Η αιθέρια μπαλαρίνα Μαργκότ Φοντέιν

Η θρυλική πρίμα μπαλαρίνα με τη λυρική και αρμονική κίνηση αλλά και την τέλεια τεχνική της κατάρτιση άφησε παρακαταθήκη σχολή ολόκληρη στον κλασικό χορό, αν και ως προσωπικότητα ήταν σαφώς μεγαλύτερη όταν έβγαζε τις πουέντ. Όταν ήταν στη σκηνή, κανείς δεν μπορούσε να αποστρέψει το βλέμμα του από πάνω της, με την καθηλωτική της παρουσία να παραγκωνίζει τους άλλους χορευτές και να θέτει στο περιθώριο τις καθιερωμένες μπαλαρίνες του καιρού. Η αιθέρια μπαλαρίνα σφράγισε το Βασιλικό Μπαλέτο της Βρετανίας χαρίζοντας ακατάλυτες ερμηνείες που δύσκολα θα ξαναδεί η ανθρωπότητα στον κλασικό χορό, αν και ιστορικά έμεινε και για έναν ακόμα ρόλο της, στο περιθώριο της πραγματικής δουλειάς της. Κι αυτό γιατί το 2010 αποκαλύφθηκε ότι η σπουδαιότερη βρετανή μπαλαρίνα ήταν μια πραγματική επαναστάτρια, η οποία προσπάθησε να ανατρέψει την κυβέρνηση του Παναμά με τη βοήθεια του Φιντέλ Κάστρο! Όταν δεν χάριζε λοιπόν εξαιρετικές ερμηνείες, η πρίμα μπαλαρίνα οργάνωνε το πραξικόπημα κατά της κυβέρνησης του Παναμά με τις ευλογίες του ίδιου του Κάστρο. Η αλησμόνητη Μαργκότ Φοντέιν, που την ξέραμε ως λαμπερή και αέρινη δίπλα στον κορυφαίο Ρούντολφ Νουρέγιεφ, συνελήφθη το 1959 στον Παναμά, κατηγορούμενη για συμμετοχή σε σχέδιο ανατροπής του καθεστώτος, καθώς ο σύζυγός της Ρομπέρτο Αρίας, γιος πρώην προέδρου του Παναμά, ήθελε να φέρει τον άνεμο αλλαγής στη χώρα. Στην περίεργη υπόθεση, ο Κάστρο είχε στείλει 125 ετοιμοπόλεμους κουβανούς αντάρτες στον Αρίας χρησιμοποιώντας το κότερο της Φοντέιν για αντιπερισπασμό των κυβερνητικών! Το σχέδιο απέτυχε, η πρίμα μπαλαρίνα συνελήφθη, αλλά όχι για πολύ. Η λαμπρή σταδιοδρομία της δεν κλονίστηκε από το γεγονός και θα έμενε τελικά στην Ιστορία ως μια από τις κορυφαίες μπαλαρίνες που είδε ποτέ ο κόσμος: καμιά δεν ξαναχόρεψε τη «Λίμνη των Κύκνων» όπως αυτή…

Πρώτα χρόνια

Η Μαργκότ Φοντέιν γεννιέται ως Μάργκαρετ Χούκαμ στις 18 Μαΐου 1919 σε πολίχνη της Αγγλίας ως ένα από τα δύο παιδιά ενός βρετανού μηχανικού και της κόρης βραζιλιάνου βιομήχανου. Η οικογένεια ζούσε ξένοιαστα σε προάστιο του Λονδίνου, όπου και ξεκίνησε η μικρή Μάργκαρετ τα μαθήματα χορού έχοντας δεν έχοντας κλείσει τον τέταρτο χρόνο της ζωής της. Σε ηλικία 8 ετών, ο πατέρας της αποδέχεται πρόταση για δουλειά ως αρχιμηχανικός στη Σαγκάη και μετακομίζει με την οικογένειά του στην Κίνα. Η μικρή όχι μόνο δεν σταμάτησε τα μαθήματα του χορού αλλά οι ευτυχείς περιστάσεις θα τη φέρουν μαθήτρια γνωστού ρώσου δασκάλου, με την ίδια να ονειρεύεται από κοριτσάκι να γίνει η μεγαλύτερη μπαλαρίνα του κόσμου. Η κλίση της στον χορό δεν περνούσε απαρατήρητη και σε ηλικία 14 ετών (1933) η μητέρα της την παίρνει παραμάσχαλα για το Λονδίνο, ώστε να της δώσει τη δυνατότητα να κυνηγήσει το όνειρο του χορού. Εκεί γίνεται δεκτή στις πριβέ τάξεις της Serafina Astafieva και λίγο αργότερα θα φοιτήσει στη φημισμένη σχολή Sadler’s Wells Ballet. Την εποχή αυτή που ξεκίνησε τα πρώτα της δειλά βήματα στον χορό υιοθέτησε το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο Μαργκότ Φοντέιν (από το Φοντές, το βραζιλιάνικο επίθετο της μητέρας της). Η Φοντέιν επικέντρωσε τη σπουδαία καριέρα της στο Βασιλικό Μπαλέτο της Αγγλίας, το οποίο δεν εγκατέλειψε ποτέ. Πρόδρομός του ήταν η σχολή χορού που φοιτούσε η Φοντέιν, το Vic-Wells/Sadler’s Wells Ballet, η οποία είχε ιδρυθεί μόλις πέντε χρόνια πρωτύτερα (1928) από τη Ninette de Valois, η οποία πίστεψε από την πρώτη στιγμή στις απαράμιλλες ικανότητες της μαθήτριάς της και λειτούργησε ως μέντορας για την ίδια. Σύντομα η μικρή ξεπέρασε τις συμμαθήτριές της αλλά και τις δασκάλες της. Όπως θυμόταν η Valois στην αυτοβιογραφία της Φοντέιν, κάθε φορά που της έδειχνε η μικρή μια νέα φιγούρα που είχε σκαρώσει, εκείνη την επιβράβευε: «Τι ωραία κίνηση. Δεν θα μπορέσω ποτέ να την κάνω εγώ!»…

