Ορισμένες φορές ξυπνάμε με την ανάμνηση ενός ονείρου τόσο ζωντανή σαν να είχε συμβεί στην πραγματικότητα, ενώ άλλες απλώς δεν θυμόμαστε τίποτα. Μάλιστα, υπάρχουν ορισμένοι άνθρωποι που βιώνουν πολλοί συχνότερα την πρώτη κατάσταση και άλλοι τη δεύτερη. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό;
Την απάντηση προσπάθησε να δώσει πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Communications Psychology και επιχειρεί να εξηγήσει γιατί ορισμένοι άνθρωποι θυμούνται τα όνειρά τους, ενώ άλλοι όχι. Όπως διαπίστωσε η έρευνα, που πραγματοποιήθηκε από το IMT School for Advanced Studies της Λούκα, στην Τοσκάνη της Ιταλίας, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο του Καμερίνο, η ικανότητα ανάκλησης των ονείρων επηρεάζεται από κάποιους παράγοντες, όπως τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας, η ηλικία, τα μοτίβα ύπνου και οι εποχιακές μεταβολές.
Πώς διεξήχθη η έρευνα
Η έρευνα διεξήχθη μεταξύ 2020 και 2024 και περιελάμβανε περισσότερα από 200 άτομα ηλικίας 18 έως 70 ετών. Οι συμμετέχοντες, σύμφωνα με το Neuroscience News, κατέγραφαν καθημερινά τις αναμνήσεις τους από τα όνειρα, ενώ ταυτόχρονα παρακολουθούνταν ο ύπνος και οι γνωστικές τους λειτουργίες μέσω φορητών συσκευών και ψυχομετρικών τεστ.
Κάθε ημέρα οι συμμετέχοντες ανέφεραν αν θυμόντουσαν όνειρα, αν είχαν την αίσθηση ότι είχαν ονειρευτεί χωρίς να θυμούνται λεπτομέρειες και, αν μπορούσαν, περιέγραφαν το περιεχόμενο του ονείρου τους. Οι συμμετέχοντες υποβάλλονταν σε ψυχολογικά τεστ και ερωτηματολόγια που μετρούσαν παράγοντες όπως το άγχος, το ενδιαφέρον για τα όνειρα, την τάση για νοητική περιπλάνηση, καθώς και τη μνήμη και την επιλεκτική προσοχή.
Ο ρόλος της προσωπικότητας
Άτομα που συνήθιζαν να ονειροπολούν και να αφήνουν το μυαλό τους να ταξιδεύει κατά τη διάρκεια της ημέρας, εμφάνισαν μεγαλύτερη πιθανότητα να θυμούνται τα όνειρά τους. Επίσης όσοι είχαν την τάση να αποδίδουν σημασία και νόημα στα όνειρα φαίνεται ότι είχαν και ενισχυμένη ικανότητα να τα θυμούνται.
Η επίδραση των σταδίων του ύπνου
Η έρευνα έδειξε ακόμη ότι όσοι βιώνουν μεγαλύτερες περιόδους ελαφρού ύπνου έχουν αυξημένη πιθανότητα να ξυπνήσουν με αναμνήσεις από όνειρα. Αυτό συμβαίνει επειδή ο ελαφρύς ύπνος διευκολύνει τη μετάβαση από τον ύπνο στην εγρήγορση, επιτρέποντας τη συγκράτηση των ονειρικών εικόνων στη μνήμη.
Ο ρόλος της ηλικίας
Οι νεότεροι συμμετέχοντες ανέφεραν υψηλότερα ποσοστά ανάκλησης ονείρων σε σύγκριση με τους μεγαλύτερους σε ηλικία. Αντιθέτως, οι μεγαλύτεροι συχνά βίωναν το φαινόμενο των «λευκών ονείρων», δηλαδή την αίσθηση ότι είχαν ονειρευτεί χωρίς όμως να θυμούνται λεπτομέρειες.
Εποχιακές διακυμάνσεις
Ένα ενδιαφέρον εύρημα της μελέτης ήταν η εποχιακή επίδραση στην ανάκληση ονείρων. Το ποσοστό ανάκλησης ήταν χαμηλότερο τον χειμώνα σε σύγκριση με την άνοιξη, γεγονός που υποδηλώνει ότι εξωτερικοί παράγοντες, όπως το φως της ημέρας και οι αλλαγές στον κιρκαδικό ρυθμό, ενδέχεται να επηρεάζουν την ικανότητα μνήμης των ονείρων.
Κατανοώντας τα όνειρα
Η μελέτη καταδεικνύει ότι η ανάκληση των ονείρων δεν είναι τυχαία, αλλά επηρεάζεται από την αλληλεπίδραση γνωστικών χαρακτηριστικών, προσωπικών στάσεων και φυσιολογικών διαδικασιών. Τόσο ο ύπνος όσο και τα όνειρα εξακολουθούν εν πολλοίς να αποτελούν μυστήριο για τους επιστήμονες, επομένως τα πρόσφατα ευρήματα συμβάλλουν στην καλύτερη κατανόηση του ρόλου (ή των ρόλων) τους στη νοητική υγεία και την ανθρώπινη συνείδηση, ανοίγοντας ανοίγοντας νέους δρόμους για τη νευροεπιστήμη και την ψυχολογία του ύπνου.
