Ένα τεστ αίματος, που αναλύει το DNA, μπορεί να καθορίσει το ρυθμό γήρανσης και συνεπώς το προσδόκιμο ζωής και τον κατά προσέγγιση χρόνο του θανάτου ενός οργανισμού, όπως υποστηρίζουν βρετανοί ερευνητές που έκαναν τη σχετική μελέτη σε άγρια πουλιά. Είναι η πρώτη φορά που ένα τέτοιου είδους τεστ δοκιμάστηκε με επιτυχία σε ζώα εκτός εργαστηρίου.

Οι ερευνητές του πανεπιστημίου East Anglia με επικεφαλής τον Ντέηβιντ Ρίτσαρντσον, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό μοριακής οικολογίας «Molecular Ecology», σύμφωνα με τη βρετανική «Ιντιπέντεντ», μέτρησαν το μέσο μήκος των τελομερών που βρίσκονται στην άκρη των χρωμοσωμάτων και μικραίνουν σταδιακά όσες περισσότερες φορές διαιρούνται τα κύτταρα (ο αριθμός αυτός αυξάνει όσο γερνάει ένας οργανισμός).

Τα τελομερή (που συχνά παρομοιάζονται με τις πλαστικές άκρες στα κορδόνια των παπουτσιών) προστατεύουν τα γονίδια των χρωμοσωμάτων και εμποδίζουν να κύτταρα να πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα, δηλαδή να γίνουν καρκινικά. Όμως ενώ προφυλάσσουν τον οργανισμό, από την άλλη έχουν ως συνέπεια τη γήρανση, επειδή όταν φθάνουν σε ένα κρίσιμο μικρό μέγεθος, αναγκάζουν τα κύτταρα να σταματούν να λειτουργούν. Όσο τα γερασμένα κύτταρα αυξάνονται σε ένα οργανισμό, τόσο αυτός γερνάει συνολικά, αναφέρει το ΑΜΠΕ.

Έτσι, τα τελομερή αποτελούν ένα είδος βιολογικού «ρολογιού» που παρέχει μια εκτίμηση για τη βιολογική ηλικία κάποιου ζώου (και του ανθρώπου), σε αντιδιαστολή με τη χρονολογική ηλικία. Γι’ αυτό, εδώ και καιρό, τα τελομερή έχουν προταθεί από επιστήμονες ως ένας τρόπος για να υπολογιστεί πόσο γρήγορα γερνάει ένας οργανισμός και πόσος χρόνος ζωής του απομένει, έως ότου πεθάνει από καθαρά φυσικά αίτια.

Τεστ που αναλύουν τα τελομερή, προϋπήρχαν και είχαν χρησιμοποιηθεί πειραματικά σε εργαστηριακά ζώα, ενώ στο εμπόριο έχουν ήδη κυκλοφορήσει ακόμα και τεστ για ανθρώπους, που θέλουν να μάθουν πόσο γρήγορα γερνάνε.

Αυτή τη φορά, οι βρετανοί επιστήμονες πραγματοποίησαν για πρώτη φορά τεστ τελομερών σε ένα πληθυσμό 320 ωδικών πτηνών που ζουν σε κάποιο απομονωμένο τροπικό νησί των Σεϋχελλών και τα οποία έχουν μελετηθεί εκτενώς από τους ορνιθολόγους εδώ και 20 χρόνια. Όπως διαπίστωσαν, το αιματολογικό τεστ όντως προέβλεψε τη διάρκεια της ζωής των πουλιών.

«Είδαμε ότι το μήκος των τελομερών αποτελεί καλύτερο δείκτη πρόγνωσης σε σχέση με την χρονολογική ηλικία. Έτσι, μετρώντας αυτό το μήκος, έχουμε ένα τρόπο να εκτιμούμε τη βιολογική ηλικία ενός ατόμου, δηλαδή πόσο μέρος της ζωής του έχει ήδη διανύσει», δήλωσε Ρίτσαρντσον.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, η νέα μελέτη αποτελεί την πρώτη αδιαμφισβήτητη απόδειξη για τη σχέση ανάμεσα στο μήκος των τελομερών και στη θνησιμότητα. «Ερευνήσαμε περαιτέρω, σε οποιαδήποτε ηλικία των πουλιών, κατά πόσο το μήκος των τελομερών μπορεί να προβλέψει τον επικείμενο θάνατο και βρήκαμε ότι μικρά σε μήκος τελομερή και όσα μικραίνουν με γοργό ρυθμό, αποτελούν μια καλή ένδειξη ότι ένα πουλί θα πεθάνει μέσα στον επόμενο χρόνο», όπως είπε ο βρετανός ερευνητής.

Ακόμα, διαπιστώθηκε ότι όσα πουλιά είχαν μεγαλύτερου μήκους τελομερή, ζούσαν περισσότερο χρόνο. Σύμφωνα με τους ερευνητές, ο ρυθμός σμίκρυνσης των τελομερών διαφέρει σημαντικά μεταξύ των ατόμων ίδιας ηλικίας, καθώς οι οργανισμοί βιώνουν -από ποσοτική και ποιοτική πλευρά- διαφορετικά το βιολογικό (οξειδωτικό) στρες των προκλήσεων του περιβάλλοντος. Συνεπώς, σύμφωνα με τους ερευνητές, «το μήκος των τελομερών μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέτρο για το βαθμό της (βιολογικής) ζημιάς που ένα άτομο έχει συσσωρεύσει στη ζωή του» (πράγμα που θα καθορίσει και το πότε θα πεθάνει από φυσικά αίτια).

Όσο πιο υγιής είναι κανείς, τόσο καλύτερα και πιο μεγάλα τελομερή έχει. Αλλά είναι δύσκολο να ξέρει κανείς αν αυτό είναι συνέπεια της υγείας του ή το αντίστροφο. Σε κάθε περίπτωση, οι οξειδωτικές ουσίες καταστρέφουν τα τελομερή. Σύμφωνα με τους ερευνητές, το κάπνισμα, η ανθυγιεινή διατροφή και το έντονο σωματικό ή ψυχικό στρες μικραίνουν τα τελομερή (και άρα τη διάρκεια της ζωής).