Η γέννηση του χορευτικού μύθου

Το ντεμπούτο της Φοντέιν έλαβε χώρα το 1934 στον «Καρυοθραύστη» και ήταν τέτοια ανεπανάληπτη επιτυχία που σύντομα οι κλασικοί ρόλοι έπεφταν βροχή: «Ωραία Κοιμωμένη», «Ζιζέλ» και «Λίμνη των Κύκνων» ήταν πια στα πόδια της, καθώς και η ίδια λάτρευε τις ρομαντικές ηρωίδες. Μέχρι το 1939, είχε ήδη χορέψει όλους τους μεγάλους κλασικούς ρόλους και είχε αναδειχτεί σε πρίμα μπαλαρίνα, καθώς στην Αγγλία τουλάχιστον δεν είχαν ξαναδεί τέτοια αιθέρια χορεύτρια ποτέ.

Η Φοντέιν έγινε την ίδια εποχή η μούσα του χορογράφου σερ Φρέντρικ Άστον και το πρόσωπο των μπαλέτων του, περνώντας εκεί τις πιο ευτυχισμένες αλλά και δύσκολες στιγμές της, καθώς ήταν στη σκηνή από το πρωί ως το βράδυ. Ο Άστον της χάρισε νέους ρόλους σε σύγχρονα έργα, όπως τα «Οντίν», «Δάφνις και Χλόη», «Σίλβια» κ.ά., και η Valois δημιούργησε ρόλους ειδικά για κείνη, όπως στον «Ορφέα και Ευρυδίκη» και τον «Δον Κιχώτη».

Τώρα ήταν η πρίμα μπαλαρίνα μιας σειράς ακόμα από δημοφιλή μπαλέτα και συνεργαζόταν με τα μεγαλύτερα ονόματα του χώρου, ακόμα και με τη Μάρθα Γκράχαμ. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου δεν προλάβαινε κυριολεκτικά να δίνει παραστάσεις σε όλων των λογιών τα κοινά, ακόμα και στους στρατοπεδευμένους στρατιώτες! Το 1949 έκανε το αμερικανικό της ντεμπούτο και έλαβε διθυραμβικές κριτικές από κοινό και ειδικούς, γινόμενη τώρα διάσημη και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Στα σαράντα της πλέον, αν και σε δαιμονισμένα καλή φόρμα, η ίδια σκέφτηκε να εγκαταλείψει τον χορό ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για την ανάδειξη άλλων μπαλαρίνων. Τότε όμως είναι που μπήκε στη χορευτική ζωή της ο μόλις 23 ετών Ρούντολφ Νουρέγιεφ, με τον οποίο η καριέρα της αναβίωσε και έδρεψε περαιτέρω δάφνες στα πέρατα πια του κόσμου.

Το δυναμικό ντουέτο, που βασιζόταν στα νιάτα του Νουρέγιεφ και την απαράμιλλη τεχνική της Φοντέιν, η οποία βρισκόταν στην καλύτερή της φόρμα, άφησε το κοινό άφωνο στους κλασικούς ρόλους της «Λίμνης των Κύκνων», της «Ζιζέλ» και του «Ρωμαίου και Ιουλιέτας», αναγκάζοντας τους κορυφαίους χορογράφους του πλανήτη να φτιάξουν ρόλους ειδικά για το περιβόητο δίδυμο: ο Άστον τους χάρισε το «Μαργαρίτα και Αρμάνδος» και η Μάρθα Γκράχαμ δημιούργησε τον «Λούσιφερ» για χάρη τους!

