Ο Robert M. Pirsig, συγγραφέας του μυθιστορήματος «Zen and the Art of Motorcycle Maintenance» (το Ζεν και η Τέχνη της Μοτοσικλετιστικής Συντήρησης), απεβίωσε στις 24 Απριλίου σε ηλικία 88 ετών, όπως ανακοίνωσε η εκδοτική εταιρεία των βιβλίων του.
Ο Peter Hubbard, εκτελεστικός επιμελητής της εκδοτικής Morrow & Co. δήλωσε πως η σύζυγός του Γουέντι επιβεβαίωσε ότι ο Pirsig πέθανε στο σπίτι του μετά από μακρά περίοδο ασθενειών.
Το Zen and the Art of Motorcycle Maintenance εκδόθηκε το 1974, αφού πρώτα απορρίφθηκε από 112 εκδοτικούς Οίκους! Πραγματεύεται τη σχέση ενός πατέρα με τον γιο του στη διάρκεια ενός μοτοσικλετιστικού ταξιδιού ανά τις δυτικές πολιτείες των ΗΠΑ.
Το βιβλίο έγινε γρήγορα μπεστ-σέλερ. Κατά τον Pirsig ο πρωταγωνιστής του προσπαθεί να επιλύσει την αντίφαση μεταξύ των κλασικών αξιών που οδηγούν στη δημιουργία μηχανών (όπως η μοτοσυκλέτα) και των ρομαντικών αξιών που μας επιτρέπουν να απολαύσουμε την ομορφιά ενός επαρχιακού δρόμου.
Ο Pirsig γεννήθηκε (1928) και μεγάλωσε στη Μινεάπολη της πολιτείας Μινεσότα από γονείς με γερμανικές και σουηδικές καταβολές. Είχε υψηλό δείκτη νοημοσύνης και πήρε το απολυτήριο του γυμνασίου πριν κλείσει τα 15.
Αμέσως έγινε δεκτός στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα για να σπουδάσει Βιοχημεία. Στα 18 του όμως εγκατέλειψε τις σπουδές του και κατατάχθηκε στον στρατό.
Όταν απολύθηκε, επέστρεψε στο Πανεπιστήμιο από όπου πήρε το πτυχίο της Φιλοσοφίας το 1950. Κατόπιν φοίτησε στο Πανεπιστήμιο του Μπεναρές στην Ινδία με αντικείμενο τις Ανατολικές Φιλοσοφίες.
Αν και δεν πήρε πτυχίο, επέστρεψε στις ΗΠΑ και ανέλαβε πτυχιακές εργασίες Φιλοσοφίας και Δημοσιογραφίας στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο. Το 1958 πήρε Μάστερ Δημοσιογραφίας από το Πανεπιστήμιο της Μινεσότα.
Δούλεψε για πολλά χρόνια σαν συντάκτης τεχνικών συγγραμμάτων και καθηγητής της αγγλικής. Στις αρχές της δεκαετίας του ’60 διαγνώστηκε ως σχιζοφρενής και νοσηλεύτηκε σε σχετικό ίδρυμα.
Οι σκέψεις και οι εμπειρίες των χρόνων εκείνων καθώς και ενός μοτοσικλετιστικού ταξιδιού στις δυτικές ΗΠΑ το 1968 με τον μεγάλο του γιο Κρίστοφερ, αποτέλεσαν τον αφηγηματικό πυρήνα του μυθιστορήματός του.
Οι κριτικοί βρήκαν πολλές αναλογίες στη δομή και το περιεχόμενο του βιβλίου με εκείνα του εμβληματικού έργου του Χέρμαν Μέλβιλ, το «Μόμπι Ντικ». Ίσως τελικά αυτό που δεν επέτρεψε στο «Zen» να ανέβει στο Πάνθεον των Συγγραμμάτων να είναι η επιλογή ενός μικρότερου αντικειμένου.
Ο Μέλβιλ είχε πει το περίφημο «αν θες να γράψεις ένα μέγα βιβλίο, πρέπει να επιλέξεις ένα εξίσου μέγα θέμα».
