παρουσιαστής στην τηλεόραση, ραδιοφωνικός παραγωγός, σκηνογράφος, αρθρογράφος σε εφημερίδες και περιοδικά και πολλά ακόμα, σε έναν πλούσιο βίο δημιουργίας και προσφοράς, καθώς παράλληλα διατέλεσε πρέσβης καλής θελήσεως της UNESCO για περισσότερα από 35 χρόνια (από το 1969 ως τον θάνατό του το 2004). Άνθρωπος του πνεύματος και διανοούμενος, ένας πραγματικός αναγεννησιακός άνθρωπος, ξεκίνησε την καριέρα του από την τρυφερή ηλικία των 17 ετών, για να χαρίσει στην ανθρωπότητα περισσότερους από 70 ρόλους σε κλασικές και λιγότερο κλασικές ταινίες, ενώ έχω τιμηθεί και με δύο Όσκαρ, για τον «Σπάρτακο» και το «Τοπκαπί». Μεγαλύτερος και από τη ζωή την ίδια, ο κοσμοπολίτης και πολυμαθής Ουστίνοφ ασχολήθηκε και με τη διανόηση, βάζοντας στο θεωρητικό του στόχαστρο τις αδικίες του πλανήτη. Σε ένα απόσπασμα από το σύγγραμμά του «Για τη ζωή και άλλα μικροπράγματα», παρατηρεί: «Η αμερικάνικη δημοκρατία μοιάζει με το φέρσιμο ενός πλούσιου άντρα που ζει σε ένα συγκρότημα διαμερισμάτων και λέει στον πορτιέρη ”Γεια σου, Τομ” (ενώ ο καλός άνθρωπος στην πραγματικότητα λέγεται ”Τζακ”). ”Λοιπόν, Τομ, τι κάνουν τα παιδιά;” (ενώ δεν έχει παιδιά.) Όμως και οι δύο πλευρές προφανώς βρίσκουν ευχάριστη αυτή την ελεύθερη ανταλλαγή σκέψεων»… Πρώτα χρόνια Γεννημένος ως Πίτερ Αλεξάντερ φον Ουστίνοφ στις 16 Απριλίου 1921 στο Λονδίνο από ρώσους μετανάστες αριστοκρατικής καταγωγής, ο μικρός Πίτερ μεγαλώνει σε ένα σαφώς πιο μετρημένο μεσοαστικό περιβάλλον: ο πατέρας του ήταν δημοσιογράφος σε λονδρέζικη εφημερίδα και η μητέρα του ζωγράφος και σκηνογράφος της όπερας, απ’ όπου και κληρονόμησε ο Ουστίνοφ την αγάπη του για το κλασικό τραγούδι και το μπαλέτο. Ήδη από τρυφερή ηλικία επιδεικνύει το κωμικό του ταλέντο, μιμούμενος τις παράξενες αγγλικές προφορές των ρωσικής καταγωγής προγόνων του, με την οικογένεια να τον χρησιμοποιεί στα δείπνα για να ψυχαγωγεί τους καλεσμένους. Παρά το γεγονός ότι στάλθηκε σε περίφημο ιδιωτικό σχολείο του Λονδίνου, ο νεαρός Ουστίνοφ βρίσκει την εκπαιδευτική ατμόσφαιρα «βαρετή και ψεύτικη», ενώ γίνεται και στόχος ρατσιστικών εκδηλώσεων για τη ρωσική καταγωγή του. Στο σχολείο μάλιστα φοιτεί με το όνομα «Πίτερ Όστιν», στην προσπάθεια των γονέων του να τον προστατεύσουν από τους μειωτικούς χαρακτηρισμούς. Ο Ουστίνοφ θα εγκαταλείψει τη σχολική εκπαίδευση σε ηλικία 16 ετών, παρά τις πολύ καλές επιδόσεις του, για να κυνηγήσει το όνειρο της showbiz: γράφεται στη δραματική σχολή London Theater Studio και ξεκινά να γράφει τα δικά του θεατρικά έργα. Κι έτσι, σε ηλικία 21 ετών (1942) βλέπει το πρώτο του ολοκληρωμένο θεατρικό να ανεβαίνει σε παράσταση στο Λονδίνο! Το ντεμπούτο του στην κινηματογραφία θα έρθει επίσης πολύ νωρίς, με τον ίδιο να εμφανίζεται σε μικρορολάκια στις άφθονες βρετανικές πολεμικές κωμωδίες της εποχής που διακωμωδούσαν τη ναζιστική Γερμανία. Η επίσημη πρώτη του στο σινεμά θα λάβει χώρα στο προπαγανδιστικό φιλμ «One of Our Aircraft is Missing» (1942), ενώ από το 1938 εμφανιζόταν ήδη στο θεατρικό σανίδι. Το 1942 κατατάσσεται στον Βρετανικό Στρατό και βρίσκεται σε στρατιωτική ακαδημία, ο ανυπότακτος χαρακτήρας του όμως δεν τον αφήνει να κάνει καριέρα στο στράτευμα. Στην