Η κυκλοφορία της ταινίας Barbie έχει αναζωπυρώσει το ενδιαφέρον για την ιστορία της διάσημης κούκλας, που μέσα από τις δεκαετίες εξελίχθηκε σε κάτι πολύ μεγαλύτερο από ένα παιδικό παιχνίδι. Όμως, όπως συνήθως, ο δρόμος για τη μεγάλη επιτυχία έχει και πολλές αποτυχίες. Αυτό μπορεί να το επιβεβαιώσει και η Mattel, η εταιρεία κατασκευής παιχνιδιών που βρίσκεται πίσω από τη πιο διάσημη κούκλα όλων των εποχών.
Η ιστορία της Barbie είναι σχετικά γνωστή στο ευρύ κοινό: Τη δεκαετία του 1950 η Ρουθ Χάντλερ, συνιδρύτρια της εταιρεία διαπίστωσε πως ο γιος της Κένεθ είχε πολύ περισσότερες επιλογές παιχνιδιών από την κόρη της Μπάρμπαρα, η οποία έπρεπε να περιορίζεται σε μερικά μωρά – κούκλες.
Η Ρουθ είχε παρατηρήσει πως στην κόρη της άρεσε να κόβει γυναικείες φιγούρες από περιοδικά και να προσπαθεί να παίξει με αυτές. Έτσι σκέφτηκε να δημιουργήσει μια τελείως διαφορετική κούκλα για να εξάψει τη φαντασία και τις δυνατότητες των μικρών κοριτσιών.
Με το πέρασμα των χρόνων η Barbie δέχτηκε σφοδρή κριτική για τα πρότυπα τα οποία περνούσε στα παιδιά, ωστόσο στην εποχή που δημιουργήθηκε επιδίωξη της «μητέρας» της ήταν να φτιάξει μια κούκλα που δεν θα προετοίμαζε τα κορίτσια για το ρόλο τους ως μητέρες. Ήθελε να φτιάξει ένα πρότυπο νεαρής γυναίκας, με αυτοπεποίθηση, ελκυστική και εργαζόμενη με «γεμάτο πορτοφόλι». Τελικά, το 1959 παρουσίασε την Barbie, την κούκλα που έμελλε να εξελιχθεί σε μια από τις διασημότερες φιγούρες όλων των εποχών.
Οι περισσότερες εκδοχές της Barbie είχαν μεγάλη απήχηση, όμως κατά τη διάρκεια των σχεδόν έξι δεκαετιών ζωής της κούκλας υπήρξαν και οι μεγάλες αποτυχίες. Πρόκειται για τις κούκλες της σειράς που κυκλοφόρησαν για λίγο και αποσύρθηκαν άρον – άρον εξαιτίας των αντιδράσεων. Κάποιες θεωρήθηκαν άκρως επικίνδυνες, άλλες κατηγορήθηκαν για προβολή λάθος προτύπων και άλλες ήταν τόσο παράξενες που προκάλεσαν σάλο. Σε κάθε περίπτωση όλες τελικά κόπηκαν.
Η ισπανική El Pais έχει συγκεντρώσει ορισμένες από τις χαρακτηριστικές αποτυχίες της Mattel:
Το φιάσκο με το ζεύγος Midge και Allan – Η έγκυος κούκλα που προκάλεσε αντιδράσεις
Το 1963 η Mattel σκέφτηκε πως η Barbie χρειαζόταν μια καλή φίλη. Η M.G. Lord συγγραφέας του «Forever Barbie: The Unauthorized Biography of a Real Doll» εξήγησε στο BuzzFeed News: «Η Barbie ήταν το κορίτσι των ονείρων. Η Midge ήταν η λιγότερο εντυπωσιακή κολλητή που μπορεί να έκανε λάθος». Ήταν κοκκινομάλλα με φακίδες, ντυμένη με απλά ρούχα. Σύμφωνα με την M.G. Lord, η ιδέα της Mattel ήταν να δώσει στα κορίτσια που δεν ταίριαζαν με την Barbie ένα πρότυπο για να ταυτιστούν. Τελικά αποδείχθηκε μια αποτυχία και η Midge αποσύρθηκε το 1964.
