Η Μυτιλήνη τιμά σήμερα Σαββάτο 28 Σεπτεμβρίου 2019, με αφορμή την 75-η επέτειο της απελευθέρωσης της από τα ναζιστικά στρατεύματα, τους πατριώτες που εκτελέστηκαν στο περιαστικό άλσος της πόλης, τα Τσαμάκια.
Μια περιοχή της πόλης, που με πρωτοβουλία των «Φίλων της ιστορικής μνήμης», ο Δήμος Λέσβου με ομόφωνη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου ανακήρυξε σε μαρτυρικό τόπο Ιστορικής Μνήμης της νεότερης ιστορίας του νησιού.
Πριν τέσσερα χρόνια, αναπαριστώντας τη διαδρομή που ακολουθούσε νωρίς το πρωί η πομπή με τους εκάστοτε μελλοθανάτους, διοργανώθηκε για πρώτη φορά ο αγώνας δρόμου τιμής και μνήμης με αφετηρία την Γκεστάπο – βίλα Ηλιόπουλου, στο τέλος της αδιεξόδου οδού Νίκου Βολογιάννη, στη συνοικία Σουράδα της Μυτιλήνης, και τερματισμό το μνημείο των εκτελεσμένων στα Τσακμάκια. Ένας αγώνας δρόμου νέων ανθρώπων που έκτοτε επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο. Ένας συμβολικός αγώνας δρόμου μνήμης και τιμής που ακολουθεί πιστά τα 17 δρομολόγια 42 μελλοθανάτων με αφετηρία την Γκεστάπο αφού από εκεί ξεκινούσε η πομπή της εκτέλεσης, αλλά και γιατί εκεί βασανίστηκαν εκατοντάδες πατριώτες. Με τερματισμό στα Τσαμάκια, τα πεύκα που φιλοξενούν στον κορμό τους τις σφαίρες των εκτελεστικών.
Η εκτέλεση
Στη διάρκεια των 40 μηνών της γερμανικής κατοχής στο νησί, (4 Μαΐου 1941-10 Σεπτεμβρίου 1944) πραγματοποιήθηκαν 17 επίσημες εκτελέσεις με 42 θύματα. Οι τρεις πρώτες εκτελέσεις- με τρία θύματα έγιναν στη θέση Μπλόκια. Χερσαία ζώνη του λιμανιού στα όρια του τότε αστικού οικισμού της πόλης Μυτιλήνης, μπροστά και μετά τον παραλιακό δρόμο, που άρχιζε από το σημερινό ξενοδοχείο «Blue Sea» και έφθανε ως το λιμενοβραχίονα. Πήρε την ονομασία του από τα μπλόκια που είχαν τοποθετηθεί στο χώρο αυτό στις αρχές της δεκαετίας του 1930, ώστε να συντελεστεί η επέκταση του. Επειδή όμως ο χώρος εκτέλεσης είχε οπτική επαφή από το παλιό λιμάνι – σήμερα εσωτερικός λιμένας Μυτιλήνης – με πρώτους αυτόπτες μάρτυρες τους ψαράδες που κατέβαιναν για να πιάσουν δουλειά, ο χώρος εκτελέσεων μετακόμισε στα Τσαμάκια. Εδώ έγιναν οι 14 επόμενες ομαδικές εκτελέσεις με 39 θύματα.