Για τα επόμενα 15 χρόνια, Φοντέιν και Νουρέγιεφ χόρεψαν σε όλο τον κόσμο, με το κοινό που παραληρούσε στις παραστάσεις τους να τους αναγκάζει ακόμα και σε 43 αυλαίες (το 1965)! Άλλοτε πάλι τους χειροκροτούσαν όρθιοι για 40 ολόκληρα λεπτά! Ποτέ άλλοτε το μπαλέτο δεν έζησε τέτοιες εκδηλώσεις. H «Ωραία Κοιμωμένη» θεωρείται ευρύτατα ότι δεν ξαναπαρουσιάστηκε ποτέ έτσι όπως την ενσάρκωσε η Φοντέιν. Σε ηλικία 60 χρονών πια, έδωσε την αποχαιρετιστήρια παράστασή της στη Βασιλική Όπερα του Λονδίνου, κλείνοντας μια σπουδαία καριέρα που ελάχιστες άλλες πρίμες μπαλαρίνες έχουν ευτυχήσει να απολαύσουν. Και βέβαια στην ίδια χρωστά η Αγγλία τη συμπερίληψή της στον παγκόσμιο χάρτη του μπαλέτου…

Προσωπική ζωή

Η προσωπική ζωή της Φοντέιν ξεκίνησε σχετικά όψιμα, καθώς μέχρι τα 35 της όλο μα όλο της τον χρόνο τον αφιέρωνε στον χορό. Το 1955, στα 36 της πια, παντρεύτηκε στο Παρίσι τον δημοσιογράφο και πολιτικό Ρομπέρτο Αρίας, τον «Τίτο» όπως τον έλεγε χαϊδευτικά, που ήταν γιος παλιού προέδρου του Παναμά. Ως πρεσβευτής του Παναμά στο Λονδίνο, ο Αρίας σύστησε τη Φοντέιν στους διεθνείς διπλωματικούς κύκλους και σύντομα την ανέμειξε στα πολιτικά της χώρας του. Κάποια στιγμή ο άτυχος άντρας δέχτηκε επίθεση από πολιτικό αντίπαλο και έμεινε παράλυτος, αν και το ζευγάρι, παρά τις χωριστές καριέρες και τις γεωγραφικές αποστάσεις, παρέμενε μαζί. Το 1951 η Φοντέιν τιμήθηκε με το μετάλλιο Ταξιάρχης του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, αποκτώντας το τιμητικό «Dame» πριν από το όνομά της. Το 1979 τιμήθηκε από τα Βασιλικά Μπαλέτα της Αγγλίας με τον τίτλο της «prima ballerina assoluta», έναν τίτλο που έχει δοθεί μόλις σε τρεις μπαλαρίνες του 20ού αιώνα! Η Φοντέιν έγινε πρόεδρος της Βασιλικής Ακαδημίας Χορού το 1954 και τιμήθηκε εκτεταμένα με βραβεία και τιμητικά δικτατορικά, ενώ το 1975 έγραψε και την αυτοβιογραφία της. Όπως είπαμε, το 2010 αποκαλύφθηκε η εμπλοκή της στην απόπειρα πραξικοπήματος του άντρα της κατά του προέδρου του Παναμά, Ερνέστο Λα Γκουάρντια, με την ίδια να διαδραματίζει κομβικό ρόλο στην παράξενη αυτή ιστορία. Ο Αρίας κατέφυγε κάποια στιγμή στην Κούβα ζητώντας τη βοήθεια του Κάστρο για να ανατρέψει τον ηγέτη και τρεις μήνες αργότερα η Φοντέιν, ο σύζυγός της και περισσότεροι από 100 κουβανοί αντάρτες κατέπλευσαν στον Παναμά μεταφέροντας μεγάλες ποσότητες οπλισμού! Οι επαναστάτες αποβιβάστηκαν στην ακτή και η Φοντέιν έπλευσε με τη θαλαμηγό της προς την Πόλη του Παναμά για αντιπερισπασμό. Προτού φτάσει όμως, η απόπειρα αποκαλύφθηκε και η μπαλαρίνα συνελήφθη. Η διασημότερη μπαλαρίνα του κόσμου βρισκόταν κλεισμένη στη φυλακή, ενώ φημολογούνταν ότι στην απόπειρα μπλεκόταν και ο Τζον Γουέιν, το τηλέφωνο του οποίου βρέθηκε στην ατζέντα της. Η εξοργισμένη κυβέρνηση του Παναμά δεχόταν τα τηλεφωνήματα του καλλιτεχνικού κατεστημένου του Λονδίνου και ο διευθυντής του Κόβεντ Γκάρντεν ασκούσε πιέσεις στο υπουργείο Εξωτερικών ώστε «να γίνει καθετί δυνατό για την απελευθέρωση της μπαλαρίνας». Η Φοντέιν ήταν βέβαια φυλακισμένη στην «προεδρική σουίτα» των παναμέζικων φυλακών, όπου την περιποιούνταν σαν γαλαζοαίματη. Λίγες ημέρες αργότερα επέστρεψε το Λονδίνο. Δύο μήνες μετά την ακολούθησε ο Αρίας, ενώ ακόμη και σήμερα οι 125 επαναστάτες που πήγαν να στήσουν αντάρτικο στα βουνά του Παναμά αγνοούνται. Η Φοντέιν αποσύρθηκε κατόπιν στο οικογενειακό ράντσο της στον Παναμά, όπου και πέρασε ήρεμα την υπόλοιπη ζωή της μέχρι τις 21 Φεβρουαρίου 1991, όταν δύο χρόνια μετά τον θάνατο του συζύγου της τον ακολούθησε στον άλλο κόσμο. Ήταν 72 ετών… Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr