Η Ψωρίαση στο μικροσκόπιο: Αίτια, συμπτώματα και θεραπείες

Η ψωρίαση είναι μια χρόνια, αυτοάνοση δερματική πάθηση που επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, προκαλώντας σοβαρή επίδραση στην καθημερινή ζωή και την ψυχολογία των ασθενών. Παρά τη συχνότητά της, γύρω από την ψωρίαση εξακολουθούν να υπάρχουν πολλοί μύθοι και παρανοήσεις, γεγονός που καθιστά την ενημέρωση του κοινού ακόμα πιο σημαντική.

Η κα Χαριτωμένη Βαβούλη, Δερματολόγος – Αφροδισιολόγος στην Α΄Κλινική Αφροδισίων και Δερματικών Νόσων Ιατρικής Σχολής Ε.Κ.Π.Α. στέλεχος του Ιατρείου Ψωρίασης και Ψυχοδερματολογίας του Νοσοκομείου «Ανδρέας Συγγρός» μίλησε στο Newsbeast.gr, για τη φύση της ψωρίασης, τις σύγχρονες θεραπευτικές επιλογές, καθώς και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα άτομα που ζουν με αυτήν την πάθηση.

Τι είναι η ψωρίαση και ποιοι είναι οι κύριοι παράγοντες που την προκαλούν;

Η ψωρίαση είναι μια συχνή, μη μεταδοτική, αυτοάνοση, φλεγμονώδης δερματοπάθεια που μπορεί να αφορά μέχρι και το 4% του παγκόσμιου πληθυσμού. Είναι χρόνια, με περιοδικές υφέσεις και εξάρσεις. Η πλειοψηφία των περιπτώσεων ψωρίασης εμφανίζεται πριν από την ηλικία των 40, τις περισσότερες φορές σε ηλικία 20 έως 30 ετών, ενώ παρατηρείται μία ακόμα κορύφωση γύρω από την ηλικία των 60-70 ετών.

Περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως τραυματισμοί, λοιμώξεις, φάρμακα, ορμόνες, stress, αλκοόλ, κάπνισμα, κ.α. δρουν ως εκλυτικά αίτια εμφάνισης ψωρίασης σε ασθενείς με γενετική προδιάθεση (κληρονομικότητα) και δημιουργείται μια ανοσολογική απάντηση που οδηγεί στην εμφάνιση της νόσου.

Σημαντικό ρόλο στην πορεία της νόσου παίζουν και διάφοροι εποχιακοί παράγοντες. Έτσι η ψωρίαση συνήθως παρουσιάζει ύφεση κατά τους θερινούς μήνες λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας και της ευεργετικής επίδρασης του ήλιου. Αντίθετα, το ψυχρό και υγρό κλίμα του χειμώνα κατά κανόνα επιδεινώνει.

Ποιοι είναι οι πιο συνηθισμένοι τύποι ψωρίασης και πώς διαφέρουν μεταξύ τους;

Η ψωρίαση παρουσιάζει ένα ευρύ φάσμα κλινικών μορφών και ποικίλλει ανάλογα με την έκταση, την μορφολογία, την εντόπιση των βλαβών αλλά και τη βαρύτητα των εκδηλώσεων.

Έτσι, μπορεί να χαρακτηρίζεται ως ήπια, μέτρια, σοβαρή. Η συχνότερη κλινική μορφή της (η οποία αντιστοιχεί στο 80% περίπου των περιστατικών), είναι η ψωρίαση κατά πλάκας, που εμφανίζεται με ροδόχροες πλάκες, καλυπτόμενες από αργυρόχροα λέπια.

Οι περιοχές του σώματος που επηρεάζονται συνήθως είναι το τριχωτό της κεφαλής, οι αγκώνες, τα γόνατα και ο κορμός. Μπορεί να εκδηλωθεί και σε ειδικές εντοπίσεις, να προσβάλλει τα νύχια, τις παλάμες, τα πέλματα, να εμφανίζεται στις πτυχές του σώματος, όπως τις μασχάλες, κάτω από το στήθος και στην περιοχή των γεννητικών οργάνων. Συχνά συνυπάρχει κνησμός, καύσος, άλγος.

Κύριες κλινικές μορφές:

• Κοινή κατά πλάκας
• Σταγονοειδής (με πολλαπλές μικρής διαμέτρου «σταγονοειδείς» βλάβες στον κορμό και τα άκρα. Συχνή σε παιδιά και νεαρούς ενήλικες)
• Φλυκταινώδης (εμφανίζεται με βλάβες που περιέχουν άσηπτο υποκίτρινο υγρό και μπορεί να είναι εντοπισμένη ή γενικευμένη)
• Ερυθροδερμική ψωρίαση ή ψωριασική ερυθροδερμία (μια σοβαρή εκδήλωση που χαρακτηρίζεται από καθολική φλεγμονή και ερυθρότητα του δέρματος)

Ειδικές μορφές εντόπισης:

• Ψωρίαση του τριχωτού κεφαλής
• Ψωρίαση των πτυχών ή ανάστροφη ψωρίαση
• Ψωρίαση παλαμών/πελμάτων
• Ψωρίαση των γεννητικών οργάνων & των βλεννογόνων
• Ψωριασική ονυχία

Γενικά θα λέγαμε ότι η ψωρίαση είναι μια νόσος με πολλά πρόσωπα και μπορεί να επηρεάσει αρκετά όργανα. Τα τελευταία χρόνια έχει αναγνωριστεί η συστηματική φύση του νοσήματος της ψωρίασης. Δεν θεωρείται απλά ένα δερματικό νόσημα, αλλά μία νόσος με υψηλή συννοσηρότητα, λόγω της φλεγμονής.

Η ψωριασική νόσος χαρακτηρίζεται από μια μεγάλη ποικιλία κλινικών εκδηλώσεων και εκτός από το δέρμα, το τριχωτό και τα νύχια, μπορεί να προσβάλλει τις αρθρώσεις, το έντερο, τους οφθαλμούς. Η ψωριασική αρθρίτιδα εμφανίζεται σε ποσοστό έως και 30% των περιπτώσεων.

Υπάρχει αυξημένος κίνδυνος ανάπτυξης αρτηριακής υπέρτασης, σακχαρώδους διαβήτη, παχυσαρκίας, υπερλιπιδαιμίας και μεταβολικού συνδρόμου, που συνδέονται και με υψηλότερο κίνδυνο καρδιαγγειακών επεισοδίων. Η ψωρίαση μπορεί να συνυπάρχει με τις φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου (νόσο Crohn, ελκώδη κολίτιδα). Υπάρχει συσχετισμός με άλλα νοσήματα που αφορούν την νευρολογική και ψυχιατρική σφαίρα όπως η αγχώδης διαταραχή, η ενεργός κατάθλιψη, ο αυτοκτονικός ιδεασμός και ο αλκοολισμός.

Πώς γίνεται η διάγνωση της ψωρίασης; Υπάρχουν συγκεκριμένα συμπτώματα ή τεστ που βοηθούν στη διάγνωση;

Η κλινική διάγνωση είναι συνήθως εύκολη και χαρακτηριστική. Όταν η ψωρίαση μοιάζει με άλλες δερματικές νόσους (π.χ. έκζεμα, μυκητίαση, λειχήνα, φαρμακευτικά εξανθήματα, πιτυριάσεις κ.α.) η βιοψία του δέρματος μπορεί να βοηθήσει σημαντικά.

Ποιες είναι οι πιο σύγχρονες θεραπείες για την ψωρίαση και πόσο αποτελεσματικές είναι;

Οι νεότερες θεραπείες για την ψωρίαση αφορούν τους γνωστούς βιολογικούς παράγοντες και τα λεγόμενα μικρά μόρια. Πρόκειται για προϊόντα βιοτεχνολογίας, γενετικής μηχανικής, όπως οι αναστολείς του παράγοντα νέκρωσης όγκων (ετανερσέπτη, ανταλιμουμάμπη, ινφλιξιμάμπη, κερτολιζουμάμπη πεγόλη), αναστολείς ιντερλευκίνης (ουστεκινουμάμπη, σεκουκινουμάμπη, μπρονταλουμάμπη, ιξεκιζουμάμπη, ρισανκιζουμάμπη, γκουσελκουμάμπη, μπιμεκιζουμάμπη) ή μικρά μόρια όπως ο αναστολέας φωσφοδιεστεράσης (απρεμιλάστη).

