Οι σπουδαστές του ΤΕΙ Πάτρας για το σχέδιο Αθηνά

Η Συνέλευση του Τμήματος Ανακαίνισης και Αποκατάστασης Κτηρίων του Τ.Ε.Ι. Πάτρας ομόφωνα καταλήγει στη σύνταξη του παρακάτω κειμένου σχετικά με τη θέση του Τμήματος μέσα στα πλαίσια του σχεδίου Αθηνά:

Το Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού, με το σχέδιο «Αθηνά» προσπαθεί να επιτύχει τη «θεραπεία της υφιστάμενης κατάστασης» με «συγχωνεύσεις συγγενών (ως προς το γνωστικό αντικείμενο) Τμημάτων» με στόχο την «ανάπτυξη θεματικών Θυλάκων Αριστείας και την εφαρμογή οικονομιών κλίμακας» και την «αξιοποίηση όλων των υφιστάμενων κτιριακών & υλικοτεχνικών υποδομών». Ως ένας από τους κύριους στρατηγικούς στόχους του σχεδίου «Αθηνά» αναφέρεται η σύνδεση των Τμημάτων με την αγορά εργασίας με σκοπό την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας.

Στο πλαίσιο του ανωτέρω ανασχεδιασμού του ακαδημαϊκού χάρτη της Ελλάδας κρίθηκε σκόπιμη η διαγραφή-απορρόφηση του Τμήματος Ανακαίνισης και Αποκατάστασης Κτηρίων του Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος Πάτρας από το Τμήμα Έργων Υποδομής του ιδίου Τ.Ε.Ι.
Η τύχη αυτή του Τμήματός μας, θεωρούμε ότι αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση ανεπιτυχούς εφαρμογής στην πράξη του στρατηγικού σχεδιασμού, γεγονός το οποίο, σε μεγάλο βαθμό, οφείλεται στην ανεπάρκεια των εργαλείων αξιολόγησης (κριτήρια) που χρησιμοποιήθηκαν. Επιπλέον των εγγενών αδυναμιών του σχεδίου, επισημαίνουμε την μη ενιαία και συνεπή εφαρμογή των κριτηρίων που ορίστηκαν ως λόγοι ικανοί για τη διαγραφή Τμημάτων από τον ακαδημαϊκό χάρτη της χώρας μας.
Η περιγραφή της υφιστάμενης κατάστασης του Τμήματος Ανακαίνισης και Αποκατάστασης Κτηρίων, βάσει ποιοτικών και ποσοτικών χαρακτηριστικών, αποκαλύπτει την εικόνα μιας δυναμικά εξελισσόμενης ακαδημαϊκής και επαγγελματικής επιλογής, και προβάλλει την αναγκαιότητα διατήρησης του.

Υφιστάμενη κατάσταση
Ι. Ακαδημαϊκό Αντικείμενο του Τμήματος

1. Η προβλεπόμενη απορρόφηση του Τμήματος Ανακαίνισης και Αποκατάστασης Κτηρίων από το Τμήμα Έργων Υποδομής πιθανότατα υπαγορεύθηκε από τον διακηρυγμένο στόχο του σχεδίου «Αθηνά», για συγκέντρωση ομοειδών γνωστικών αντικειμένων. Η εφαρμογή όμως του συγκεκριμένου γενικού στόχου, χωρίς την προαπαιτούμενη γνώση του ακαδημαϊκού αντικειμένου οδηγεί σε ένα ισοπεδωτικό αποτέλεσμα. Το γνωστικό αντικείμενο του Τμήματος μας δεν παρουσιάζει συνάφεια με αυτό του Τμήματος Έργων Υποδομής. Η ύπαρξη μαθημάτων δομοστατικής κατεύθυνσης στο πρόγραμμα σπουδών του Τμήματος Ανακαίνισης και Αποκατάστασης Κτηρίων δεν καθορίζει το χαρακτήρα της ειδικότητάς του, καθώς η ταυτότητα του Τμήματος διαμορφώνεται βάσει της συνδυασμένης παροχής αρχιτεκτονικών γνώσεων. Χαρακτηριστικό δείγμα των προαναφερόμενων αποτελεί το γεγονός ότι οι υποψήφιοι φοιτητές του Τμήματος Ανακαίνισης και Αποκατάστασης Κτηρίων εξετάζονται, σε επίπεδο Πανελληνίων Εξετάσεων, στα ειδικά μαθήματα Ελεύθερου και Γραμμικού Σχεδίου. Ως εκ τούτου το Τμήμα δεν μπορεί να απορροφηθεί από το προτεινόμενο ως «μητρικό» Τμήμα, ακόμη και στην περίπτωση αναμόρφωσης του προγράμματος σπουδών του τελευταίου.
2. Το αντικείμενο του Τμήματος Ανακαίνισης και Αποκατάστασης Κτηρίων δεν αποτελεί περίπτωση «προϊόντος» προηγούμενων στρεβλώσεων στο χώρο της εκπαίδευσης, οι οποίες οδήγησαν στο γνωστό πρόβλημα των υπερ-ειδικεύσεων. Το επαγγελματικό προφίλ του μηχανικού ανακαίνισης και αποκατάστασης κτηρίων όντως δεν εντάσσεται στις παραδοσιακές ειδικότητες και δεν διεκδικεί την εκ των υστέρων κατάταξή του, με επικαλύψεις, σε κάποια από αυτές. Σε αυτή την περίπτωση η ύπαρξη του Τμήματος θα αποτελούσε «κομμάτι του προβλήματος», με την πληθώρα των ειδικοτήτων στο χώρο των μηχανικών, όπου το αντικείμενο συνήθως «αναζητείται». Τα διεπιστημονικά χαρακτηριστικά των αποφοίτων μηχανικών του Τμήματός μας αποτελούν στοιχεία νέας ειδικότητας και όχι απόδειξη υπερ-ειδίκευσης, σε προπτυχιακό επίπεδο, αντικειμένων που θα μπορούσαν να καλυφθούν από βασικές ειδικότητες με μια ακόλουθη μεταπτυχιακή ειδίκευση. Η απόκτηση του συγκεκριμένου ειδικευμένου τεχνικού δυναμικού, μέσω μιας μακρόχρονης και πολυδάπανης εκπαιδευτικής διαδικασίας, δεν υπηρετεί το σκοπό της παροχής παιδείας προς το δημόσιο όφελος της χώρας. Ο απόφοιτος του Τμήματος έχει εκπαίδευση εξειδικευμένου μηχανικού που θα αποτελέσει το μέλλον στο χώρο της Προστασίας και Συντήρησης του Ιστορικού Κτηρίου. Η αναγκαιότητα διατήρησης και ενίσχυσης του Τμήματος Ανακαίνισης και Αποκατάστασης Κτηρίων προβάλλει σαφώς και λόγω:

• της ύπαρξης αντίστοιχων Σχολών – όχι απλώς Τμημάτων ή κατευθύνσεων- σε γνωστά Τριτοβάθμια Ιδρύματα, ακόμη και Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης, σε γείτονες χώρες (π.χ. Ιταλία), γεγονός που ενισχύει το φαινόμενο διαρροής φοιτητών στο εξωτερικό
• της προώθησης του Πολιτιστικού Τουρισμού, ως αναπτυξιακή προτεραιότητα της χώρας μας. Να σημειωθεί ότι χώρες της Ε.Ε. (με τις οποίες η Ελλάδα βρίσκεται σε συνεργασία και αλληλεπίδραση) έχουν εφαρμόσει υποδειγματικές πολιτικές στην προστασία και ανάδειξη της αρχιτεκτονικής τους κληρονομιάς με σημαντικά οφέλη. Η χώρα μας δεν μπορεί να είναι ουραγός των εξελίξεων όταν διαθέτει, ως γνωστόν, συγκριτικά τουριστικά πλεονεκτήματα (ήπιο κλίμα και μεγάλο πλούτο ιστορικών πόρων)
• των διαπιστωμένων ελλείψεων -όπως έχουν επισημανθεί από αρχιτέκτονες -μέλη Συλλόγων και Ενώσεων- προσωπικού με κατάλληλες γνώσεις και δεξιότητες στην προστασία των κτηρίων, τα οποία θα μπορούν να στελεχώσουν σχετικές επιτροπές και συμβούλια, θα γνωρίζουν την επιστημονική μεθοδολογία των επεμβάσεων σε ιστορικά κτήρια, θα είναι γνώστες της αποτελεσματικής εφαρμογής των μεθόδων επέμβασης
• της ύπαρξης αντίστοιχων θέσεων στη αγορά εργασίας, τόσο στον Δημόσιο Τομέα (Εφορείες και Διευθύνσεις του ΥΠ.ΠΟ, Τεχνικές Υπηρεσίες Δήμων, κ.λ.π.), όσο και στον Ιδιωτικό Τομέα, με την ανάπτυξη του κλάδου των επεμβάσεων στο μεγάλο κτηριακό απόθεμα (Τεχνικές Υπηρεσίες Τραπεζών, Τεχνικές Εταιρείες, Ινστιτούτα μελέτης της Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς κ.λ.π.)
• της διατήρησης από το σχέδιο «Αθηνά» Τμημάτων Διαχείρισης Πολιτισμικού Περιβάλλοντος και Νέων Τεχνολογιών, Τμημάτων Προστασίας Πολιτισμικής Κληρονομιάς, αναγνωρίζοντας έτσι την ανάγκη ύπαρξης ειδικών σε τέτοια θέματα.

ΙΙ. Χαρακτηριστικά του Τμήματος

Το Τμήμα μπορεί να στηρίξει το αντικείμενό του και αυτό τεκμηριώνεται:

Α. Ακαδημαϊκές και Ερευνητικές Δραστηριότητες

• Συμμετοχή του Τμήματος το 2012 σε Erasmus Intensive Programme στο Πανεπιστήμιο Paris 13, με εταίρους 8 Πανεπιστήμια από 7 ευρωπαϊκές χώρες (Γαλλία, Γερμανία, Βέλγιο, Ολλανδία, Φινλανδία, Λιθουανία, Ρουμανία). Για το 2013 το Τμήμα θα καταθέσει πρόταση για νέο Erasmus I.P. με τους ίδιους εταίρους και ίδρυμα υποδοχής το Τ.Ε.Ι. Πάτρας και θέμα την εξοικονόμηση ενέργειας σε υφιστάμενα κτήρια.
• Συνεργασία με Δήμο Ζωγράφου: εξ ολοκλήρου ανάληψη από το Τμήμα το 2012 της αξιοποίησης πέντε διατηρητέων κτηρίων του Δήμου, μέσω πρακτικής άσκησης και πτυχιακών εργασιών με επιβλέποντες διδάσκοντες του Τμήματος. Είναι σε εξέλιξη συζήτηση με το Δήμο για τη χρηματοδότηση εκ μέρους του σχετικού ερευνητικού προγράμματος.
• Συνεργασία με Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων Αττικής: συμμετοχή μεγάλου αριθμού φοιτητών (μέσω πρακτικής άσκησης) στο έργο της αξιοποίησης του πρώην Βασιλικού Κτήματος Τατοΐου.
• Συνεχής απασχόληση μεγάλου αριθμού φοιτητών στις τρεις Διευθύνεις Αναστήλωσης Μνημείων, σε Εφορείες Αρχαιοτήτων και Δήμους.
• Δύο μέλη Ε.Π. του Τμήματος είναι επιστημονικοί υπεύθυνοι σε δύο ερευνητικά πρόγραμμα (Αρχιμήδης ΙΙΙ) σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Πατρών με θέματα σχετικά με το αντικείμενο του Τμήματος. Επίσης, δύο μέλη Ε.Π. του Τμήματος συμμετέχουν στην κύρια ερευνητική ομάδα δύο ακόμα ερευνητικών προγραμμάτων (Θαλής και Αρχιμήδης).
• Το Τμήμα έχει καταθέσει πρόταση για το ΠΕΓΑ ως συντονιστικό Τμήμα και με εταίρους το Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου και το Τμήμα Συντήρησης του Τ.Ε.Ι. Αθήνας.

Β. Κρηριακές υποδομές, εξοπλισμός και επιστημονικό προσωπικό

• Το Τμήμα στεγάζεται σε ιδιόκτητο κτήριο 5000 μ2. Διαθέτει εργαστηριακό εξοπλισμό (Η/Υ, Εργαστήρια Δομικών Υλικών, Δυναμικής των Κατασκευών και Σχεδίου).
• Από τα 6 μέλη Ε.Π. του Τμήματος, τα 4 είναι διδάκτορες και τα άλλα 2 είναι Μηχανικοί του Πολυτεχνείου με μεταπτυχιακό τίτλο. Επίσης, είναι σε εξέλιξη η πλήρωση μιας ακόμη θέσης Ε.Π., όπου έχει εκλεγεί Μηχανικός του Πολυτεχνείου με μεταπτυχιακό τίτλο και υποψήφιος διδάκτορας.

Γ. Στρατηγική χωροθέτηση του Τμήματος

Η Πάτρα έρχεται δεύτερη μετά την Αθήνα σε διατηρητέα κτήρια, με σημαντικό αριθμό κτηρίων βιομηχανικής κληρονομιάς, ενώ η περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας έχει τον αρχαιολογικό χώρο της Ολυμπίας, αλλά και τα σημαντικότερα στην Ελλάδα μνημεία της φραγκοκρατίας. Επίσης, έχει πολλά άλλα σημαντικά αρχαία και βυζαντινά μνημεία σε Αχαΐα, Ηλεία και Αιτωλοακαρνανία και πολύ σημαντικά αρχιτεκτονικά σύνολα στους ορεινούς όγκους της Δυτικής Ελλάδας. Δεν είναι τυχαίο ότι η Πάτρα είναι κέντρο σχετικών υπηρεσιών ως προς τα ανωτέρω (ΣΤ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών αρχαιοτήτων, 6η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Δυτικής Ελλάδας). Επίσης, η ευρύτερη περιοχή είναι χαρακτηρισμένη ως σεισμογενής με ιστορικό πολλών και μεγάλων σεισμών και είναι το κέντρο σχετικής υπηρεσίας (Τ.Α.Σ). Οι προαναφερόμενοι λόγοι καθιστούν την πόλη της Πάτρας ως το φυσικό χώρο ύπαρξης του Τμήματος.

Επιπρόσθετα, ένα Τμήμα με αυτό το αντικείμενο μπορεί:
• να συμβάλλει ενεργά στην ανάπτυξη ενός «θεματικού θύλακα αριστείας», όπου, από ένα μεγάλο ακαδημαϊκό δυναμικό, θα καταγράφεται, μελετάται, συντηρείται, προβάλλεται και αξιοποιείται όλη η προαναφερθείσα Αρχιτεκτονική Κληρονομιά στην Περιφέρεια της Δυτικής Ελλάδας. Αυτό το ακαδημαϊκό δυναμικό θα προέρχεται από Τμήματα (Πανεπιστημίων και Τ.Ε.Ι.) συναφών επιστημονικών πεδίων, που υπάρχουν εδώ (Τμήμα Αρχιτεκτονικής, Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Τμήμα Διαχείρισης Πολιτισμικού Περιβάλλοντος και Νέων Τεχνολογιών, Τμήμα Προστασίας και Συντήρησης Πολιτισμικής Κληρονομιάς) και που όλα μαζί θα συνεισφέρουν στη δημιουργία ενός κατάλληλου «μικροκλίματος» θεωρητικής και πρακτικής σπουδής του αντικειμένου με πολλαπλασιαστικά οφέλη.
• να οδηγήσει σε μία «οικονομία κλίμακας» με εξελικτική πορεία, καθώς τα ανωτέρω Τμήματα θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν από κοινού τον υλικοτεχνικό εξοπλισμό τους προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση (βιβλιοθήκες, κοινοί εργαστηριακοί χώροι, κ.α.).
• να συνεχίσει να επανδρώνει τις σχετικές υπηρεσίες της Πάτρας με φοιτητές για πρακτική άσκηση. Οι Υπηρεσίες αυτές στηρίζουν με τα αρχεία τους και την υποδοχή των φοιτητών μας το έργο του Τμήματος, άρα και την ύπαρξη ενός «θεματικού θύλακα», όπως περιγράφηκε πριν. Παράλληλα οι ίδιες έχουν τονωθεί οικονομικά και λειτουργικά με την παρουσία των φοιτητών του Τμήματος Ανακαίνισης και Αποκατάστασης σε αυτές. Είναι ενδεικτικός ο μεγάλος αριθμός των φοιτητών που εκπονούν πρακτικές σε αυτές, οι θετικές αξιολογήσεις τους από αυτές καθώς και το γεγονός ότι κάποιες από αυτές ποτέ πριν δεν είχαν απασχολήσει φοιτητές για πρακτική άσκηση.

Πρόταση
Η πρόταση που μπορεί να υποστηρίξει και να ενισχύσει τον περιγραφόμενο ρόλο του Τμήματος, είναι η εξής:

Διατήρηση του Τμήματος Ανακαίνισης και Αποκατ
άστασης Κτηρίων
ως αυτόνομο Τμήμα της Σ.Τ.Ε. Τ.Ε.Ι. ΠΑΤΡΩΝ

Εάν, παρά τα όσα αναφέρθηκαν και τεκμηριώθηκαν, επιβληθεί η απορρόφηση του Τμήματος στο προβλεπόμενο Τμήμα των «Τεχνολόγων Πολιτικών Μηχανικών και Τοπογράφων», τότε κρίνουμε απαραίτητο, στο νέο Τμήμα που θα προκύψει, να αποτυπώνεται στον τίτλο, στην διαμόρφωση των κατευθύνσεων, στο πρόγραμμα σπουδών και στα αντίστοιχα επαγγελματικά δικαιώματα το ακαδημαϊκό αντικείμενο του Τμήματος Ανακαίνισης και Αποκατάστασης Κτηρίων. Προτεινόμενος τίτλος: Πολιτικών Μηχανικών και Αποκατάστασης Κτηρίων με 3 κατευθύνσεις: Δομικών Έργων, Έργων Υποδομής και Αποκατάστασης Κτηρίων.
Τα μέλη της Συνέλευσης του Τμήματος Ανακαίνισης και Αποκατάστασης Κτηρίων του Τ.Ε.Ι. Πάτρας