πρώτη του επίσημη πολεμική αποστολή, ο διοικητής του παρατηρεί στην αξιολόγησή του: «Σε καμία περίπτωση αυτός ο άντρας δεν πρέπει να τεθεί επικεφαλής άλλων»! Ο απλός στρατιώτης λοιπόν Ουστίνοφ, σε μια ευχάριστη τροπή της μοίρας, γνωρίζεται στη θητεία του με τον άλλο εμβληματικό βρετανό ηθοποιό Ντέιβιντ Νίβεν και γίνονται αμέσως φίλοι. Ο αντισυνταγματάρχης Νίβεν παίρνει τον οπλίτη Ουστίνοφ ως ορντινάτσα του και ο τελευταίος τον αποζημιώνει με τον τρόπο που ξέρει: σκαρώνει το σενάριο για την ταινία «The Way Ahead» (1944), στην οποία πρωταγωνιστεί ο ανώτερός του στο στράτευμα Νίβεν! Γεννημένος ηθοποιός (και όχι μόνο!) Ήταν μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο που έκαναν μεγαλύτερη εντύπωση τα υποκριτικά χαρίσματα του Ουστίνοφ, με τον ίδιο βέβαια να γίνεται πρώτα όνομα στον χώρο της δραματουργίας! Το 1951 γράφει το θεατρικό «The Love of Four Colonels», με το οποίο μπαίνει στον χάρτη της θεατρικής γραφής, καθώς το έργο του αναγνωρίζεται ως το καλύτερο θεατρικό της χρονιάς από την Ένωση Κριτικών Θεάτρου της Νέας Υόρκης. Σειρά έχει κατόπιν το «We’re No Angels», το οποίο θα γυριστεί στο σινεμά το 1955, με τον νεαρό θεατρικό συγγραφέα Ουστίνοφ να πρωταγωνιστεί δίπλα στον Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ! Στην καριέρα του ως δραματουργού, που συνεχίστηκε σε όλη του τη ζωή, ξεχωρίζει το «Ρομανόφ και Ιουλιέτα» (1956), για το οποίο έγινε ιδιαιτέρως γνωστός παγκοσμίως. Πέντε χρόνια πρωτύτερα βέβαια ο Ουστίνοφ θα μαγέψει κοινό και κριτικούς ως ο ρωμαίος αυτοκράτορας Νέρων στο κλασικό έπος του 1951 «Quo Vadis», ρόλος για τον οποίο θα τιμηθεί με υποψηφιότητα για Όσκαρ. Ο Ουστίνοφ συνεχίζει να μοιράζει τον χρόνο του μεταξύ ηθοποιίας και δραματουργίας, αποσπώντας το πρώτο του Όσκαρ Β’ Ανδρικού Ρόλου το 1961 για την ενσάρκωση του ερωτοχτυπημένου δουλεμπόρου στον επίσης κλασικό «Σπάρτακο» (1960) του Στάνλεϊ Κιούμπρικ. Ο ίδιος ήταν ωστόσο πολύ πιο περήφανος για το επίτευγμα της επόμενης χρονιάς, την κινηματογραφική προσαρμογή της θρυλικής ιστορίας του Χέρμαν Μέλβιλ «Billy Budd»: ο Ουστίνοφ γράφει το σενάριο, σκηνοθετεί και παίζει στην ταινία του 1962, όντας ο άνθρωπος για όλες τις κινηματογραφικές δουλειές! Το δεύτερο χρυσό αγαλματίδιο θα έρθει το 1965 για τον ρόλο του ως ενθουσιώδης κλέφτης κοσμημάτων στη γνωστή περιπέτεια «Τοπκαπί» (1964). Ταυτοχρόνως, τα θεατρικά που συνεχίζει να γράφει ανεβαίνουν σε Λονδίνο, Νέα Υόρκη, Παρίσι και Βερολίνο, ενώ στα διαλείμματα της πολυάσχολης καριέρας του προλαβαίνει να σκηνοθετήσει και αναρίθμητες όπερες! Η ασίγαστη πένα του θα αφήσει κληρονομιά αρκετά μυθιστορήματα, με γνωστότερο το «The Loser» του 1960, καθώς επίσης και αναρίθμητα κυριολεκτικά διηγήματα που δημοσιεύονται σε επιθεωρήσεις και λογοτεχνικά περιοδικά. Την ίδια στιγμή, ο ακάματος Ουστίνοφ διατηρεί μακροχρόνιες στήλες σε εφημερίδες και περιοδικά, ενώ το 1977 θα γράψει την αυτοβιογραφία του, το «Dear Me». Παρά τις πολλαπλές ενασχολήσεις του, καταφέρνει να έχει σχεδόν αδιάλειπτη παρουσία στην κινηματογραφία, καθώς ο υποκριτικός χαμαιλεοντισμός του τον κάνει ιδανικό για τόσους και τόσους ρόλους. Ενδεικτικό εδώ είναι το γεγονός ότι πολλές κινηματογραφικές