Όλες οι εκτελέσεις γινόταν χαράματα. Η πομπή της εκτέλεσης ξεκινούσε πάντοτε από την επιταγμένη βίλα Ηλιόπουλου, έδρα της Γκεστάπο στη Σουράδα, με την ακόλουθη διάταξη: Προπορεύεται ο «χάρος», μικρό αυτοκίνητο που είχε μέσα αναμμένο λαδοφάναρο, σαν αυτό που τοποθετούν στους τάφους. Πίσω του το αυτοκίνητο που μεταφέρει τους αξιωματικούς φρουράς και εκτέλεσης, η κλούβα με τους μελλοθανάτους και την τετραμελή φρουρά τους και στο τέλος καμιόνι με την στρατιωτική φρουρά και την 10μελή ομάδα εκτέλεσης. Όταν η πομπή με τους μελλοθανάτους θα φθάσει στο χώρο της εκτέλεσης, αν αυτός ήταν τα Μπλόκια, ο μελλοθάνατος θα δεθεί σε ξύλινο πλαίσιο, που προηγούμενα έχει πακτωθεί, θα του φορέσουν κουκούλα και θα εκτελεσθεί από δεκαμελές απόσπασμα. Μοναδικό ντοκουμέντο – εικόνα είναι η φωτογράφηση της 3ης εκτέλεσης του Ψάνη Παναγιώτη, από Γερμανό αξιωματικό, που για πρώτη δημοσιεύτηκε στην τοπική εφημερίδα «Λεσβιακός Κήρυξ» το 1959.
Αν η εκτέλεση ήταν στα Τσαμάκια, οι μελλοθάνατοι θα δεθούν με σχοινί στα πεύκα και αφού τους φορέσουν κουκούλα θα τους εκτελέσουν με ριπές οπλοπολυβόλων.
Σε κάθε περίπτωση η αυλαία της εκτέλεσης κλείνει με την χαριστική βολή, που δίνεται σε κάθε εκτελεσμένο πατριώτη από τον αξιωματικό του εκτελεστικού αποσπάσματος.
Οι 17 εκτελέσεις
Οι φίλοι της ιστορικής μνήμης» με αφορμή την 75 επέτειο από την απελευθέρωση της Μυτιλήνης έδωσαν στη δημοσιότητα το ιστορικό των 17 εκτελέσεων με τα ονοματεπώνυμα των 42 εκτελεσμένων πατριωτών.
Εκτέλεση 1η
ΛΑΓΟΥΤΑΡΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ
45 χρονών, από την ΠΛΑΓΙΑ ΠΛΩΜΑΡΙΟΥ
Η εκτέλεση αυτή έγινε το πρωινό της 28 Αυγούστου 1941, μετά από καταδίκη σε θάνατο, για παράνομη κατοχή όπλου, από Γερμανικό Στρατοδικείο Μυτιλήνης στις 26/8/1941, η ανακοίνωση της έγινε μέσα από τις στήλες της φιλοναζιστικής εφημερίδας της Μυτιλήνης εφημερίδας «ΦΩΣ» στις 30/8/41.
Εκτέλεση 2η
ΒΟΥΔΟΥΡΗΣ ΝΙΚΟΣ του ΣΤΑΥΡΟΥ
34 χρονών, από την ΠΡΟΥΣΑ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ
Η εκτέλεση αυτή έγινε το πρωινό της 6 Σεπτεμβρίου 1941, μετά από καταδίκη σε θάνατο, για οργάνωση αντιστασιακής ομάδας, από το Γερμανικό Στρατοδικείο Μυτιλήνης στις 5/9/1941, η ανακοίνωση της έγινε μέσα από την εφημερίδα «ΦΩΣ», στις 9/9/41.
Εκτέλεση 3η
ΨΑΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ του ΝΙΚΟΛΑΟΥ
29 χρονών, από τον Πολιχνίτο
Η εκτέλεση αυτή έγινε το πρωινό της 17 Οκτωβρίου 1941, μετά από καταδίκη σε θάνατο, για παράνομη κατοχή όπλου, από Γερμανικό Στρατοδικείο Μυτιλήνης. Ντοκουμέντο από την εκτέλεση αυτή είναι η φωτογράφησή της από Γερμανό Αξιωματικό. Tο δεύτερο στιγμιότυπο βρέθηκε δημοσιευμένο στην εφημερίδα «Λεσβιακός Κήρυξ» στο αφιέρωμά της «Οι Γερμανοί εις την Λέσβον», αρ. φύλ. 2 της 13-3-1959, στην οποία αποτυπώνεται η στιγμή που Γερμανός Αξιωματικός διαβάζει την σε θάνατο απόφαση του γερμανικού στρατοδικείου. Η τρίτη αυτή εκτέλεση είναι και η τελευταία που γίνεται στα «Μπλόκια». Όλες οι επόμενες θα γίνουν στα Τσαμάκια.