Αυτά τα φάρμακα παρεμβαίνουν σε συγκεκριμένες διαδικασίες της παθογένειας του νοσήματος οι οποίες προκαλούν την αύξηση του ρυθμού πολλαπλασιασμού των κερατινοκυττάρων του δέρματος, τη φλεγμονή, τη διαταραχή της ανοσίας. Έχουν πολύ καλά αποτελέσματα και χρησιμοποιούνται σε περιπτώσεις μέτριας και σοβαρής ψωρίασης. Ευτυχώς πλέον σήμερα είναι διαθέσιμοι πολλοί θεραπευτικοί παραγόντες που συνδυάζουν μέγιστη αποτελεσματικότητα και αποδεκτό προφίλ ασφάλειας.

Λόγω των συννοσηροτήτων και της συστηματικής φλεγμονής της ψωριασικής νόσου, υπάρχει η ανάγκη για τέτοιες νέες θεραπείες που επιτυγχάνουν και διατηρούν μακροπρόθεσμα την αποτελεσματικότητα στους περισσότερους ασθενείς και παράλληλα αναστέλλουν την εξέλιξη των συνοδών νοσημάτων όπως π.χ. η ψωριασική αρθρίτιδα.

Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την επιλογή της κατάλληλης θεραπείας για κάθε ασθενή;

Η θεραπεία εξατομικεύεται ανάλογα με τις ανάγκες του ασθενούς και τις ιδιαίτερες εκδηλώσεις του νοσήματος. Ισχύουν κάποιοι γενικοί κανόνες που εφαρμόζονται στις περισσότερες περιπτώσεις.
Έτσι, όταν η ψωρίαση είναι ήπια και εντοπισμένη σε κάποια σημεία η τοπική θεραπεία αποτελεί τη συχνότερη επιλογή.

Η χρήση της φωτοθεραπείας με υπεριώδη ακτινοβολία (UV) που εκπέμπουν ειδικές λάμπες έχει καθιερωθεί ως μια αποτελεσματική επιλογή θεραπείας για κάποιες μορφές πιο εκτεταμένης ψωρίασης. Από τα τέλη της δεκαετίας του ΄90 έχει χρησιμοποιηθεί και το excimer laser που εκπέμπει μονοχρωματικό φως για τη θεραπεία εντοπισμένων ανθεκτικών βλαβών. Οι συστηματικές θεραπείες έχουν ένδειξη για τη μέτρια έως και σοβαρή κατά πλάκας ψωρίαση και λαμβάνονται είτε από το στόμα, είτε υποδορίως, είτε ενδοφλεβίως. Υπάρχουν οι κλασικές θεραπείες, τα λεγόμενα μικρά μόρια και οι βιολογικοί παράγοντες που αναφέραμε.

Η χορήγησή τους απαιτεί εργαστηριακό έλεγχο στα πλαίσια της πρόληψης. Προτού κάποιος υποβληθεί σε συστηματική αγωγή πρέπει να κάνει εργαστηριακές εξετάσεις που θα προτείνει ο δερματολόγος και να τις επαναλαμβάνει ανά τακτά χρονικά διαστήματα.

Ποιο φάρμακο θα χορηγηθεί το καθορίζει ο ίδιος ο γιατρός έπειτα από κλινική εξέταση και αφού λάβει υπόψιν τις συννοσηρότητες, την ψυχολογία του ασθενούς, την ποιότητα ζωής του. Λόγω της ποικιλομορφίας της νόσου από άτομο σε άτομο, η θεραπεία εξατομικεύεται ανάλογα με τις ανάγκες του ασθενούς και τις ιδιαίτερες εκδηλώσεις του νοσήματος. Οι γιατροί έχουν τη γνώση, το ενδιαφέρον και πολλά πλέον μέσα να βοηθήσουν ολιστικά, σφαιρικά, στο σύνολο τους ασθενείς με ψωριασική νόσο λαμβάνοντας υπόψιν τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν και τις προσδοκίες τους από τη θεραπεία.

Πόσο σημαντική είναι η φαρμακευτική αγωγή σε συνδυασμό με αλλαγές στον τρόπο ζωής για τη διαχείριση της ψωρίασης;

Όπως ήδη αναφέραμε σήμερα πλέον οι ασθενείς με ψωρίαση μπορούν να αισιοδοξούν καθώς έχουμε στη διάθεσή μας νεότερες στοχευμένες θεραπείες που προσφέρουν καθαρό δέρμα, που διατηρείται σε βάθος χρόνου, χωρίς ανεπιθύμητες ενέργειες.

Η ψωριασική νόσος όμως μπορεί να χρειάζεται μια πιο σφαιρική διαχείριση ώστε να ελεγχθεί πλήρως. Προτείνονται κάποια χρήσιμα γενικά μέτρα που μπορεί να βοηθήσουν σημαντικά στην αντιμετώπιση της ψωρίασης.

• Αποφυγή των τραυματισμών του δέρματος, του κνησμού
• Απομάκρυνση από ένα κρύο, γεμάτο υγρασία βλαπτικό περιβάλλον. Η ελεγχόμενη έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία σε συνδυασμό με τα θαλάσσια μπάνια μπορεί να βοηθήσει σημαντικά.
• Συστήνεται περιποίηση με ενυδατικά, μαλακτικά ακόμα κι αν το δέρμα δεν έχει βλάβες καθώς και λήψη νερού, γιατί η αφυδάτωση μπορεί να εντείνει την ψωρίαση.
• Διαχείριση του στρες: Χρειάζεται να αφιερώνει κανείς καθημερινά χρόνο για χαλάρωση. Σε αυτό μπορεί να βοηθήσουν σημαντικά και οι ειδικοί. Αποφυγή καπνίσματος και μεγάλων ποσοτήτων αλκοόλ. Το ποτό επιδεινώνει την ψωρίαση κι αν παίρνει κανείς φάρμακα υπάρχει κίνδυνος αλληλεπίδρασης.
• Ισορροπημένο διαιτολόγιο, πρόληψη της παχυσαρκίας. Μπορεί να βοηθήσει πολύ η καθημερινή άσκηση, όπως το περπάτημα, ιδιαίτερα σε υπαίθριους χώρους. Η άσκηση και η υγιεινή διατροφή συμβάλλουν στην πρόληψη πολλών προβλημάτων υγείας, όπως του διαβήτη και των καρδιαγγειακών παθήσεων. Επιπλέον, η άσκηση θα αυξήσει τα επίπεδα ενέργειας, θα τονώσει τη διάθεσή και θα ανακουφίσει από το άγχος.
• Ο καλός ύπνος συμβάλλει στην ισορροπία της υγείας. Χρειάζεται τακτικό τσεκάπ και έλεγχος των συννοσηροτήτων καθώς και προστασία από τις λοιμώξεις π.χ. με εμβολιασμό.

Πώς επηρεάζει η ψωρίαση την ψυχική υγεία και την ποιότητα ζωής των ατόμων που πάσχουν από αυτήν;

Οι άνθρωποι πολλές φορές αποφεύγουν την επαφή με άτομα που έχουν ορατά σημάδια από ασθένειες. Η κοινωνία εστιάζει στην αψεγάδιαστη ομορφιά και την τέλεια εικόνα, οπότε είναι πιθανόν η εξωτερική εμφάνιση ενός ανθρώπου με ψωρίαση να επιφέρει αντιδράσεις. Το μεγαλύτερο πρόβλημα των ασθενών είναι ότι η νόσος επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα, τόσο της δικής τους ζωής όσο και των συγγενών τους.

Η ποιότητα ζωής των ασθενών με ψωρίαση επηρεάζεται αρνητικά πολύ περισσότερο από αυτήν των ασθενών που πάσχουνε από π.χ. καρδιοπάθειες, βρογχικό άσθμα ή σακχαρώδη διαβήτη. Η χρονιότητα και ο κοινωνικός αντίκτυπος του νοσήματος μπορεί να δημιουργήσει ψυχοφυσιολογικές διαταραχές που επιταχύνονται ή επιδεινώνονται από το ψυχολογικό στρες. Οι ασθενείς βιώνουν μια σαφή και χρονολογική συσχέτιση μεταξύ του στρες και της έξαρσης. Οι διαταραχές αυτές συνήθως σχετίζονται με ποικίλες ψυχολογικές αντιδράσεις που επηρεάζουν το επίπεδο λειτουργικότητας των ασθενών και μπορούν να προκαλέσουν αγωνία στην οικογένεια.

Η δερματική πάθηση δεν είναι απλώς ένα «αισθητικό ζήτημα», μια «καθαρά σωματική» ασθένεια. Γενικά θα λέγαμε ότι η «ορατότητα» του οργάνου του δέρματος υπαγορεύει μια ολιστική, ψυχοσωματική προσέγγιση σε αυτούς τους ασθενείς.

Ποια είναι τα μεγαλύτερα κοινωνικά και ψυχολογικά εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς με ψωρίαση στην καθημερινότητά τους;

Μπορεί να δημιουργηθεί πραγματικός ή φαντασιακός κοινωνικός αποκλεισμός και στιγματισμός. Οι ασθενείς να δυσκολεύονται στις κοινωνικές, προσωπικές, εργασιακές και σεξουαλικές τους σχέσεις. Κάποιοι ασθενείς μάλιστα περιθωριοποιούνται.

Πιστεύετε ότι υπάρχει επαρκής ενημέρωση για την ψωρίαση στον γενικό πληθυσμό; Τι μπορεί να γίνει για την ευαισθητοποίηση του κοινού;

Έχουν γίνει κάποια σημαντικά βήματα σε σχέση με το παρελθόν, αλλά χρειάζεται σίγουρα μια πιο στοχευμένη ενημέρωση. Για παράδειγμα ορισμένοι ταυτίζουν την νόσο της ψωρίασης ακόμα και σήμερα λανθασμένα με την μεταδοτική λοίμωξη του δέρματος την ψώρα, που προκαλείται από ένα παράσιτο.

Η προσέγγιση είναι σωστό να εστιάζει στη μη λοιμογόνο και μη μεταδοτική φύση της ψωρίασης, να εξηγεί την πορεία του νοσήματος, τις υπάρχουσες θεραπευτικές δυνατότητες και να δίνει συμβουλές, να προτείνει χρήσιμα μέτρα, που μπορεί να βοηθήσουν στην πρόληψη και τον έλεγχο της πάθησης.

Κάπου μέσα σε αυτόν τον βομβαρδισμό των μη ρεαλιστικών προτύπων ομορφιάς, στις τέλειες εικόνες των social media και τα κοινωνικά στερεότυπα, η ανάγκη να μάθουμε να αποδεχόμαστε το αληθινό, το αφιλτράριστο γίνεται ολοένα και πιο σημαντική και επιτακτική.

Η εμπεριστατωμένη ενημέρωση, η εκπαίδευση, η ψυχολογική υποστήριξη του ατόμου με ψωρίαση, της οικογένειας, η συμμετοχή σε ομάδες υποστήριξης ασθενών είναι μερικά πράγματα που μπορούν να γίνουν για την πρόληψη ή τη μείωση τέτοιων προκαταλήψεων.

Η φαρμακευτική θεραπεία της ψωρίασης οδηγεί στην βελτίωση των ψυχολογικών επιπτώσεων, αλλά μπορεί να απαιτείται παράλληλα η συνεργασία δερματολόγου και επαγγελματιών ψυχικής υγείας.
Χρειάζεται επίσης αύξηση της ευαισθητοποίησης του κοινού στις έννοιες και τις αξίες της ισότητας καθώς και της ανοχής, του σεβασμού του διαφορετικού. Να μάθουμε να λειτουργούμε με ενσυναίσθηση.

Υπάρχουν συγκεκριμένες συστάσεις που θα θέλατε να δώσετε στους ασθενείς για τη διαχείριση της ψωρίασης και την πρόληψη εξάρσεων;

Προκειμένου να αποφευχθούν πιθανές εξάρσεις οι ασθενείς χρειάζεται να εφαρμόζουν σχολαστικά τη θεραπεία τους, να φροντίζουν, να αγαπούν τον εαυτό τους και να ακολουθούν έναν υγιεινό τρόπο ζωής.

Η ψωρίαση είναι μια χρόνια νόσος, η θεραπευτική αγωγή, ακόμα και εάν παρατηρείται βελτίωση, δεν πρέπει να διακόπτεται χωρίς τη σύμφωνη γνώμη των ειδικών. Χρειάζεται συνεχής επαφή των ασθενών με τον θεράποντα έτσι ώστε να ενημερώνουν για τυχόν εξάρσεις και να προσαρμόζεται ανάλογα η θεραπεία.