Το άγχος είναι μια αντίδραση του σώματος και του μυαλού σε προκλήσεις ή απαιτήσεις της ζωής, που πυροδοτεί σωματική και συναισθηματική πίεση και ένταση. Αν και όλοι βιώνουν άγχος, όταν αυτό εξελίσσεται σε χρόνια κατάσταση έχει σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία.

Τι είναι το άγχος;

Όταν βρίσκεστε σε κίνδυνο –ή σε μια κατάσταση που έτσι την αντιλαμβάνεται ο εγκέφαλός σας– στέλνεται σήμα στα επινεφρίδια, που παράγουν ορμόνες όπως η κορτιζόλη και η αδρεναλίνη. Αυτές οι ορμόνες αυξάνουν την εγρήγορση, την αρτηριακή πίεση, το επίπεδο σακχάρου στο αίμα, τον ρυθμό της αναπνοής, τον καρδιακό ρυθμό, την ένταση των μυών και την εφίδρωση.

Ο μηχανισμός αυτός είναι αρχέγονος και ήταν ζωτικής σημασίας, όταν ο άνθρωπος βρισκόταν σε κατάσταση «μάχης ή φυγής», για παράδειγμα με κάποιο ζώο. Η ενεργοποίηση όλων των παραπάνω προετοίμαζαν τον οργανισμό, ώστε να μπορέσει αποτελεσματικότερα να παλέψει ή να τρέξει.

Στη σύγχρονη εποχή, ο ίδιος μηχανισμός ενεργοποιείται για τελείως διαφορετικούς λόγους, καθώς ο εγκέφαλός μας αντιλαμβάνεται διαφορετικά τον «κίνδυνο»: μια επαγγελματική υποχρέωση, μια σημαντική παρουσίαση κ.ά.

Το βραχυπρόθεσμο, ή οξύ, άγχος είναι προσωρινό και φεύγει γρήγορα, αλλά το χρόνιο άγχος μπορεί να έχει μακροχρόνιες επιπτώσεις στην υγεία.

Τι προκαλεί το χρόνιο άγχος στο σώμα σας;

Προβλήματα αναπνοής. Το άγχος μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα του άσθματος. Οι μύες μπορεί να συσφιχθούν και η αναπνοή να γίνει πιο γρήγορη, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει κρίσεις άσθματος ή να δυσχεράνει την αναπνοή, ακόμα και σε άτομα χωρίς άσθμα. Μια τεχνική που μπορεί να βοηθήσει είναι η συνειδητή αναπνοή. Προσπαθήστε να αναπνέετε αργά από τη μύτη και να εκπνέετε από το στόμα, εισπνέοντας, κρατώντας την αναπνοή και εκπνέοντας για επτά δευτερόλεπτα κάθε φορά.

Γαστρεντερικά προβλήματα. Οι ορμόνες που απελευθερώνονται όταν έχουμε άγχος μπορούν να επηρεάσουν την πέψη και να προκαλέσουν διάφορα γαστρεντερικά προβλήματα, όπως δυσκοιλιότητα, διάρροια, δυσπεψία, απώλεια όρεξης, ναυτία, έλκη στομάχου και κράμπες. Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, που χαρακτηρίζεται από πόνο και εναλλαγές μεταξύ δυσκοιλιότητας και διάρροιας, θεωρείται ότι εν μέρει οφείλεται στο άγχος.

Απώλεια μαλλιών. Η απώλεια μαλλιών μπορεί να συμβεί μετά από μια περίοδο έντονου άγχους, όπως ένα διαζύγιο ή ο θάνατος αγαπημένου προσώπου.

Καρδιαγγειακά προβλήματα. Η αρχική καρδιαγγειακή αντίδραση στο άγχος είναι η αύξηση του καρδιακού ρυθμού. Η συνεχής παρουσία του άγχους αυξάνει την αρτηριακή πίεση μέσω της συστολής των αιμοφόρων αγγείων, αυξάνοντας τον κίνδυνο για καρδιαγγειακά προβλήματα. Οι άνθρωποι με υψηλά επίπεδα εργασιακού άγχους έχουν 22% μεγαλύτερο κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου σε σύγκριση με εκείνους με χαμηλό άγχος. Για να μειώσετε τα καρδιακά προβλήματα που σχετίζονται με το άγχος, υιοθετήστε έναν υγιεινό τρόπο ζωής, όπως η κατανάλωση λιγότερου αλατιού και κορεσμένων λιπών, η άσκηση 150 λεπτών την εβδομάδα και η διακοπή του καπνίσματος.

Πονοκέφαλοι. Το άγχος μπορεί να προκαλέσει κεφαλαλγία τάσης ή ημικρανία, είτε κατά τη διάρκεια της πίεσης είτε μετά από αυτή. Οι κεφαλαλγίες τάσης είναι οι πιο συνηθισμένες και προκαλούν ένα αίσθημα πίεσης και σφιξίματος γύρω από το κεφάλι, τους κροτάφους, το μέτωπο και τον αυχένα. Εκτός από τη φαρμακευτική αγωγή, οι τεχνικές χαλάρωσης ή διαχείρισης άγχους μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση των πονοκεφάλων. 

Υψηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Το άγχος μπορεί να αυξήσει το επίπεδο σακχάρου στο αίμα, κάτι που είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο για άτομα με διαβήτη τύπου 2. Το άγχος μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα κορτιζόλης και γλυκόζης, καθώς και την αντίσταση στην ινσουλίνη.

Αυξημένη όρεξη. Το άγχος που διαρκεί για μικρό χρονικό διάστημα μπορεί να μειώσει την όρεξη, αλλά το χρόνιο άγχος αυξάνει την παραγωγή κορτιζόλης, η οποία αυξάνει την όρεξη, που με τη σειρά της οδηγεί συνήθως σε κατανάλωση τροφών πλούσιων σε ζάχαρη και λίπος και άρα σε αύξηση βάρους.

Αϋπνία. Το άγχος μπορεί να προκαλέσει υπερδιέγερση. Και ενώ τα μεγάλα στρεσογόνα γεγονότα μπορούν να οδηγήσουν σε μια προσωρινή αϋπνία, το χρόνιο άγχος μπορεί να συμβάλει σε σημαντικές διαταραχές ύπνου.  Είναι σημαντικό να εστιάζετε στον υγιή ύπνο, δημιουργώντας το κατάλληλο περιβάλλον και αποφεύγοντας παράγοντες που θα μπορούσαν να τον διαταράξουν. Αυτό σημαίνει αποφυγή αλκοολούχων ποτών, μεγάλων γευμάτων και αναψυκτικών πριν από τον ύπνο, αποφυγή καφεΐνης, ειδικά από τις απογευματινές ώρες και μετά, εξάλειψη θορύβων και έντονου φωτισμού από το υπνοδωμάτιο και διατήρηση σταθερού ωραρίου ύπνου.

Προβλήματα μνήμης και μάθησης. Η σχέση μεταξύ μνήμης και άγχους δεν είναι πλήρως κατανοητή και σε κάποιες περιπτώσεις είναι και αντιφατική. Αλλά οι ερευνητές έχουν εν γένει καταλήξει πως το άγχος επηρεάζει κατά βάση αρνητικά τη μάθηση και τη μνήμη, ειδικά στο περιβάλλον του σχολείου.

Εργασιακή απόδοση. Λόγω άγχους, οι εργαζόμενοι μπορούν να βιώσουν μειωμένη παραγωγικότητα, λιγότερη ικανοποίηση από τη δουλειά ή έλλειψη κινήτρου.

Επιπλοκές στην εγκυμοσύνη. Το άγχος μπορεί να επηρεάσει την εγκυμοσύνη και να αυξήσει την πιθανότητα το μωρό να γεννηθεί με χαμηλότερο βάρος από το φυσιολογικό. Μπορεί επίσης να προκαλέσει πρόωρο τοκετό και επιλόχεια κατάθλιψη.

Πρόωρη γήρανση. Τα τραυματικά γεγονότα και το χρόνιο άγχος μπορούν να συμβάλουν στην πρόωρη γήρανση. Το άγχος μικραίνει τα τελομερή στα κύτταρα, έχοντας σαν αποτέλεσμα να γερνούν ταχύτερα.

Μειωμένη σεξουαλική επιθυμία. Το άγχος μπορεί να μειώσει τη σεξουαλική επιθυμία λόγω ψυχολογικών και ορμονικών παραγόντων.

Δερματικά προβλήματα. Το άγχος μπορεί να επιδεινώσει τις δερματικές διαταραχές όπως η ακμή και η ψωρίαση.

Πώς να διαχειριστείτε το άγχος

Είναι σημαντικό να βρείτε τι λειτουργεί καλύτερα για εσάς όσον αφορά τη διαχείριση του άγχους, καθώς θα μπορούσε να βελτιώσει σημαντικά την ποιότητα της ζωής σας. Ακολουθούν μερικές χρήσιμες συμβουλές:

  • Καθημερινή άσκηση για τουλάχιστον 150 λεπτά την εβδομάδα.
  • Δοκιμάστε χαλαρωτικές δραστηριότητες όπως διαλογισμό, γιόγκα ή ασκήσεις χαλάρωσης μυών.
  • Εξασφαλίστε επαρκή ύπνο κάθε βράδυ.
  • Αποφύγετε την καφεΐνη.
  • Εξασκηθείτε στις δεξιότητες διαχείρισης χρόνου.
  • Ζητήστε υποστήριξη από φίλους και οικογένεια.