Εκτέλεση 4η
ΠΑΝΑΓΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ του ΓΕΩΡΓΙΟΥ
51 χρονών, από το ΣΚΟΠΕΛΟ ΓΕΡΑΣ
ΠΑΝΑΓΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ
21 χρονών, από το ΣΚΟΠΕΛΟ ΓΕΡΑΣ
ΤΡΑΤΑΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ
51 χρονών, από τα ΛΟΥΤΡΑ
ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΗΣ ΜΙΧΑΗΛ του ΓΕΩΡΓΙΟΥ
42 χρονών, από το ΣΚΟΠΕΛΟ ΓΕΡΑΣ
Η πρώτη ομαδική αυτή εκτέλεση, έγινε το πρωινό της 23 Μαρτίου 1942, μετά από καταδίκη σε θάνατο, για παράνομη κατοχή όπλων και εκρηκτικών, από Γερμανικό Στρατοδικείο Μυτιλήνης στις 16/3/1942, η ανακοίνωση της έγινε μέσα από της στήλες της εφημερίδας «ΦΩΣ» στις 23/3/42. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της εκτέλεσης αυτής είναι ότι εκτελούνται μαζί οι Παναγής Παναγιώτης και Γιώργος πατέρας και γιος αντίστοιχα.
Εκτέλεση 5
ΠΟΡΤΟΓΛΟΥΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του ΙΩΑΝΝΗ
27 χρονών, από το ΠΛΩΜΑΡΙ
ΚΟΥΚΑΡΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ του ΓΕΩΡΓΙΟΥ
30 χρονών, από το ΠΛΩΜΑΡΙ
Η εκτέλεση αυτή έγινε το πρωινό της 1ης Απριλίου 1942, ανακοίνωση της εκτέλεσης αυτής δεν δημοσιεύτηκε από την εφημερίδα «ΦΩΣ», η καταδίκη σε θάνατο οφείλεται σε παράνομη κατοχή όπλου σύμφωνα με το αιτιολογικό της ληξιαρχικής πράξης θανάτου που συντάχθηκε τότε.
Εκτέλεση 6η
ΓΚΙΡΓΚΕΤΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ του ΓΕΩΡΓΙΟΥ
21 χρονών, από την ΜΥΤΙΛΗΝΗ
ΜΑΡΑΓΚΟΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ του ΦΩΤΙΟΥ
27 χρονών, από την ΑΝΤΙΣΣΑ
ΚΑΠΑΚΤΣΗΣ ΛΕΥΤΕΡΗΣ του ΙΖΕΤ
41 χρονών, από τo ΙΠΠΕΙΟΣ
Η τρίτη ομαδική αυτή εκτέλεση έγινε το πρωινό της 4ης Μαΐου 1942, μετά από καταδίκη σε θάνατο, για απόπειρα διαφυγής στην Μέση Ανατολή, από Γερμανικό Στρατοδικείο Μυτιλήνης, η ανακοίνωση της έγινε μέσα από της στήλες της εφημερίδας «ΦΩΣ» στις 4/5/429. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της εκτέλεσης αυτής είναι το επεισόδιο που συνέβη το πρωί της εκτέλεσης από τον πατέρα του μελλοθανάτου Γκεργκέτσου Πέτρου, όπου κρυμμένος στο καφενείο «ΑΠΕΛΛΕΙΟΝ» θέλησε να παρακολουθήσει την εκτέλεση με αποτέλεσμα όταν οι Γερμανοί το αντιλήφθηκαν, να κατεδαφίσουν το κτίσμα!
