Στη ζωή, οι επιτυχίες και οι αποτυχίες είναι συνηθισμένες. Πολλοί άνθρωποι, όμως, δυσκολεύονται να διαχειριστούν είτε τη μία κατάσταση είτε την άλλη, φτάνοντας σε σημείο να μηδενίζουν το οποιοδήποτε γεγονός. Ωστόσο, υπάρχουν και εκείνοι που, λόγω του φόβου αποτυχίας ή του στρες, καταλήγουν να θυματοποιούνται σχεδόν σε κάθε κατάσταση που τους συμβαίνει. Είναι πιθανό, αυτά τα άτομα να έχουν νοοτροπία του θύματος, που μερικές φορές ονομάζεται «σύνδρομο θύματος» ή «σύμπλεγμα θύματος».
Το «σύνδρομο θύματος» στηρίζεται σε τρεις βασικές πεποιθήσεις:
- Κακά πράγματα συμβαίνουν και θα συνεχίσουν να συμβαίνουν.
- Φταίνε άλλοι άνθρωποι ή οι συνθήκες.
- Οποιαδήποτε προσπάθεια για τη δημιουργία αλλαγής θα αποτύχει, οπότε δεν υπάρχει λόγος να προσπαθήσει κανείς.
Όμως, πολλές καταστάσεις ενέχουν ποικίλους βαθμούς προσωπικής ευθύνης. Σκεφτείτε την απώλεια εργασίας, για παράδειγμα. Είναι αλήθεια ότι μερικοί άνθρωποι χάνουν τη δουλειά τους χωρίς σοβαρό λόγο. Συχνά, όμως, παίζουν ρόλο και ορισμένοι υποκείμενοι παράγοντες.
Κάποιος που δεν λαμβάνει υπόψη του τους υποκείμενους παράγοντες των αποτυχιών του, μπορεί να μην μάθει ή να μην αναπτυχθεί μέσα από την εκάστοτε εμπειρία και να καταλήξει να αντιμετωπίσει ξανά την ίδια κατάσταση.
Ποια είναι τα σημάδια που υποδηλώνουν πως κάποιος έχει τη νοοτροπία θύματος;
Μη αναζήτηση πιθανών λύσεων
Δεν είναι όλες οι αρνητικές καταστάσεις εντελώς ανεξέλεγκτες, ακόμη και αν στην αρχή φαίνονται έτσι. Συχνά, υπάρχει τουλάχιστον κάποια μικρή ενέργεια που θα μπορούσε να οδηγήσει σε βελτίωση. Οι άνθρωποι που προέρχονται από μια θέση θυματοποίησης, μπορεί να δείχνουν μικρό ενδιαφέρον για την προσπάθεια να κάνουν αλλαγές. Μπορεί να απορρίπτουν την βοήθεια από άλλους και μπορεί να φαίνεται ότι ενδιαφέρονται μόνο στο να λυπούνται τον εαυτό τους.
Αίσθηση αδυναμίας
Πολλοί άνθρωποι που αισθάνονται θύματα, πιστεύουν ότι δεν έχουν τη δύναμη να αλλάξουν την κατάστασή τους. Δεν απολαμβάνουν να αισθάνονται καταπιεσμένοι και θα ήθελαν τα πράγματα να πάνε καλά. Όμως, η ζωή συνεχίζει να τους ρίχνει καταστάσεις που, από τη δική τους οπτική γωνία, δεν μπορούν να κάνουν τίποτα για να πετύχουν ή να ξεφύγουν.
Αυτό – σαμποτάζ
Το αίσθημα της θυματοποίησης μπορεί να εκδηλώνεται μέσα από εκφράσεις όπως: «Όλα τα κακά συμβαίνουν σε μένα», «δεν μπορώ να κάνω τίποτα γι’ αυτό, οπότε γιατί να προσπαθήσω;», «μου αξίζουν τα άσχημα πράγματα που μου συμβαίνουν», «κανείς δεν νοιάζεται για μένα».
Κάθε νέα δυσκολία μπορεί να ενισχύσει αυτές τις μη βοηθητικές πεποιθήσεις, μέχρι να εδραιωθούν σταθερά στον εσωτερικό τους μονόλογο. Με την πάροδο του χρόνου, τα αρνητικά λόγια προς τον εαυτό τους, μπορεί να βλάψουν την ψυχολογία τους.
Έλλειψη αυτοπεποίθησης
Οι άνθρωποι που βλέπουν τον εαυτό τους ως θύμα, μπορεί να παλεύουν με την αυτοπεποίθησή τους. Αυτό μπορεί να επιδεινώσει τα συναισθήματα θυματοποίησης. Μπορεί να σκέφτονται πράγματα όπως: «Δεν είμαι αρκετά έξυπνος για να βρω μια καλύτερη δουλειά» ή «δεν είμαι αρκετά ταλαντούχος για να πετύχω». Αυτή η προοπτική μπορεί να τους εμποδίσει να προσπαθήσουν να αναπτύξουν τις δεξιότητές τους ή να εντοπίσουν νέες δυνάμεις και ικανότητες που θα μπορούσαν να τους βοηθήσουν να επιτύχουν τους στόχους τους.
Πώς πρέπει να αντιδράσω;
Μπορεί να είναι πρόκληση να αλληλεπιδράσετε με κάποιον που βλέπει πάντα τον εαυτό του ως θύμα. Μπορεί να αρνούνται να αναλάβουν την ευθύνη για τα λάθη τους και να κατηγορούν όλους τους άλλους όταν τα πράγματα πάνε στραβά. Μερικές φορές, φαίνεται σαν να υποτιμούν τον εαυτό τους.
Αλλά να θυμάστε ότι πολλοί άνθρωποι που ζουν με αυτή τη νοοτροπία, έχουν αντιμετωπίσει δύσκολα ή επώδυνα γεγονότα στη ζωή τους. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να αναλάβετε την ευθύνη γι’ αυτά ή να δεχτείτε κατηγορίες και ευθύνες. Προσπαθήστε, όμως, να αφήσετε την ενσυναίσθηση να καθοδηγήσει την αντίδρασή σας.
Θέστε όρια
«Μπορεί να αισθάνεστε συνεχώς κατηγορούμενοι, σαν να πρέπει να απολογείστε για καταστάσεις στις οποίες αισθάνεστε ότι είστε και οι δύο υπεύθυνοι», λέει η θεραπεύτρια Vicki Botnick στο healthline.com. Είναι συχνά δύσκολο να βοηθήσεις ή να υποστηρίξεις κάποιον του οποίου η οπτική γωνία φαίνεται να διαφέρει πολύ από την πραγματικότητα.
Αν φαίνεται επικριτικός ή κατηγορηματικός απέναντι σε εσάς και τους άλλους, η χάραξη ορίων μπορεί να βοηθήσει, προτείνει η Botnick: «Αποκολληθείτε όσο μπορείτε από την αρνητικότητά τους και δώστε την ευθύνη πίσω σε αυτούς».
Προσφέρετε βοήθεια για την εύρεση λύσεων
Μπορεί να θέλετε να προστατέψετε το αγαπημένο σας πρόσωπο από καταστάσεις στις οποίες μπορεί να αισθανθεί θυματοποιημένο. Αυτό, όμως, ίσως εξαντλήσει τους συναισθηματικούς σας πόρους και να κάνει την κατάσταση χειρότερη.
Μια καλύτερη επιλογή είναι το να προσφέρετε βοήθεια. Μπορείτε να το κάνετε αυτό σε τρία βήματα:
- Αναγνωρίστε την πεποίθησή τους ότι δεν μπορούν να κάνουν τίποτα για την κατάσταση
- Ρωτήστε τι θα έκαναν αν είχαν τη δύναμη να κάνουν κάτι
- Βοηθήστε τους να κάνουν καταιγισμό ιδεών για πιθανούς τρόπους επίτευξης κάποιου στόχου
Έτσι, αντί να δίνετε άμεσες συμβουλές, να κάνετε συγκεκριμένες προτάσεις ή να λύνετε το πρόβλημα γι’ αυτούς, τους βοηθάτε να συνειδητοποιήσουν ότι, στην πραγματικότητα, μπορεί να έχουν τα εργαλεία για να λύσουν το πρόβλημα μόνοι τους.
Προσφέρετε ενθάρρυνση και επικύρωση
Η ενσυναίσθηση και η ενθάρρυνσή σας, μπορεί να μην οδηγήσουν σε άμεση αλλαγή, αλλά μπορούν να κάνουν τη διαφορά.
Δοκιμάστε:
- να επισημαίνετε τα πράγματα στα οποία είναι καλοί
- να τονίσετε τα επιτεύγματά τους
- να τους υπενθυμίζετε τη στοργή σας
- να επικυρώνετε τα συναισθήματά τους
