Τις τελευταίες δεκαετίες αρκετά ερωτηματολόγια διατροφικών συνηθειών μετρούν τις αλλαγές στο πρόγραμμα διατροφής των ανθρώπων που, αν και είναι φυσιολογικά άτομα και δεν παρουσιάζουν ψυχιατρικό ιστορικό, αποτυγχάνουν να ελέγξουν το βάρος τους.

Τα ερευνητικά δεδομένα παρουσιάζουν μια ισχυρή σχέση ανάμεσα στην αδυναμία ελέγχου του βάρους και στα δύσκολα γεγονότα της ζωής -οι γυναίκες παρουσιάζουν μάλιστα υψηλότερα σκορ- είτε αυτά τα γεγονότα είναι τακτικά και αναμενόμενα από τον φυσιολογικό κύκλο της ζωής (εφηβεία, ώριμη ηλικία, γηρατειά, θάνατος), είτε έκτακτα (διαζύγιο, ταραγμένες οικογενειακές και διαπροσωπικές σχέσεις, αλλαγές στη δομή της οικογένειας, ανεργία, ασθένεια, ατυχήματα κ.λπ.).

Τα γεγονότα αυτά, αλλά και όλα όσα υποκειμενικά χαρακτηρίζει ένα άτομο ως δύσκολα, λειτουργούν ως «κεραυνός εν αιθρία», απορρυθμίζουν την καθημερινότητα, απειλούν τα σχέδια της ζωής, τον «χάρτη πλεύσης» στο παρόν και το μέλλον και απαιτούν επείγουσα ακόμη και κατεπείγουσα «απαίτηση» του οργανισμού να βρεθούν προσαρμογές στις νέες συνθήκες, προκειμένου να επιβιώσει σωματικά, συναισθηματικά και πνευματικά.

Συχνά, οι αμέτρητες συνηθισμένες συνδιαλλαγές και η ανιαρή καθημερινότητα μάς προσφέρουν μια αίσθηση ασφάλειας και σταθερότητας. Όταν απορρυθμίζεται η ρουτίνα μας, δεν χάνουμε μόνο τις γνώριμες συνήθειες, χάνουμε και τον εαυτό μας, την κοινωνική μας ταυτότητα, την αίσθηση εκτίμησης και αυτοεκτίμησης.

Κίνδυνος και απάντηση του αμυντικού μηχανισμού

Σωματικός κίνδυνος: Ο οργανισμός αντιμετωπίζει τον σωματικό κίνδυνο με μια αυτόματη και ασυνείδητη νευροφυτική θύελλα, συχνά σωτήρια, καθώς προκαλεί ακαριαίες αντιδράσεις (π.χ. στην αποφυγή ενός τροχαίου).

Η απελευθέρωση γλυκόζης, αλλά και ινσουλίνης στο αίμα, η ενεργοποίηση του μηχανισμού της κορτιζόλης, υπεύθυνης και για την επιβράδυνση του μεταβολισμού, αμινοξέων κ.λπ., βοηθούν στην απόκτηση της αναγκαίας ενέργειας για μια αποτελεσματική και εκτονωτική δράση. Παράλληλα, αυξάνεται η αίσθηση της πείνας, για την αναπλήρωση της χαμένης ενέργειας.

Συμβολικός κίνδυνος- τα άγχη της εποχής: Το αμυντικό χημικό σύστημα του οργανισμού θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι κυριολεκτικά ατελές στον σύγχρονο άνθρωπο, που δεν έχει δομηθεί για να ξεχωρίζει τον πραγματικό κίνδυνο (σωματικό) από τον κοινωνικό, συμβολικό, φαντασιακό. Ενώ δηλαδή η σκέψη «τι θα γίνει αν δεν περάσω τις πανελλήνιες εξετάσεις» αποτελεί ένα άκυρο και άκαιρο σήμα κινδύνου, προκαλεί ακριβώς την ίδια χημική αντίδραση, με αυτήν που προκαλεί ένας πραγματικός κίνδυνος.

Ο σύγχρονος άνθρωπος υποφέρει περισσότερο από φανταστικούς κινδύνους: απώλειες σχέσεων, αποτυχίες, ματαιωμένες επιθυμίες, αδυναμίες, ασθένειες, απειλές κοινωνικής ταυτότητας, αίσθηση απειλής επιβίωσης κ.λπ. χαρακτηρίζουν την καθημερινή μας ζωή.

Μικρές και μεγάλες δυσκολίες, μικρά κα μεγάλα «πένθη» ακόμα και για επικριτικά σχόλια στις διαπροσωπικές σχέσεις, αν και μπορούν να λυθούν με αλλαγές και προσαρμογές, διαιωνίζονται με διαρκή εκκρεμότητα και οι λύσεις εξαιτίας των δισταγμών από ανύπαρκτους κινδύνους κάποια αόριστης απώλειας αναβάλλονται.

Τα στρεσογόνα γεγονότα γεννιούνται πολύ πιο πριν την απώλεια ελέγχου του βάρους. Αρκετοί οι άνθρωποι κλείνουν τα μάτια στα προειδοποιητικά σημάδια μιας επερχόμενης δυσκολίας ή διστάζουν να διεκδικήσουν μια νέα ισορροπία με τις κατάλληλες προσαρμοστικές διεργασίες. Τότε το άγχος, ο φόβος, η απειλή παραμένουν ενεργά, προκαλώντας την ίδια συνεχή, αλλά και αδιέξοδη χημική ανταπόκριση και την αντίστοιχη αίσθηση πείνας.

Το ψυχαναγκαστικό φαγητό και η ανατροπή της ρουτίνας ζωής

Οι φαντασιακοί κίνδυνοι απειλούν να απορρυθμίσουν την καθημερινότητά μας. Όσο περισσότερο νιώθουμε τη ζωή μας εκτός ελέγχου, τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητές μας η διατροφή μας να ακολουθήσει τον ίδιο δρόμο. Το συναισθηματικό φαγητό είναι η εξωτερίκευση του άγχους.

Έχει επίσης παρατηρηθεί, ότι η προσπάθεια ελέγχου των συναισθηματικών επιπτώσεων, λόγω των περιστάσεων, δημιουργεί μια παράδοξη επιθυμία να κερδίσει κάποιος βάρος, αναστέλλοντας τον έλεγχο που μέχρι τώρα ασκούσε.

Φαίνεται πως όταν χάνουμε τις καθημερινές αμέτρητες συνδιαλλαγές, την «ανιαρή» καθημερινότητά μας, όταν απορρυθμίζεται η ρουτίνα μας, δεν χάνουμε μόνο ένα πρόσωπο ή μια κατάσταση, χάνουμε και τον εαυτό μας μπροστά στην φαινομενική αδυναμία να αλλάξουμε τα σχέδια ζωής, τα όνειρα και τις προσδοκίες που είχαμε μέχρι τότε δομήσει, με αποτέλεσμα να χάνουμε και το νόημα της ζωής, την αίσθηση ικανοποίησης πως όλα πάνε καλά και σύμφωνα με τις προβλέψεις μας.

Η αναζήτηση παρηγοριάς στο συναισθηματικό φαγητό, το γνωστό μας «τσιμπολόγημα» αν και προέρχεται από τον μηχανισμό της πείνας, είναι η πιο συνηθισμένη και ασυνείδητη αντισταθμιστική «θεραπεία» στα εξωτερικά ερεθίσματα του άγχους και της ματαίωσης, λόγω της σημασίας που έχει η τροφή στην ανθρώπινη ζωή.

Πηγή: mednutrition.gr