Συνέχεια του «Ζεν» αποτέλεσε το «Lila: An Inquiry into Morals» (Λίλα: Ηθικά ερωτήματα) πάνω στο οποίο δούλεψε 17 ολόκληρα χρόνια πριν εκδοθεί τελικά το 1991. Η αφήγηση παρακολουθεί έναν ιστιοπλοϊκό πλου από δύο φανταστικούς χαρακτήρες κατά μήκος τη ανατολικής ακτής των ΗΠΑ.
Σε αυτό ο Pirsig αναπτύσσει το φιλοσοφικό του σύστημα το οποίο αποκαλεί Μεταφυσική της Ποιότητας (Metaphysics of Quality).
Ο Pirsig έζησε τα τελευταία 30 χρόνια της ζωής του στο Νότιο Μπέργουϊκ της πολιτείας Μέιν. Αφήνει πίσω του τη σύζυγό του Wendy, δύο παιδιά και τρία δισέγγονα. Ο πρωτότοκος γιος του Κρις πέθανε το 1979.
Δέκα αποφθέγματα του Pirsig από το βιβλίο:
1. Η σπουδή πάνω στη συντήρησης της μοτοσυκλέτας αποτελεί μικρογραφία της μελέτης πάνω στην τέχνη της ορθολογιστικής προσέγγισης. Το να δουλεύεις πάνω σε μια μοτοσυκλέτα με αγάπη και μεράκι, σημαίνει να γίνεσαι αναπόσπαστο μέρος μιας διαδικασίας που αποσκοπεί στη επίτευξη της πνευματικής γαλήνης. Η μοτοσυκλέτα είναι κατά βάση ένα νοητικό φαινόμενο.
2. Μέσα σε ένα αυτοκίνητο είναι σαν να βρίσκεσαι κλεισμένος σε ένα ντουλάπι –και επειδή το έχεις συνηθίσει δεν καταλαβαίνει πως ό,τι βλέπεις από το παράθυρο δεν είναι παρά μια τηλεόραση. Είσαι ένας παθητικός παρατηρητής και όλα περνάνε μπροστά σου βαρετά σαν πλάνα βαρετής ταινίας. Πάνω στη μοτοσυκλέτα όμως το πλαίσιο της οθόνης εκλείπει. Είσαι σε απόλυτη επαφή με όλα. Είσαι μέσα στο πλάνο αντί να το κοιτάζεις απέξω. Αυτό προσφέρει μια συγκλονιστική συνείδηση της ύπαρξής σου.
3. Η μοτοσυκλέτα κρίνεται μόνον από την ευχαρίστηση που σου προσφέρει. Άλλο κριτήριο δεν υπάρχει. Αν η μοτοσυκλέτα σε γεμίζει γαλήνη, είναι η σωστή. Αν σε ενοχλεί, είναι η λάθος. Και τέτοια θα μείνει μέχρις ότου αλλάξεις μοτοσυκλέτα, ή αλλάξεις μυαλά.
4. Γύρισα και κοίταξα πίσω για τελευταία φορά το φαράγγι. Ήταν σαν να κοιτάζω το βυθό του ωκεανού. Οι άνθρωποι περνάνε όλη τους τη ζωή στις πεδιάδες χωρίς την επίγνωση των υψηλότερων τόπων.
5. Κάποιες φορές είναι λίγο καλύτερο να ταξιδεύεις από το να φτάνεις.
6. Είναι κάποια πράγματα που σου διαφεύγουν επειδή είναι πολύ μικρά και δεν τα βλέπεις. Άλλα όμως δεν τα βλέπεις επειδή είναι ακριβώς είναι θεόρατα.
7. Τις παραισθήσεις τους ενός τις αποκαλούμε τρέλα. Τις παραισθήσεις των πολλών τις αποκαλούμε Θρησκεία.
8. Σημείο εκκίνησης για να βελτιωθεί ο κόσμος είναι η καρδιά και το μυαλό και τα χέρια μας. Από εκεί ξεκινάμε και προχωράμε προς τα έξω.
9. Όταν κοιτάζεις το που πας και το που βρίσκεσαι, δεν βγαίνει πολύ νόημα. Όταν όμως κοιτάξεις πίσω το που βρισκόσουν, τότε αρχίζεις να διακρίνεις ένα μοτίβο…
10. Στην πραγματικότητα καθένας μας κινείται πάνω σε μια ρόδα που λέγεται εαυτός.
Θανάσης Χούντρας
