Το ότι το σκάκι εξασκεί όσο κανένα άλλο παιχνίδι τον εγκέφαλο, είναι ήδη γνωστό. Τα στοιχεία εκείνα, όμως που κάνουν τους επαγγελματίες να ξεχωρίζουν από τους ερασιτέχνες, αποκαλύπτονται για πρώτη φορά και μάλιστα μέσω επιστημονικής έρευνας.

Όπως διαπίστωσαν ιάπωνες ερευνητές, οι μετρ του σκακιού ενεργοποιούν όλα τα μέρη του εγκεφάλου τους, σε αντίθεση με τους ερασιτέχνες που δεν έχουν αυτή την ικανότητα.

Η ανακάλυψη μπορεί να έχει εφαρμογή όχι μόνο στα υπόλοιπα επιτραπέζια παιγνίδια, αλλά και σε άλλους τομείς στη ζωή, όπου απαιτείται έμπνευση για την επίλυση ενός προβλήματος, για παράδειγμα στην εξιχνίαση ενός εγκλήματος ή στον εντοπισμό μιας σοβαρής βλάβης από έναν μηχανικό.

Η μελέτη των ερευνητών του Ινστιτούτου Επιστήμης του Εγκεφάλου RIKEN δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Science». Στην έρευνα συμμετείχαν δύο ομάδες εθελοντών παικτών «σόγκι» (της ιαπωνικής εκδοχής του σκακιού).

Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν την τεχνική της λειτουργικής μαγνητικής απεικόνισης (fMRI) για να συγκρίνουν τη ροή αίματος στους εγκεφάλους των επαγγελματιών και των ερασιτεχνών παικτών, την ώρα που ζητούσαν και από τις δύο ομάδες εθελοντών να σκεφτούν την επόμενη κίνησή τους. Έτσι, διαπίστωσαν ότι οι πιο εξελιγμένοι παίκτες ενεργοποιούν συνδυασμένα τις εγκεφαλικές περιοχές που σχετίζονται με την μεγιστοποίηση της έμπνευσης, την υλοποίηση στόχων και την αναγνώριση προτύπων, ενώ αντίθετα στους ερασιτέχνες δεν ενεργοποιούνται οι ίδιες περιοχές, τουλάχιστον όχι στον ίδιο βαθμό.

Όταν οι επαγγελματίες σκέφτονταν με την ησυχία τους την επόμενη κίνησή τους, ενεργοποιείται ένα σημείο του βρεγματικού λοβού τους (προσφηνοειδές λόβιο), όπου εδράζεται η περιοχή της «επεισοδιακής» μνήμης και της δημιουργίας νοερών εικόνων. Όταν πιέζονταν να κάνουν μία κίνηση άμεσα, η εγκεφαλική δραστηριότητα μεταφερόταν σε μια άλλη περιοχή, τον κερκοφόρο πυρήνα, στο κέντρο του εγκεφάλου. Στους ερασιτέχνες, ενεργοποιείται, αλλά σε μικρότερο βαθμό η περιοχή στο βρεγματικό λοβό, καθόλου όμως στον κερκοφόρο πυρήνα.

«Η εντατική εκπαίδευση έχει μεταφέρει τη (νοητική) δραστηριότητα των επαγγελματιών από τον εγκεφαλικό φλοιό στον κερκοφόρο πυρήνα. Από την άλλη, οι ερασιτέχνες χρησιμοποιούν το προσφηνοειδές λόβιο μόνο κατά το ένα τρίτο του χρόνου σε σχέση με τους επαγγελματίες», ανέφερε ο Τανάκα. «Ο κερκοφόρος πυρήνας είναι πολύ καλά ανεπτυγμένος στους αρουραίους και τους ποντικούς, ενώ ο εγκεφαλικός φλοιός στα πρωτεύοντα… Όσο γίνονται ειδικοί, οι μετρ του παιγνιδιού αρχίζουν να αξιοποιούν όλα τα μέρη του εγκεφάλου τους», πρόσθεσε.

Οι Ιάπωνες ερευνητές πιστεύουν ότι οι ειδικοί στο σκάκι, που έχουν εκπαιδευτεί για τουλάχιστον δέκα χρόνια, πολλές ώρες κάθε μέρα, έχουν καταφέρει να τελειοποιήσουν ένα νευρωνικό κύκλωμα ανάμεσα στις δύο εγκεφαλικές περιοχές (προσφηνοειδές λόβιο-κερφοφόρο πυρήνα), πράγμα που τους βοηθά να «διαβάζουν» γρήγορα το παιχνίδι και να διαλέγουν σωστά την επόμενη κίνηση με «εμπνευσμένο» και σχεδόν αυτόματο τρόπο. Αυτή η διαδικασία, που αποτελεί προϊόν εκπαίδευσης, διαφέρει από την κοινή έμπνευση, που συμβαίνει λιγότερο συχνά και πιο απρόβλεπτα.