παραγωγές έπρεπε να καθυστερούν την έναρξη των γυρισμάτων τους αν ήθελαν τον Ουστίνοφ μέρος του καστ! Ο ίδιος συνεχίζει να κάνει απανωτά ταινίες και γνωρίζει νέα δόξα ως ο περίφημος μυθιστορηματικός ντετέκτιβ «Ηρακλής Πουαρό», τόσο στο «Death on the Nile» (1978) όσο και στο «Appointment With Death» μια δεκαετία αργότερα. Ενδιαφέροντα, κι άλλα ενδιαφέροντα Η ρωσική καταγωγή απασχολούσε ανέκαθεν πολύ τον βρετανοτραφή Ουστίνοφ, ο οποίος αποφάσισε να ανακαλύψει περισσότερα μέσα από τις επισκέψεις του στη Σοβιετική Ένωση. Γύρισε λοιπόν δύο τηλεοπτικά ταξιδιωτικά αφιερώματα για τη Ρωσία, το «Peter Ustinov on Russia» το 1987 και το «Ustinov Aboard the Orient Express» πέντε χρόνια αργότερα. Παραμένοντας πάντα ένας ταλαντούχος μίμος, ο Ουστίνοφ κράτησε ατάκες στα λατινικά, τα ολλανδικά και άλλες «δύσκολες» γλώσσες σε ταινίες που δεν εμφανίστηκε, αλλά και σε πολλά καρτούν. Στα αγγλικά ήταν εξάλλου για πολλά χρόνια η φωνή του Μπαμπάρ του Ελέφαντα!

Από τα τέλη της δεκαετίας του 1960, ο Ουστίνοφ λειτουργεί ως πρεσβευτής καλής θελήσεως της UNICEF και περιδιαβαίνει τον κόσμο παλεύοντας για τα μη προνομιούχα παιδιά του πλανήτη. Ταυτοχρόνως, υπηρετεί στα διοικητικά συμβούλια και άλλων μη κυβερνητικών οργανισμών, αφήνοντας ζηλευτό ανθρωπιστικό έργο… Κατοπινά χρόνια Αφού πέρασε από την τηλεόραση ως παρουσιαστής talk show και από το ραδιόφωνο, αφού σκάρωσε μια σειρά από δίσκους -με έμφαση στο ρωσικό φολκλόρ-, ο Ουστίνοφ συνέχισε να είναι ιδιαιτέρως παραγωγικός σε αυτό που θα ήταν κανονικά η περίοδος της συνταξιοδότησής του. Ένας από τους τελευταίους του ρόλους ήταν στο φιλμ του 2003 για τη ζωή του προτεστάντη ηγέτη Μαρτίνου Λούθηρου, γεγονός που μαρτυρεί όταν ήταν ενεργός και δραστήριος μέχρι το τέλος. Ο Ουστίνοφ μιλούσε άπταιστα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, ιταλικά, γερμανικά και ρωσικά φυσικά, ενώ στα τελευταία του χρόνια έμαθε μερικά τουρκικά και ελληνικά, καθώς την Ελλάδα την αγαπούσε ιδιαιτέρως. Παρά το γεγονός ότι είχε ανάμεικτα συναισθήματα για τη βρετανική του υπηκοότητα και συνήθιζε να κάνει διαρκώς αστεία για τη βρετανική «πόζα», έγινε ιππότης το 1990. Η ύψιστη βρετανική τιμή ήρθε για τον Ουστίνοφ παρά το γεγονός ότι είχε λάβει την ελβετική υπηκοότητα ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’60 για να αποφύγει τη βαριά φορολογία της Αγγλίας στα μεγάλα εισοδήματα! Ο Ουστίνοφ περνούσε το μεγαλύτερο μέρος του ελεύθερου χρόνου του είτε στο κτήμα του στην Ελβετία, με τους λατρεμένους αμπελώνες του να παράγουν περισσότερες από 4.000 φιάλες κρασιού τον χρόνο, είτε στο επίσης αγαπημένο του σκάφος που ήταν αγκυροβολημένο στις ακτές της Ισπανίας. Στα τελευταία αυτά χρόνια, ο καλοφαγάς Ουστίνοφ υπέφερε από διαβήτη και καρδιακά νοσήματα. Η ανακοπή ήταν εξάλλου η επίσημη αιτία του θανάτου του την 28η Μαρτίου 2004, με τον κορυφαίο ηθοποιό να φεύγει από τη ζωή σε ηλικία 82 ετών. Στην επίσης πολυτάραχη προσωπική του ζωή, είχε παντρευτεί 3 φορές και είχε 4 παιδιά. Ο τελευταίος του γάμος έλαβε χώρα το 1972, με την Helen du Lau d’Allemans, η οποία παρέμεινε στο πλευρό του σερ Ουστίνοφ μέχρι το τέλος… Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr