Το ΣΕΕ είναι μια χρόνια υποτροπιάζουσα διαταραχή, που μπορεί να είναι εξαιρετικά δυσάρεστη. Όμως δεν είναι θανατηφόρα, δεν εξελίσσεται σε οργανική νόσο ή σε καρκίνο. Είναι σημαντική η στενή επικοινωνία μεταξύ ασθενούς και γαστρεντερολόγου, ώστε να μετριάζεται η συμπτωματολογία και να βελτιώνεται η ποιότητα ζωής, εν αναμονή βεβαίως των οριστικών θεραπειών. Τα συμπτώματα αφορούν πολλούς ανθρώπους καθώς φαίνεται ότι πάσχει το 10-20% του πληθυσμού παγκοσμίως ενώ τα νέα περιστατικά, ανά έτος, ανέρχονται στο 1-2%.
Συμπτώματα της νόσου
Εκδηλώσεις του ευερέθιστου εντέρου είναι η διαταραχή στις συνήθειες του εντέρου (διάρροια- δυσκοιλιότητα- εναλλαγές), κοιλιακός πόνος, μετεωρισμός (φούσκωμα). Οι διαταραχές στις κενώσεις μπορεί να είναι τύπου δυσκοιλιότητας, τύπου διάρροιας ή άλλου. Μπορεί να υπάρχει μόνο αίσθημα επείγουσας κένωσης ως μόνη εκδήλωση. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε κάθε άνθρωπο κυριαρχεί ένας τύπος συμπτωματολογίας, αλλά υπάρχει εξαιρετική ποικιλότητα ανάμεσα στους ανθρώπους. Ο πόνος είναι κυρίαρχος στο ΣΕΕ και συχνά είναι συνεχής και διάχυτος. Μπορεί να εντοπίζεται κυρίως στο αριστερό κάτω τεταρτημόριο της κοιλιάς και στην κάτω κοιλιά. Μπορεί, ενώ είναι συνεχής, να εμφανίζει οξέα επεισόδια μεγάλης έντασης και μπορεί να ακολουθεί τα γεύματα. Υπάρχει η πιθανότητα να υποχωρεί μερικώς, μετά την κένωση, αλλά και να εντοπίζεται στην αριστερή άνω κοιλία ή ακόμα και ως θωρακικός πόνος αριστερά. Το Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου μπορεί να συνοδεύεται από βλέννα στα κόπρανα, δυσπεψία, κάψιμο, ναυτία, εμέτους, φτωχή libido και πόνο στη σεξουαλική επαφή, αυξημένη συχνότητα ούρησης, επιδείνωση των συμπτωμάτων κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσης και μυαλγίες. Συχνή είναι η συσχέτιση με στρεσογόνες συνθήκες. Όμως, όταν υπάρχει εικόνα συμβατή με ΣΕΕ, μπορεί να υπάρχει ή να συμβεί οποιαδήποτε παθολογία στην κοιλιά. Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί και να υποβληθούμε σε έλεγχο, όταν η έναρξη της συμπτωματολογίας άρχεται μετά την μέση ηλικία, όταν είναι αιφνίδια. Επίσης, όταν είναι προοδευτικά επιδεινούμενη ή εξελισσόμενη, όταν προκαλεί νυχτερινή αφύπνιση και στις περιπτώσεις που συνοδεύεται από ανορεξία, απώλεια βάρους, πυρετό, απώλεια αίματος στις κενώσεις. Επίσης πρέπει να δείξουμε προσοχή, όταν η διάρροια είναι ανώδυνη αλλά και όταν υπάρχουν υπόνοιες για δυσαπορρόφηση. Ακόμα, αν υπάρχει ιατρική διάγνωση ΣΕΕ, οποιοδήποτε νέο σύμπτωμα πρέπει να οδηγήσει στον ιατρό μας.
Η παθοφυσιολογία του συνδρόμου
Παρά τη εντατική έρευνα, η παθολοφυσιολογία του συνδρόμου και η παθογένεια των συμπτωμάτων εξακολουθούν να είναι, εν πολλοίς, αδιευκρίνιστες, χωρίς να έχουν αναγνωριστεί ανατομικοί, λειτουργικοί ή βιοχημικοί δείκτες της νόσου. Φαίνεται πως είναι πολυπαραγοντική οντότητα. Οι τρεις άξονες παθοφυσιολογίας φαίνεται να αφορούν την γαστρεντερική κινητικότητα, την σπλαχνική υπερευαισθησία και την ψυχοπαθολογία. Μελετώνται ακόμα ο ρόλος υπάρχουσας φλεγμονής στο έντερο, της εντερικής χλωρίδας και των διαιτητικών παραγόντων. Σε σύγχρονες μελέτες γίνεται προσπάθεια διαπίστωσης γενικευμένης «υπεραντιδραστικότητας» των σπλάχνων στα ερεθίσματα. Ο οισοφάγος φαίνεται να συμμετέχει, όπως και η χοληδόχος και η ουροδόχος κύστη. Τα δεδομένα υποδηλώνουν ότι στους ασθενείς με ΣΕΕ πιθανώς να υποκρύπτεται μια γενικευμένη διαταραχή της κινητικότητας των λείων μυικών ινών ή κάποια γενικευμένη δυσλειτουργία του αυτόνομου νευρικού συστήματος. Η διαταραχή της σπλαχνικής αισθητικότητας φαίνεται οτι αποτελεί ένα κοινό, πολύ συχνό και, ως εκ τούτου, βασικό παθογενετικό μηχανισμό. Τα 2/3 ασθενών με ΣΕΕ έχουν αυξημένη αντίληψη-αίσθηση ή σπλαχνική υπερευαισθησία. Η σπλαχνική υπερευαισθσηία είναι ο υπεύθυνος μηχανισμός τόσο για τις μεταβολές της κινητικότητας, όσο και για τον κοιλιακό πόνο. Οι ασθενείς με ΣΕΕ αντιλαμβάνονται τις αισθήσεις του πεπτικού σωλήνα, του θώρακα, της κοιλιάς και του ορθού που περνούν απαρατήρητες από φυσιολογικά άτομα. Πιστεύεται ότι είναι παθολογικά ευαίσθητοι σε φυσιολογικά ερεθίσματα που προέρχονται από το εσωτερικό του εντέρου κατά τη διάρκεια της πέψης, όπως τα αέρια, οι λιπαρές τροφές ή τα λαχανικά. Επίσης πιστεύεται ότι υπάρχει αυξημένη ευαισθησία στο στρες και αποδεικνύεται ότι δεν δουλεύει σωστά ο μηχανισμός που φιλτράρει αυτά τα ερεθίσματα.
Ο ρόλος του στρες
Ένας άλλος μηχανισμός που εμπλέκεται στη παθοφυσιολογία είναι οι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες και το στρες. Μέχρι και 80% των ασθενών με ΣΕΕ εμφανίζουν ψυχοπαθολογικές διαταραχές, χωρίς όμως να υπάρχει ένα τυπικό ψυχοπαθολογικό μοντέλο για όλους τους ασθενείς. Εμφανίζουν συχνότερα μείζονα κατάθλιψη, διαταραχές σωματοποίησης, αγχώδη νεύρωση, διαταραχές πανικού, φοβίες. Επίσης επιθετικότητα, υποχονδρίαση και αυξημένη διαπροσωπική ευαισθησία. Η συχνότερα αναφερόμενη ψυχιατρική διαταραχή είναι η μείζων κατάθλιψη, η οποία αποτελεί το 1/3 των ψυχιατρικών διαγνώσεων στους ασθενείς με ΣΕΕ και η διαταραχή πανικού. Με τη χορήγηση ψυχιατρικής θεραπείας παρατηρείται σημαντική βελτίωση και στα ενοχλήματα. Βέβαια υπάρχουν και μελέτες που δεικνύουν ότι η εκφραζόμενη από τους ασθενείς κατάθλιψη και άγχος οφείλεται, τουλάχιστον μερικώς, στην αρνητική επίδραση της χρόνιας νόσου στη ζωή τους.
Εντερική φλεγμονή
Από τους πάσχοντες από ΣΕΕ το 7-30% περιγράφει μια οξεία εισβολή των συμπτωμάτων μετά από επεισόδιο οξείας γαστρεντερίτιδας. Το σύνδρομο αναπτύσσεται σε λιγότερους από το 10% των ασθενών με οξεία διάρροια. Παράγοντες για την ανάπτυξη μεταλοιμώδους ευερεθίστου εντέρου είναι η μακριά διάρκεια της γαστρεντερίτιδας, ο τύπος του μικροβίου, το κάπνισμα, το γυναικείο φύλο, η νεαρή ηλικία και η απουσία εμετών κατά τη νόσηση. Άλλες αιτίες περιορισμένης φλεγμονής μπορεί να είναι μια αυξημένη ευπάθεια σε αλλεργιογόνα των τροφών ή ληφθείσες χημικές ουσίες.
Εντερικό μικροβίωμα
Φαίνεται ότι τα φυσιολογικά μικρόβια του εντέρου παίζουν κάποιο ρόλο στο ΣΕΕ. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η υπερανάπτυξη μικροβίων στο λεπτό έντερο οδηγεί σε μετεωρισμό. Φαίνεται ότι η μικροβιακή χλωρίδα των πασχόντων από ΣΕΕ διαφέρει από αυτή των υγιών. Γίνεται μεγάλη έρευνα για τον προσδιορισμό της αλληλεπίδρασης της εντερικής χλωρίδας με το ανοσολογικό σύστημα.
Διαιτητικοί παράγοντες
Σε μερικούς ασθενείς η λήψη συγκεκριμένων τροφών μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα ΣΕΕ. Αρχικά πρέπει να αποκλειστούν σύνδρομα δυσανεξίας. Η μεγάλη πλειοψηφία των ασθενών με ΣΕΕ δεν έχει δυσανεξία σε συγκεκριμένες τροφές, αλλά τα συμπτώματα προκαλούνται με μη ειδικό μηχανισμό σε άτομα που έχουν την τάση για αυτό. Δυσανεξίες είναι βέβαιο ότι θα αυξηθούν, αν το έντερο γίνει ευαίσθητο όπως στο ΣΕΕ, ενώ μπορεί να εμφανιστούν νέες που δεν ήταν αντιληπτές. Αυτές είναι πιθανότερο να είναι οι συνέπειες παρά οι αιτίες του ΣΕΕ και τείνουν να εξαφανίζονται, όταν το σύνδρομο βελτιώνεται.
Διάγνωση
Απαιτούνται λήψη ιστορικού, κλινική εξέταση, εργαστηριακός έλεγχος. Αυτός περιλαμβάνει αιματολογικό έλεγχο, βιοχημικό και ορμονολογικό έλεγχο, εξέταση κοπράνων, θυρεοειδικό έλεγχο, ειδικές εξετάσεις για σύνδρομα δυσαπορρόφησης. Επίσης συχνά κρίνεται σκόπιμος ο έλεγχος με ολική κολονοσκόπηση – ειλεοσκόπηση. Ιδιαίτερα σε νέους ανθρώπους που θέλουν να αποφύγουν την κολονοσκόπηση, χρήσιμη είναι και η δοκιμασία καλπροτεκτίνης κοπράνων, η οποία διενεργείται με δείγμα κοπράνων στο ιατρείο και έχει αποτέλεσμα εντός ολίγων λεπτών.
Θεραπεία
Οριστική θεραπεία δεν υπάρχει. Η αντιμετώπιση εστιάζεται στον περιορισμό της συμτωματολογίας και χρησιμοποιούνται ψυχολογική υποστηριξη, διαιτητικά μέτρα και φαρμακευτική αγωγή. Συνιστώνται η λήψη ικανής ποσότητας νερού (2-3lt ημερησίως), αποφυγή της καφεΐνης, προς περιορισμό της υπερέντασης και της επίτασης των συμπτωμάτων. Επίσης καλό είναι να αποφεύγονται τα όσπρια, γιατί προκαλούν «φούσκωμα». Πρέπει να περιορίζονται ή να αποφεύγονται η λακτόζη, φρουκτόζη ή άλλοι σακχαρίτες σε ασθενείς με διαπιστωμένη ευαισθησία. Σημαντική θέση κατέχουν τα σκευάσματα φυτικών ινών, τα οποία προτείνονται τόσο σε περιπτώσεις δυσκοιλιότητας, όσο και σε διάρροιας. Επίσης υπάρχουν σκευάσματα προβιοτικών και πρεβιοτικών. Τα προβιοτικά είναι ζώντες μικροοργανισμοί παρόμοιοι με αυτούς του εντέρου και βοηθούν στην ισορροπία της εντερικής χλωρίδας. Τα πρεβιοτικά είναι ουσίες που βοηθούν την ανάπτυξη και διατήρηση της, ήδη, υπάρχουσας εντερικής χλωρίδας. Οι μελέτες που γίνονται για το ΣΕΕ αφορούν συνήθως τα προβιοτικά. Φαίνεται ότι τα προβιοτικά τροποποιούν την εντερική χλωρίδα και επηρεάζουν την αλληλεπίδραση αυτής με τα συστατικά των τροφών και το ανοσοποιητικό σύστημα ενώ βελτιώνουν τη γενικότερη συμπτωματολογία και ιδιαίτερα τον μετεωρισμό. 
