Το ημερολόγιο έγραφε 15 Ιανουαρίου 1919 όταν η μαρξίστρια Ρόζα Λούξεμπουργκ δολοφονούταν από την εθνικιστική πολιτοφυλακή της Γερμανίας, στην προσπάθειά της να καταστείλει το δεύτερο επαναστατικό κύμα της εργατικής τάξης που σάρωνε τη χώρα.
«Τάξη βασιλεύει στο Βερολίνο! Ηλίθιοι δήμιοι! Η τάξη σας είναι χτισμένη στην άμμο. Η επανάσταση αύριο θα υψώσει τη βροντερή φωνή της ως τους ουρανούς. Τρομαγμένοι θα ακούσετε το νικητήριό της σάλπισμα: Ήμουν, είμαι και θα είμαι», αναφωνούσε από το βήμα η σκληροπυρηνική επαναστάτρια λίγο πριν το ξέσπασμα των συγκρούσεων.
Αυτή ήταν η ηγετική μορφή των γερμανών κομμουνιστών (των Σπαρτακιστών), η Κόκκινη Ρόζα, μια από τις πλέον αγνές, συνεπείς και ανεξάρτητες μορφές του παγκόσμιου σοσιαλιστικού κινήματος.
Η θεωρητικός της πολιτικής φιλοσοφίας και διανοούμενη της σοσιαλιστικής ρητορείας ήταν ταυτοχρόνως και δαιμόνια επαναστάτρια: μια γυναίκα που δεν σίγησε ποτέ αξιώνοντας τις πανανθρώπινες αξίες της ισότητας και της ελευθερίας.
Για την ίδια ο μεγάλος μας Νίκος Καζαντζάκης είχε πει: «Μια μέρα την είχα δει σε μια μικρή γερμανική πολιτεία, πάνου σε ένα τραπέζι, να μιλάει σε χιλιάδες εργάτες και πεινασμένους. Ήταν αδύναμη, σα ραχητική, φορούσε ένα παλιό σάλι, έτρεμε από το κρύο κι έβηχε. Μα πότε δεν θα ξεχάσω την κραυγή που τινάχτηκε από το ανεμικό της στόμα κι ανέβηκε στον ουρανό: “Ελευτερία, φως, δικαιοσύνη. Να χαθούμε, όλοι αδέλφια, για να σώσουμε τη γης!”»…
Πρώτα χρόνια
Η Ροζαλία Λούξεμπουργκ γεννιέται στη ρωσοκρατούμενη Πολωνία στις 5 Μαρτίου 1871 ως το πέμπτο παιδί μιας φτωχής οικογένειας εργατών εβραϊκής καταγωγής. Η φτώχεια και η ανέχεια της στερούν την κανονική ανάπτυξη και το καχεκτικό κορίτσι θα υποφέρει έτσι σε όλη της τη ζωή από σωματικές δυσκολίες. Ταυτοχρόνως, σε νεαρή ηλικία τη χτυπά η ασθένεια και έκτοτε θα κουτσαίνει από το ένα της πόδι.
Από τρυφερή ηλικία θα εμπλακεί με το σοσιαλιστικό κίνημα: το 1882 προσχωρεί στη νεολαία του επαναστατικού αριστερού κόμματος της Πολωνίας, το «Προλεταριάτο», και αναλαμβάνει πολιτική δράση ήδη από τα σχολικά της χρόνια (η οικογένεια είχε ήδη μετακομίσει στη Βαρσοβία). Το 1886 το κόμμα αποκεφαλίζεται κυριολεκτικά με την εκτέλεση των 4 ηγετών του, αφήνοντας τα μέλη βουτηγμένα στην παρανομία.