Όμως η Mattel επέμεινε στην ιδέα της λιγότερο εντυπωσιακής «κολλητής» και έτσι η Midge επανεμφανίστηκε σποραδικά τις δεκαετίες του 1980 και του 1990. Επέστρεψε και το 2002 ως έγκυος και σε αυτή την κατάσταση εμφανίζεται και στην ταινία. Όμως η Midge, με την αποσπώμενη φουσκωμένη κοιλιά, μέσα στην οποία υπήρχε ένα μωρό, είχε ένα ακόμη σημαντικό ζήτημα στην παρουσίασή της, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ.
Η Midge πωλούταν μόνη της. Ο σύζυγός της ο Άλαν ήταν μια διαφορετική κούκλα που έπρεπε να αγοραστεί ξεχωριστά. Έτσι φαινόταν ως ανύπαντρη μητέρα και αυτό ήταν απαράδεκτο για τις συντηρητικές κοινωνίες, όπως στις ΗΠΑ. Μάλιστα οι αντιδράσεις ήταν τόσο μεγάλες που πολλοί ζήτησαν από τα εμπορικά καταστήματα να αποσύρουν τη Midge από τα ράφια καθώς, όπως ισχυρίζονταν, προήγαγε την εφηβική εγκυμοσύνη. Για να αποφευχθούν περαιτέρω εντάσεις η κούκλα σταμάτησε να πωλείται την ίδια χρονιά.
Εξίσου αποτυχημένη ήταν η «καριέρα» του Allan. Του συντρόφου της Midge και κολλητού φίλου του Ken, του συντρόφου της Barbie. Αν ο Ken ήταν απλώς συμπληρωματικό στοιχείο της Barbie, ο Allan ήταν ακόμη χαμηλότερα στην ιεραρχία του «ροζ κόσμου». Στις αρχές του 2000ο Allan βρισκόταν στα ράφια μαζί με το πρώτο παιδί του ζευγαριού, ηλικίας 3 ετών, ωστόσο μετά και τη διαμάχη που πυροδότησε η έγκυος Midge, ο Allan αναπόφευκτα εξαφανίστηκε μαζί με τη σύντροφό του.
Growing Up Skipper, η έφηβη κούκλα που μεγαλώνει το στήθος της
Το 1964, η Mattel παρουσίασε τη Skipper. Ήταν η μικρή αδελφή της Barbie. Σχεδόν μια δεκαετία αργότερα, το 1975, η εταιρεία αποφάσισε πως ήταν καιρός για την Skipper να περάσει στην εφηβεία και έτσι έφερε στην αγορά την «Growing Up Skipper», μια κούκλα που μεγάλωνε το στήθος όταν τις γύριζες το χέρι. Όπως είπε η Mattel, πρόθεσή της ήταν να ομαλοποιήσει την εφηβεία, ωστόσο η έμπνευσή της αποδείχθηκε αποτυχημένη. Κατηγορήθηκε πως πούλησε μια «διεστραμμένη» κούκλα (σ.σ. το στήθος της εξαφανιζόταν τελείως μόλις γυρνούσες ανάποδα το χέρι) και η παραγωγή της διακόπηκε τελικά το 1977. Η απλή Skipper παραμένει μέχρι σήμερα μέρος του Barbieverse.
Earring Magic Ken, η γκέι κούκλα
Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 η Mattel έκανε μια ερώτησε στα κορίτσια: «Να αφήσει η Barbie τον Ken ή να παραμείνει μαζί του;». Με αυτό το τέχνασμα η εταιρεία έστρεψε το ενδιαφέρον στον σύντροφο της διάσημης κούκλας. Η πλειονότητα των κοριτσιών που συμμετείχαν απάντησαν πως θα ήθελαν να παραμείνει ο Ken, αλλά να αλλάξει, να εκμοντερνιστεί, να εγκαταλείψει το σμόκιν και τα άλλα βαρετά ρούχα, τα κολλημένα μαλλιά κλπ.
Όμως η Mattel υπέρβαλε κάπως στις αλλαγές. Η νέα κούκλα που παρουσίασε ήταν ο «Earring Magic Ken», με πλατινέ ξανθά μαλλιά, ένα κρίκο σκουλαρίκι, ένα μωβ δερμάτινο γιλέκο και ένα διαφανές φανελάκι. Γρήγορα έγινε γνωστός ως Gay Ken και πολλοί έκαναν λόγο για το «comes out» του συντρόφου της Ken. Ειδικοί της εποχής σε θέματα της LGTBQ+ κοινότητας υποστήριζαν πως οι ομοφυλοφιλικές αναφορές ήταν προφανείς για να είναι συμπτωματικές.
Ακόμη και το κολιέ που φορούσε στο λαιμό συνδέθηκε με το σεξουαλικό αξεσουάρ γνωστό ως «δαχτυλίδι κόκορα». Ο «Earring Magic Ken» εξελίχθηκε κάτι μεταξύ ενός gay αστείου και ενός queer εικονιδίου. Ο νέος Ken έγινε best seller αλλά όχι επειδή τον επέλεγαν τα μικρά κορίτσια, αλλά επειδή τον αγόραζα gay, που τον είχαν αναδείξει σε μια κούκλα φετίχ. Όπως ήταν αναμενόμενο οι πιο συντηρητικές κοινωνικές ομάδες άρχισαν να ζητούν εξηγήσεις από την εταιρεία και η Mattel, υποκύπτοντας, αποφάσισε να σταματήσει τη διαμάχη αποσύροντας τον «Earring Magic Ken». Ωστόσο μέχρι σήμερα αποτελεί την πιο διάσημη εκδοχή του σε όλη την ιστορία του κόσμου της Barbie.
Teen Talk Barbie – Καλύτερα να μη μιλούσε
Το 1992, μετά από 33 χρόνια σιωπής, η Barbie μίλησε. Όμως καλύτερα να μην άνοιγε το στόμα της. Τα πρώτα λόγια που είπε η κούκλα της Mattel ήταν πως «το μάθημα των μαθηματικών είναι δύσκολο» και πως «θα πρέπει να προγραμματίσουμε το γάμο των ονείρων μας». Ρωτούσε επίσης εάν «θα έχουμε ποτέ αρκετά ρούχα;». Κόντρα σε όσα υποστήριζε η «μητέρα» της Barbie για τη δημιουργία της, η Teen Talk Barbie αναπαρήγαγε όλα τα στερεότυπα για τις γυναίκες. Τα πρώτα λόγια της διάσημης κούκλας βρέθηκαν στο επίκεντρο σφοδρής κριτικής και σάτιρας: «Μη με ρωτάς είμαι απλώς ένα κορίτσι!», ήταν μια από τις φράσεις που χρησιμοποιούταν σε μια παρωδία των Simpsons.
Η Teen Talk Barbie προκάλεσε τεράστια διαμάχη: το Εθνικό Συμβούλιο Καθηγητών Μαθηματικών των Ηνωμένων Πολιτειών παραπονέθηκε ότι οι φράσεις της αποθάρρυναν κορίτσια και γυναίκες από το να ακολουθήσουν καριέρα στα μαθηματικά και τις επιστήμες και η Αμερικανική Ένωση Πανεπιστημιακών Γυναικών σκανδαλίστηκε από φράσεις όπως «Ας πάμε για ψώνια!». Η κούκλα αποσύρθηκε με συνοπτικές διαδικασίες και τη Mattel να προσφέρει μη ομιλούσες Barbie σε όσους είχαν αγοράσει την Teen Talk Barbie.
Sugar Daddy Ken…
Το 2009 η Barbie έκλεισε τα 50 χρόνια και για να γιορτάσει, η Mattel κυκλοφόρησε μια σειρά από ειδικές συλλεκτικές εκδόσεις. Μεταξύ αυτών ήταν και μια πιο ώριμη, σοφιστικέ εκδοχή του Ken. Είχε σχεδόν λευκά μαλλιά, φορούσε ένα πράσινο blazer και ένα υφασμάτινο παντελόνι. Συνοδευόταν επίσης από ένα σκύλο West Highland Terrier, το όνομα του οποίου ήταν Sugar. Και ο Ken ήταν ο μπαμπάς της Sugar. Το όνομα της κούκλας «Sugar Daddy Ken» προκάλεσε πολλά σχόλια, καθώς παρέπεμπε στον όρο «Sugar Dady» που αφορά πμεγάλους σε ηλικία άνδρες, οι οποίοι συνάπτουν ψευδο-σχέσεις με νεαρότερες γυναίκες, προσελκύοντάς τες με ακριβά δώρα και πλούσια ζωή.
Τα παράπονα ήταν τόσα πολλά που η Mattel αναγκάστηκε να προχωρήσει σε επίσημη δήλωση. «Είναι ο μπαμπάς της Sugar, πρόκειται για αναφορά στον σκύλο», είπε μια εκπρόσωπος της εταιρείας στη New York Post το 2009. Βέβαια αυτή η διευκρίνηση δεν άλλαξε πολλά. Η κούκλα «Palm Beach Sugar Daddy Ken» αποσύρθηκε οριστικά από την αγορά.
Barbie Video Girl, η κούκλα που ενεργοποίησε το FBI
Το 2010, η Mattel κυκλοφόρησε μια Barbie που είχε ενσωματωμένη κάμερα. Η Barbie Video Girl μπορούσε να καταγράψει έως και 30 λεπτά πλάνα μέσω της μικροκάμερας που βρισκόταν στο κολιέ της και το βίντεο μπορούσε να προβληθεί σε μια οθόνη στην πλάτη της κούκλας και να ανέβει σε υπολογιστή. Το παιχνίδι, όπως ανέφερε η εταιρεία, απευθυνόταν σε «μελλοντικούς κινηματογραφιστές». Ωστόσο, μόλις ένα χρόνο μετά την κυκλοφορία του, το FBI εξέδωσε μια ανακοίνωση προειδοποιώντας για τους σοβαρούς κινδύνους, υποστηρίζοντας ότι αυτή η Barbie θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από παιδόφιλους για την εγγραφή παιδικής πορνογραφίας. Παρά το γεγονός ότι το FBI δεν είχε καμία απόδειξη ότι αυτό είχε συμβεί ποτέ και η επιχειρηματολογία τους βασιζόταν αποκλειστικά σε υποψίες, η Barbie Video Girl αποσύρθηκε από την αγορά το 2012.
Κούκλα σε αναπηρικό καροτσάκι – Οι έπαινοι, το λάθος και η επιστροφή
Το 1997 η Mattel τράβηξε ξανά τα βλέμματα για μια νέα κούκλα του barbieverse. Ήταν η Becky, η οποία χρησιμοποιούσε αναπηρικό καροτσάκι. Το νέο παιχνίδι εξελίχθηκε σε μεγάλη εμπορική επιτυχία. Η Mattel πούλησε χιλιάδες κομμάτια τις πρώτες εβδομάδες και επαινέθηκε για την κίνησή της. Όμως όπως αποδείχθηκε η εταιρεία είχε κάνει ένα σοβαρό λάθος. Η Μπέκι, με το αναπηρικό καροτσάκι της, δεν μπορούσε να περάσει τις πόρτες των κουκλόσπιτων της Barbie και γενικά το σπίτι δεν ήταν προσαρμοσμένο για επισκέπτες με αναπηρία. Εκεί την περίοδο η Mattel είχε δηλώσει πως εξετάζει την προσβασιμότητα και θα προχωρήσει στις αναγκαίες αλλαγές. Τελικά αυτές δεν έγιναν ποτέ και η Becky άλλαξε, έγινε μια τολμηρή φωτογράφος σε ροζ αναπηρικό καροτσάκι και Παραολυμπιονίκης με προσθετικό πόδι, μέχρι που τελικά εξαφανίστηκε.
Το 2019, η Mattel λάνσαρε μια περιεκτική σειρά κούκλων που περιελάμβανε μια Barbie σε αναπηρικό καροτσάκι. Συνοδευόταν από ένα αξεσουάρ που δεν πέρασε απαρατήρητο: μια μικρή ροζ ράμπα που της επέτρεπε να μπει στο σπίτι της.
