Πολλά έχουν γραφτεί κατά καιρούς για την δολοφονία του 15χρονου μαθητή Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου εκείνο το μοιραίο βράδυ της 6ης Δεκεμβρίου 2008, από τα πυρά του 37χρονου ειδικού φρουρού της ΕΛ.ΑΣ. Επαμεινώνδα Κορκονέα στα Εξάρχεια.
του Γεώργιου Σαρρή*
Τα όσα ακολούθησαν όμως τις επόμενες ημέρες με τις ανεξέλεγκτες ταραχές σε δεκάδες μεγάλες πόλεις της επικράτειας και την Αθήνα κυριολεκτικά να καίγεται, αντιμετωπίστηκαν από την τότε κυβέρνηση Καραμανλή ως μια εμφανώς ασύμμετρη απειλή, με τον πρωθυπουργό να δέχεται εισηγήσεις ακόμη και για χρήση του στρατού (!) προκειμένου να αντιμετωπιστεί η κατάσταση.
Το Newsbeast, 13 χρόνια μετά τη δολοφονία και τις επακόλουθες ταραχές που συγκλόνισαν τη χώρα, έρχεται να φωτίσει άγνωστες λεπτομέρειες εκείνων των ημερών, συνομιλώντας με πολιτικά πρόσωπα που κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν την κατάσταση, η οποία είχε φθάσει σε τέτοιο σημείο που για λόγους ασφαλείας ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας κοιμόταν στο μέγαρο της Ηρώδου Αττικού και όχι στο σπίτι του.
Ποιος ήταν ο πρώτος υπουργός που ενημερώθηκε
Σύμφωνα με ασφαλείς και απόλυτα διασταυρωμένες πληροφορίες ο πρώτος που ενημερώνεται για το γεγονός ότι ένα παιδί έχει φονευθεί από αστυνομικά πυρά στα Εξάρχεια είναι ο τότε υπουργός Εσωτερικών Προκόπης Παυλόπουλος. Ήταν ο καθ’ ύλην αρμόδιος υπουργός, αφού από τον Σεπτέμβριο του 2007 είχε συγχωνευτεί στο χαρτοφυλάκιό του και το υπουργείο Δημόσιας Τάξης.
Το τηλέφωνο χτύπησε γύρω στις 21:40 και εκείνος βρισκόταν στις Σέρρες. Μόλις μαθαίνει τις λεπτομέρειες του συμβάντος καλεί με τη σειρά του κατευθείαν τον πρωθυπουργό Κώστα Καραμανλή και αφού του εξηγεί τα τεκταινόμενα, πριν κλείσει την τηλεφωνική γραμμή, του υποβάλλει την παραίτησή του.
Ο πρωθυπουργός του ξεκαθαρίζει ότι εκτιμά την κίνησή του, αλλά δεν πρόκειται να την κάνει δεκτή και του ζητάει να επιστρέψει στην Αθήνα προκειμένου να υπάρξει άμεσος συντονισμός των επόμενων κινήσεων, αφού ήδη στην πλατεία Εξαρχείων έχουν συγκεντρωθεί περίπου 1.000 άτομα φωνάζοντας συνθήματά κατά της αστυνομικής βίας, ενώ έξω από το Πολυτεχνείο στήνονται οδοφράγματα και ξεκινούν οι πρώτες καταστροφές που σταδιακά θα επεκταθούν και στους γύρω δρόμους. Ο κ. Παυλόπουλος σπεύδει να κάνει την πρώτη δημόσια δήλωση. Εκφράζει την οδύνη για το περιστατικό και πρωτίστως για τον θάνατο του παιδιού, διαβεβαιώνοντας πως θα αποκαλυφθούν οι υπαίτιοι και θα υπάρξει παραδειγματική τιμωρία. Παράλληλα υπερασπίζεται την αποστολή της Αστυνομίας και του κράτους δικαίου.
Ο υπουργός Παιδείας βρισκόταν σε νυχτερινό κέντρο
Η έκταση των επεισοδίων βρίσκει τους πάντες αιφνιδιασμένους και απροετοίμαστους. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι ο υπουργός Παιδείας Ευριπίδης Στυλιανίδης διασκεδάζει σε νυχτερινό κέντρο και μόλις μαθαίνει ότι έχει δολοφονηθεί μαθητής, αποχωρεί. Μέσα στη νύχτα εκτός από την Αθήνα, ξεσπούν επεισόδια στη Θεσσαλονίκη, στην Πάτρα, στα Ιωάννινα και σε άλλες μεγάλες πόλεις.
Το πρωί της επόμενης μέρας, Κυριακή, συγκαλείται στο Μέγαρο Μαξίμου έκτακτη σύσκεψη της Κυβερνητικής Επιτροπής με τον πρωθυπουργό να λαμβάνει πλήρη αναφορά των όσων συνέβησαν κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Προσπαθεί να εκτονώσει την κατάσταση. Στέλνει συλλυπητήριο τηλεγράφημα στην οικογένεια του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου, ενώ ο υπουργός Παιδείας επικοινωνεί με την μητέρα του 15χρονου και συμφωνούν να συναντηθούν το απόγευμα στο σπίτι της. Το κλίμα όμως είναι πολύ βαρύ και η ατμόσφαιρα τόσο ηλεκτρισμένη που το ραντεβού αναβάλλεται. Πρακτικά όμως ματαιώνεται.
Το δόγμα περί αμυντικής στάσης της ΕΛ.ΑΣ.
Το μεσημέρι ο υπουργός Εσωτερικών Προκόπης Παυλόπουλος στέκεται μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες και προβαίνει στην πολυσυζητημένη δήλωση περί αμυντικής στάσης της ΕΛ.ΑΣ.
«Η Αστυνομία είχε και θα έχει αμυντική λειτουργία, ώστε να προστατεύει τις περιουσίες και τις ζωές των Ελλήνων πολιτών» θα πει. Μέχρι και σήμερα είναι αρκετοί αυτοί που υποστηρίζουν ότι με τη συγκεκριμένη στάση που τήρησε η πολιτική ηγεσία εκείνες τις μέρες, ουσιαστικά παρέδωσε την πρωτεύουσα σχεδόν αμαχητί στο έλεος όσων ήθελαν να προξενήσουν ζημιές ή να εκδηλώσουν την οργή τους χωρίς να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες του νόμου.
Η αλήθεια όμως είναι ότι στην πραγματικότητα αυτό που φοβόταν η κυβέρνηση ήταν να μην της προκύψει ένας δεύτερος αδόκητος θάνατος νεαρού παιδιού. Εάν συνέβαινε κάτι τέτοιο, μπορεί να οδηγούσε ακόμη και σε πτώση της κυβέρνησης, αφού πολύ δύσκολα θα μπορούσε να επωμιστεί ένα τέτοιο βάρος.
Το επικοινωνιακό λάθος με την παρουσία στο ΟΑΚΑ
Το ίδιος απόγευμα, ο υπουργός Παιδείας και βουλευτής Ροδόπης Ευριπίδης Στυλιανίδης υποπίπτει σε ένα σοβαρό επικοινωνιακό λάθος. Αποδεχόμενος σχετική πρόσκληση πηγαίνει στο Ολυμπιακό Στάδιο για να παρακολουθήσει τον ποδοσφαιρικό αγώνα της ΑΕΚ με τον Πανθρακικό, την ομάδα δηλαδή της γεννέτειράς του καθώς έχει γεννηθεί στην Κομοτηνή τον Απρίλιο του 1966 και εκλέγεται από το 2000 στο νομό Ροδόπης.
Εμφανίζεται στις κερκίδες των επισήμων, συνομιλεί για λίγη ώρα με τους παράγοντες των δύο αθλητικών συλλόγων, βλέπει το πρώτο τέταρτο του παιχνιδιού και αποχωρεί. Η ζημιά όμως έχει γίνει. Οι φωτογραφίες φιγουράρουν στα μέσα ενημέρωσης και οι πολιτικοί του αντίπαλοι τον καλούν να παραιτηθεί.
Έκρυβαν περιπολικά σε στρατόπεδα για να μην τα κάψουν
Την ίδια ώρα στο κέντρο της Αθήνας πραγματοποιείται πορεία που έχει οργανώσει ο ΣΥΡΙΖΑ και τα κόμματα της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς. Ξεκινάει ειρηνικά, αλλά πολύ γρήγορα χάνεται ο έλεγχος καθώς παρεισφρέουν αντιεξουσιαστές που κυριολεκτικά καίνε τη λεωφόρο Αλεξάνδρας απ’ άκρη σ’ άκρη. Τράπεζες, εμπορικά καταστήματα, αντιπροσωπείες αυτοκινήτων, κυβερνητικά κτίρια και σταθμευμένα οχήματα παραδίδονται στις φλόγες.
Το αρχηγείο της Ελληνικής Αστυνομίας βρίσκεται σε απόγνωση καθώς οι εντολές που έχει είναι να τηρήσουν αμυντική στάση. Σύμφωνα με πληροφορίες έφθασαν στο σημείο να κρύβουν περιπολικά σε στρατόπεδα, προκειμένου να μην τα κάψουν!
Ο Παπούλιας κοιμάται για λόγους ασφαλείας στο Προεδρικό Μέγαρο
Οι εικόνες επαναλαμβάνονται και τα επόμενα εικοσιτετράωρα. Το νεανικό κύμα οργής σε συνδυασμό με τη διείσδυση ομάδων που εκμεταλλευόμενοι τη συγκίνηση για το χαμό του Αλέξανδρου λειτουργούν προβοκατόρικα καίγοντας και λεηλατώντας περιουσίες, δημιουργούν μια πρωτόγνωρη μεταπολιτευτική εικόνα χάους. Η πολιτειακή και πολιτική ηγεσία αρχίζει να μην αισθάνεται ασφαλής.
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας ακούγοντας την προτροπή του επικεφαλής της Υπηρεσίας Ασφαλείας κοιμάται τα βράδια στο Μέγαρο της Ηρώδου Αττικού και όχι στο σπίτι του, καθώς αυτό βρίσκεται επί της οδού Ασκληπιού, στα Εξάρχεια.
Πρωτοκλασάτα στελέχη προτείνουν να βγει ο στρατός στον δρόμο
Από την πλευρά του ο πρωθυπουργός προβαίνει πάνω από δέκα φορές σε τηλεοπτικά μηνύματα προς τον ελληνικό λαό από το Μέγαρο Μαξίμου, ενώ σε μια από τις κυβερνητικές συσκέψεις κουβεντιάζεται το ενδεχόμενο της επέμβασης των Ενόπλων Δυνάμεων. Σύμφωνα με πληροφορίες, υπήρξαν δύο πρωτοκλασάτοι υπουργοί, οι οποίοι πρότειναν την επιβολή στρατιωτικού νόμου.
Ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Ευάγγελος Μεϊμαράκης εξανίσταται. «Μα τι λέτε; Δεν πρέπει να χρησιμοποιήσουμε το στρατό». Την ίδια άποψη εκφράζει ακολούθως και ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ, στρατηγός Δημήτρης Γράψας μόλις μαθαίνει το πλαίσιο των όσων κουβεντιάστηκαν. Είναι κάθετος. Δηλώνει ξεκάθαρα πως όσο κατέχει τη θέση του αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Αμύνης, δεν πρόκειται να δώσει τέτοια εντολή στις μονάδες. Οι Ένοπλες Δυνάμεις δεν θα χρησιμοποιηθούν για την αντιμετώπιση διαδηλώσεων θα επαναλάβει δημοσίως ο κ. Μεϊμαράκης και από την αίθουσα του Κοινοβουλίου.
Η απόρρητη έκθεση της Αμερικανικής Πρεσβείας για τα επεισόδια
Οι ταραχές θα συνεχιστούν μέχρι τα μέσα Ιανουαρίου του 2009 με τις πρεσβείες των μεγάλων χωρών να παρακολουθούν επισταμένως τις εξελίξεις και να στέλνουν συνεχώς αναφορές στις κυβερνήσεις τους. Σύμφωνα με απόρρητη έκθεση του Αμερικανού πρεσβευτή στην Αθήνα Ντάνιελ Σπέκχαρντ με ημερομηνία 18 Δεκεμβρίου 2008 που είδε το φως της δημοσιότητας μέσα από τα WikliLeaks «Τα περισσότερα κυβερνητικά ανακοινωθέντα αφέθηκαν στον υπουργό Εσωτερικών Παυλόπουλο. Η κυβέρνηση φαίνεται πως διέταξε την αστυνομία να απαντήσει με αμυντική αποκλειστικά στάση. Πιστεύουμε πως ο πρωθυπουργός ήθελε να αποφύγει επιπλέον θανάτους ή κάθε πάτημα για παράπονα και διαπραγματεύσεις με τις Αρχές (π.χ. ένα κατειλημμένο κυβερνητικό κτίριο).
Πολλοί Έλληνες πιστεύουν πως ο Καραμανλής χειρίστηκε άσχημα την κατάσταση τόσο με το να μην πάρει σκληρότερη στάση κατά της βίας, όσο και με το να αφήσει τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες να επιδεινωθούν. Ως εκ τούτου, οι περισσότεροι Έλληνες, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που κανονικά θα ήταν υποστηρικτές του Κώστα Καραμανλή, πιστεύουν τώρα πως είναι ζήτημα χρόνου η προκήρυξη νέων εκλογών από τον πρωθυπουργό.
Αναμένουμε πως η αντιπολίτευση θα εξακολουθήσει να πιέζει σκληρά για να ρίξει την κυβέρνηση και πως η κυβέρνηση θα πάρει κάποια μέτρα για να δείξει πως έχει το πάνω χέρι και πως είναι δραστήρια, συμπεριλαμβανομένων κατάλληλων αλλαγών στο Υπουργικό Συμβούλιο. Τα συμφέροντα των ΗΠΑ θα επηρεαστούν.
Στριμωγμένη από την αναταραχή, η ελληνική κυβέρνηση, θα είναι ακόμα πιο εσωστρεφής απ’ ό,τι συνήθως. Η Ελλάδα μάλλον θα είναι απρόθυμη ή ανίκανη να πραγματοποιήσει τολμηρές ενέργειες σε ζητήματα περιφερειακής εξωτερικής πολιτικής, όπως το ονοματολογικό της Μακεδονίας, οι σχέσεις με την Τουρκία ή η άσκηση πίεσης στους Ελληνοκύπριους όσον αφορά τις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό».
«Οι αναταραχές αυτή τη φορά είναι ποιοτικά διαφορετικές»
Και συνεχίζει: «[…] Παρότι η Ελλάδα δεν αγνοεί τις διαδηλώσεις που περιλαμβάνουν καταστροφή περιουσιών. βόμβες μολότοφ και έκτροπα, οι αναταραχές που ξεκίνησαν στις 6 Δεκεμβρίου ήταν ποιοτικά διαφορετικές. Οι τελικές εκτιμήσεις εκκρεμούν, ο συνολικός απολογισμός αναμένεται ωστόσο να ανέλθει σε ζημιές εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ.
Τα έκτροπα και οι διαδηλώσεις δεν περιορίστηκαν στην Αθήνα και την Θεσσαλονίκη αλλά διαδραματίστηκαν σε όλη τη χώρα, συμπεριλαμβανομένων κάποιων ήσυχων συνήθως επαρχιακών κέντρων. Επίσης, μολονότι οι βίαιες διαδηλώσεις ήταν αρχικά έργο των αναρχικών, χιλιάδες φοιτητές και μαθητές αμφοτέρων των φύλων πήραν τελικά μέρος σ’ αυτές.
Τηλεοπτικά πλάνα έδειχναν ακόμα και δεκατριάχρονους να πετροβολούν την αστυνομία. Ρεπορτάζ των σημαντικότερων ξένων μέσων μαζικής ενημέρωσης τόνισαν τα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας ως αιτία των ταραχών, και αυτά τα προβλήματα έπαιξαν σίγουρα ρόλο. Όπως και άλλες μικρότερες ευρωπαϊκές οικονομίες, η Ελλάδα πλήττεται από την παγκόσμια ύφεση. Οι δύο βασικές τις βιομηχανίες, η ναυτιλία και ο τουρισμός, έχουν αρχίσει να νιώθουν τον αντίκτυπο της πιστωτικής συρρίκνωσης και της μειωμένης καταναλωτικής ζήτησης».
• Ο Γεώργιος Σαρρής είναι δημοσιογράφος – μέλος της ΕΣΗΕΑ, τιμηθείς από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας με το Βραβείο Αθ. Μπότση για την αντικειμενική και με πληρότητα παρουσίαση ιστορικών πολιτικών θεμάτων.