Μέχρι το 1889, η αστυνομία ήταν ήδη στο κατόπι της και η ίδια εξαναγκάζεται έτσι να εγκαταλείψει τη χώρα: σε ηλικία 18 ετών, για να αποφύγει τη σύλληψη αλλά και να συνεχίσει τις σπουδές της, μετακινείται στην Ελβετία…
Η εποχή της Ζυρίχης
Στην Ελβετία η πολωνοεβραία μετανάστρια σπουδάζει πολιτικές επιστήμες, νομικά, ιστορία, μαθηματικά και οικονομία, αλλά έρχεται και σε επαφή με το σημαντικότερο κέντρο πολωνών και ρώσων προσφύγων, που είχε δημιουργηθεί στην ελβετική πόλη. Αναλαμβάνει και πάλι ενεργό ρόλο στο τοπικό εργατικό κίνημα αλλά και τις επαναστατικές διεργασίες της διανόησης.
Κι έτσι, πριν καν περάσουν 2 χρόνια, η ίδια αναγνωρίζεται πια ως ο θεωρητικός μοχλός της αριστερής σκέψης της Ζυρίχης! Μην έχοντας ποτέ ξεχάσει τα τεκταινόμενα στην πατρίδα της, γίνεται η βασική συντάκτρια της επιθεώρησης του παράνομου κομμουνιστικού κόμματος της Πολωνίας «Εργατική Υπόθεση» («Sprawa Rabotnicza»), που έβγαινε στο Παρίσι. Το 1894 μάλιστα το «Προλεταριάτο» μετονομάζεται σε Σοσιαλιστικό Δημοκρατικό Κόμμα του Βασιλείου της Πολωνίας και η αυτοεξόριστη Λούξεμπουργκ είναι πια ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης του.
Το 1898 η Λούξεμπουργκ πήρε το διδακτορικό της δίπλωμα από το Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης, ενώ την ίδια χρονιά παντρεύτηκε τον Γκούσταφ Λίμπεκ, ώστε να μπορέσει να αποκτήσει γερμανική υπηκοότητα και να εγκατασταθεί στο Βερολίνο.
Ο σκοπός ήταν να εργαστεί στις τάξεις του γερμανικού σοσιαλδημοκρατικού κόμματος, του ισχυρότερου που ξεπήδησε από τη Δεύτερη Διεθνή…
Τα χρόνια του Βερολίνου
Ο επαναστατικός της λόγος σύντομα όμως θα τη φέρει σε ρήξη με τον παραδεδομένο κομμουνιστικό λόγο, εκφράζοντας οξύτατες θεωρητικές διαφωνίες τόσο με το πολωνικό όσο και με το ρωσικό σοσιαλιστικό κόμμα. Ταυτοχρόνως, τίθεται στο επίκεντρο του εργατικού κινήματος της Γερμανίας, γράφοντας πυρετωδώς για αναρίθμητες «κόκκινες» εφημερίδες και περιοδικά, ενώ σε πολλά λειτουργεί και ως εκδότης.
Την ίδια εποχή (1899) εκδίδει το λαμπρό σύγγραμμα «Κοινωνική μεταρρύθμιση ή Επανάσταση;», με τη ρητορική της δεινότητα να την κάνει σύντομα ηγετική εκπρόσωπο του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος της Γερμανίας.
Το 1903-1904 η Ρόζα Λούξεμπουργκ επιδόθηκε σε απευθείας πολεμική με τις θέσεις του Λένιν, με τον οποίο διαφωνούσε σε πολλά, όπως στον συγκεντρωτισμό της εξουσίας αλλά και τις σχέσεις ηγεσίας και μαζών. Οι πύρινοι λόγοι αλλά και οι προσβολές που εκτόξευε κατά του γερμανού αυτοκράτορα και του κεφαλαίου θα τη φέρουν 3 φορές πίσω από τα κάγκελα της φυλακής: από το 1904-1906 περνά μπόλικους μήνες στη στενή λόγω της πολιτικής της δράσης.
Στο ξέσπασμα της πρώτης Ρωσικής Επανάστασης του 1905, αντιτίθεται τόσο στον λόγο των Μπολσεβίκων όσο και των Μενσεβίκων, θέλοντας την επανάσταση οικουμενικότερη: το χάσμα της με τον ρωσικό κομμουνισμό ήταν πια αγεφύρωτο. Δεν είναι εξάλλου καθόλου τυχαίο ότι ο Στάλιν αποκήρυξε τη Λούξεμπουργκ από τους πρωτεργάτες του κομμουνισμού έστω και μεταθανάτια, το 1931 (στη σταλινική οπτική φάνταζε τροτσκίστρια)!
Ωστόσο, το να σκέφτεται, να γράφει και να μιλά για την επανάσταση δεν ήταν ποτέ αρκετό για τη Ρόζα Λούξεμπουργκ. Το σλόγκαν της ζωής της ήταν εξάλλου «εν αρχή ην η πράξη». Κι έτσι, παρά την κακή κατάσταση της υγείας της, η ίδια θα τρυπώσει παράνομα στην Πολωνία τον Δεκέμβριο του 1905, έστω και με το εξτρεμιστικό κίνημα στο τέλος του.
Και παρά την απαγόρευση για κάθε «κόκκινη» δραστηριότητα στη χώρα, η ίδια συνεχίζει να γράφει πύρινα άρθρα και να τα εκφωνεί δημόσια, γεγονός που θα τη φέρει στις φυλακές της Βαρσοβίας για 4 μήνες (συνελήφθη στις 4 Μαρτίου 1906).
Η επιδείνωση της υγείας και η γερμανική της υπηκοότητα αναγκάζουν τις πολωνικές Αρχές να την απελευθερώσουν, όχι όμως προτού της απαγορεύσουν διά παντός την επιστροφή στην πατρίδα της.
Επιστρέφοντας στη Γερμανία και αναθαρρυμένη από την πρώτη επανάσταση στην τσαρική Ρωσία, μιλά ένθερμα μπροστά σε μεγάλο πλήθος και κατηγορείται για «υποκίνηση σε βία». Κι έτσι περνά άλλους δύο μήνες στη φυλακή, αυτή τη φορά βέβαια στη Γερμανία.
Κατόπιν πήρε μέρος στη Συνέλευση της Σοσιαλιστικής Διεθνούς στο Λονδίνο (1907) και την αντίστοιχη μάζωξη των σοσιαλδημοκρατικών φωνών στη Στουτγγάρδη, συνεχίζοντας τον διμέτωπο πολιτικό της αγώνα, τόσο κατά της αστικής τάξης όσο και κατά των ομοϊδεατών της σοσιαλιστών.
Ταυτοχρόνως, εκδίδει το ένα δοκίμιο πίσω από το άλλο, μένοντας έτσι στην ιστορία ως μια από τις κορυφαίες επιστημονικές πένες κατά του καπιταλισμού, με τη συνεισφορά της στον τομέα της μαρξιστικής οικονομικής να λογίζεται κολοσσιαία (όπως με το μνημειώδες «Η Συσσώρευση του Κεφαλαίου»).
Στις 20 Φεβρουαρίου 1914, η Ρόζα Λούξεμπουργκ φυλακίζεται για άλλη μια φορά, τώρα γιατί ωθούσε τους στρατιώτες σε λιποταξία. Η υπεράσπισή της στο δικαστήριο, που εκδόθηκε αργότερα ως «Μιλιταρισμός, Πόλεμος και η Εργατική Τάξη» τη μετέτρεψε από κατηγορούμενη σε κατήγορο και θεωρείται ως ένα από τα πλέον λαμπρά κείμενα-κατηγορώ στον ιμπεριαλισμό.
Αυτό βέβαια δεν εμπόδισε το δικαστήριο να την καταδικάσει σε έναν χρόνο φυλάκιση, αν και η ποινή δεν ξεκίνησε επιτόπου. Κι έτσι η ίδια με το που εγκατέλειψε τη δικαστική αίθουσα πήγε κατευθείαν στην αντιπολεμική διαδήλωση, όπου και επανέλαβε το σφοδρό αντιπολεμικό της κατηγορώ!
Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος και θάνατος
Με το ξέσπασμα του Μεγάλου Πολέμου, οι ηγέτες του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος παρασύρθηκαν από την πατριωτική παλίρροια, υποστηρίζοντας τη γερμανική πολεμική εμπλοκή και αφήνοντας έτσι τη Λούξεμπουργκ μόνη και προδομένη.
Η ίδια ωστόσο δεν έμεινε άπραγη: ιδρύει με άλλους την Ένωση «Σπάρτακος» (Σπαρτακιστές), που είχε σκοπό τον άμεσο τερματισμό του πολέμου (και αργότερα βέβαια μετεξελίχθηκε στο γερμανικό κομμουνιστικό κόμμα). Η ομάδα σύντομα θα βρισκόταν να παλεύει μόνη εναντίον όλων, καλώντας σε γενική απεργία τον λαό, δράση που θα φέρει τη Λούξεμπουργκ για 2,5 χρόνια στη φυλακή.
Για τα επόμενα 4 χρόνια, με την ίδια να περνά τον περισσότερο καιρό στη φυλακή, η Λούξεμπουργκ θα συνεχίσει να οδηγεί, να εμπνέει και να οργανώνει τους επαναστάτες Σπαρτακιστές, κρατώντας τη σημαία του διεθνούς σοσιαλισμού αλλά και της αντιπολεμικής ρητορείας ψηλά.
Η ίδια θα παρακολουθούσε την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 από τη φυλακή, από την οποία θα βγει την επόμενη χρονιά: στις 8 Νοεμβρίου 1918 οι γερμανοί επαναστάτες απελευθερώνουν τη Λούξεμπουργκ από τα δεσμά της και η ίδια ρίχνεται κατευθείαν στον αγώνα. Μέχρι τη μέρα της αποφυλάκισής της, τα εργατικά και στρατιωτικά επαναστατικά συμβούλια είχαν καταλάβει το μεγαλύτερο μέρος της Δυτικής Γερμανίας, θέτοντας τα θεμέλια για τη λεγόμενη «Räterepublik» («Δημοκρατία των Συμβουλίων»), βασισμένη στο «κόκκινο» σύστημα των σοβιέτ.
Δυστυχώς για την ίδια, οι αντίπαλες δυνάμεις ήταν ακόμα ισχυρές: οι ακροδεξιές οργανώσεις και οι στρατηγοί του παλιού αυτοκρατορικού στρατού είχαν ενώσει τις δυνάμεις τους για να καταπνίξουν το κίνημα της επαναστατημένης εργατικής τάξης. Χιλιάδες εργάτες δολοφονήθηκαν στις 15 Ιανουαρίου 1919, ανάμεσά τους και η Κόκκινη Ρόζα: το κρανίο της βρέθηκε σπασμένο σε ένα κανάλι, πιθανότατα από χτυπήματα με τα κοντάκια στρατιωτικών τουφεκιών.
Με τον θάνατό της, το παγκόσμιο εργατικό κίνημα έχασε μια από τις πιο ευγενείς ψυχές του, καθώς η Ρόζα Λούξεμπουργκ προσυπέγραψε με τη ζωή και τον θάνατό της την προσπάθεια για την απελευθέρωση της ανθρωπότητας. Η ιδεολογική ηγέτιδα του λεγόμενου «οικουμενικού προσώπου του σοσιαλισμού» απολαμβάνει πλέον τον σεβασμό σύσσωμων των μαρξιστών θεωρητικών…
Ο επικήδειός της γράφτηκε το 1919 από τον Μπέρτολτ Μπρεχτ και μελοποιήθηκε από τον Κουρτ Βάιλ…
Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr
