Η έννοια του ναρκισσισμού φαίνεται να κατακλύζει τη σύγχρονη κουλτούρα, με πολλούς χαρακτηρίζουν ανθρώπους γύρω τους, ακόμα και τον ίδιο τους τον εαυτό, ως ναρκισσιστές. Ακούμε ότι ο/η πρώην σύντροφος είναι ναρκισσιστής, ο φίλος ή ακόμα και ο εργοδότης… όλοι είναι «ναρκισσιστές». Και ανησυχούμε μήπως εμείς οι ίδιοι έχουμε κάποια τάση προς τον ναρκισσισμό.

Αλλά είναι πραγματικά τόσο πολλοί οι ναρκισσιστές γύρω μας ή απλώς ζούμε σε μια εποχή όπου το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό είναι… viral; H Isabelle Morley, κλινική ψυχολόγος, με άρθρο της στο Psychology Today, μας προτρέπει να δούμε πιο προσεκτικά τι κρύβεται πίσω από αυτήν την τάση.

Ο ορισμός του ναρκισσισμού

Ο ναρκισσισμός, σύμφωνα με τους ψυχιάτρους, αναφέρεται σε μια υπερβολική αίσθηση αυτοεκτίμησης, την ανάγκη για υπερβολικό θαυμασμό, την έλλειψη ενσυναίσθησης και την τάση εκμετάλλευσης των άλλων για την επίτευξη των στόχων.

Οι άνθρωποι με Ναρκισσιστική Διαταραχή Προσωπικότητας (NPD) εμφανίζονται συχνά ως υπερόπτες, αλλά στην πραγματικότητα κρύβουν μια εξαιρετικά εύθραυστη αυτοεκτίμηση που τους κάνει ευάλωτους, με εξάρσεις θυμού όταν αμφισβητούνται.

Για να διαγνωστεί κάποιος με NPD, πρέπει να πληροί συγκεκριμένα κριτήρια και να παρουσιάζει επαναλαμβανόμενα προβλήματα στις σχέσεις του, κυρίως από την αρχή της ενήλικης ζωής του. Οι συμπεριφορές αυτές πρέπει να προκαλούν σημαντικά προβλήματα στην προσωπική ή επαγγελματική ζωή του ατόμου.

Διαβάστε αναλυτικά: Τα χαρακτηριστικά της Ναρκισσιστικής Διαταραχής Προσωπικότητας

Πόσοι ναρκισσιστές υπάρχουν;

Αν και η ακριβής εκτίμηση είναι δύσκολη, οι πιο πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι έως 6% του πληθυσμού πληρούν τα κριτήρια για να διαγνωστούν με NPD.  Όπως γίνεται αντιληπτό, ο απόλυτος αριθμός που προκύπτει είναι πολύ μικρός ώστε να πούμε με σιγουριά ότι τόσοι πολλοί γύρω μας είναι ναρκισσιστές.

Ωστόσο, υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που ενδέχεται να έχουν κάποια ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά, όπως η έλλειψη ενσυναίσθησης ή η ανάγκη για συνεχή θαυμασμό, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι πληρούν τα κριτήρια για κλινική διάγνωση. Αυτοί οι άνθρωποι μπορεί να είναι δύσκολοι στις σχέσεις τους, αλλά δεν είναι ναρκισσιστές.

Γιατί λοιπόν αναφερόμαστε τόσο πολύ σε «ναρκισσιστές»;

Η αύξηση της πρόσβασης σε πληροφορίες για ψυχικές διαταραχές, έχει ευαισθητοποιήσει την κοινωνία. Και όσο περισσότερο γνωρίζουμε για τον ναρκισσισμό, σημειώνει η Isabelle Morley , τόσο πιο συχνά αρχίζουμε να ερμηνεύουμε αρνητικές συμπεριφορές ως ναρκισσιστικές. Αυτό, φυσικά, μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολική και αβάσιμη επίκληση του ναρκισσισμού, όταν απλώς οι άνθρωποι εκδηλώνουν φυσιολογικά ανθρώπινα συναισθήματα, όπως ανάγκη για επιβεβαίωση ή ζηλοφθονία.

Στην πραγματικότητα, σχεδόν όλοι μας εκδηλώνουμε ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά κάποιες στιγμές στη ζωή μας. Η επιθυμία να μας θαυμάζουν, η ανάγκη για ιδιαίτερη μεταχείριση, ή ακόμα και η δυσκολία να κατανοήσουμε τον πόνο του άλλου, είναι φυσιολογικά ανθρώπινα συναισθήματα που όλοι βιώνουμε σε διαφορετικές φάσεις. Αυτό που κάνει τη διαφορά είναι η συχνότητα, η ένταση και η επίδραση αυτών των χαρακτηριστικών στη ζωή μας και στις σχέσεις μας.

Το πρόβλημα με την υπερβολική χρήση της λέξης «ναρκισσιστής»

Η τάση να χαρακτηρίζουμε άλλους ανθρώπους ως ναρκισσιστές, ενώ στην πραγματικότητα απλώς μπορεί να εκδηλώνουν περιοδική αλαζονεία ή να δυσκολεύονται σε προσωπικές σχέσεις, δεν είναι μόνο αδικαιολόγητη, αλλά και επικίνδυνη.

Με αυτόν τον τρόπο, δεν αφήνουμε περιθώρια για ανθρώπινες αδυναμίες ή για λάθη. Κατά συνέπεια οι σχέσεις μας -κοινωνικές ή ερωτικές- μπορεί να καταρρεύσουν πρόωρα εξαιτίας μιας στρεβλής αντίληψης, ενώ θα μπορούσαν να εξελιχθούν και να ωριμάσουν αν υπήρχε περισσότερη κατανόηση και ανεκτικότητα.

Η υπερβολική χρήση του όρου «ναρκισσιστής» εμποδίζει την ανάπτυξη στις ανθρώπινες σχέσεις, καθώς μόλις χαρακτηριστεί κάποιος με αυτή την ταμπέλα, κάθε του λέξη ή πράξη θα ερμηνεύεται μέσα από αυτό το πρίσμα, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει χώρος για κάποια θετική αλλαγή.

Είναι λοιπόν προτιμότερο να βλέπουμε τους άλλους με περισσότερο κατανόηση και να μην βιαζόμαστε να τους χαρακτηρίσουμε με έναν τόσο απόλυτο, λανθασμένο και τελικά επικίνδυνο τρόπο.