Εκτέλεση 7
ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΠΕΤΡΟΣ του ΝΙΚΟΛΑΟΥ
27 χρονών, από τον Πριόλιθο Καλαβρύτων ΑΧΑΪΑΣ
ΚΙΝΟΥΣΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
από την ΑΘΗΝΑ
ΣΙΩΡΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ
27 χρονών, από το Ισάρι Μεγαλόπολης ΑΡΚΑΔΙΑΣ
ΠΑΤΕΡΑΣ ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ του ΗΛΙΑ
27 χρονών, από την Μελίσσι Ξυλοκάστρου ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ
ΔΙΓΑΛΑΚΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ του ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ
34 χρόνων,από τον Ραβδούχα ΧΑΝΙΑ
ΓΕΡΑΛΗΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ του ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
29 χρονών, από το ΠΛΩΜΑΡΙ
ΠΡΩΤΟΓΥΡΟΣ ΜΑΤΘΑΙΟΣ του ΓΕΩΡΓΙΟ
22 χρονών, από το Παλαιοχώρι ΠΛΩΜΑΡΙΟΥ
Η ομαδική αυτή εκτέλεση έγινε το πρωινό της 15 Μαΐου 1942, μετά από καταδίκη σε θάνατο, για απόπειρα διαφυγής στην Μέση Ανατολή, από Γερμανικό Στρατοδικείο Μυτιλήνης στις 13/5/1942, η ανακοίνωση της έγινε μέσα από της στήλες της εφημερίδας «ΦΩΣ» στις 15/5/42. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της εκτέλεσης αυτής είναι η καταγωγή των εκτελεσμένων όπου για πρώτη φορά περιλαμβάνονται πέντε πατριώτες από άλλα μέρη της χώρας.
Εκτέλεση 8η
ΜΠΑΤΑΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ
34 χρονών, από την ΠΑΝΑΓΙΟΥΔΑ
ΚΟΥΤΡΑΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ του ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ
45 χρονών, από το ΠΕΡΑΜΑ
ΤΑΡΑΤΟΡΗΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΣ του ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
28 χρονών, από την ΠΕΤΡΑ
ΚΑΒΑΚΕΛΛΗΣ ΜΙΧΑΗΛ του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ
70 χρονών, από την ΜΥΤΙΛΗΝΗ
Η εκτέλεση αυτή έγινε το πρωινό της 22 Μαΐου 1942, μετά από καταδίκη σε θάνατο από το Γερμανικό Στρατοδικείο Μυτιλήνης, η ανακοίνωση της εκτέλεσης αυτής δεν βρέθηκε δημοσιευμένη στην εφημερίδα «ΦΩΣ», η καταδίκη σε θάνατο οφείλεται για τους τρεις πρώτους απόπειρα διαφυγής στην Μέση Ανατολή και τον 4ο για παράνομη κατοχή όπλου, σύμφωνα με το αιτιολογικό των ληξιαρχικών πράξεων θανάτου που συντάχθηκε τότε.
Εκτέλεση 9η
ΤΣΑΚΙΡΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
21 χρονών, από το ΠΛΩΜΑΡΙ
ΜΑΡΟΥΣΚΟΣ ΣΑΒΒΑΣ του ΓΕΩΡΓΙΟΥ
23 χρονών, από τον ΧΑΛΙΚΑ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ
ΚΥΡΙΑΖΗΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ του ΑΝΤΩΝΙΟΥ
67 χρονών, από την ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
Η ομαδική αυτή εκτέλεση έγινε το πρωινό της 28ης Ιουλίου 1942, μετά από καταδίκη σε θάνατο, για τους δυο πρώτους γιατί έκλεψαν έκαστος μισό σακί τσιμέντο και για τον τρίτο για παράνομη κατοχή όπλου, από Γερμανικό Στρατοδικείο Μυτιλήνης στις 21/7/1942, η ανακοίνωση της έγινε μέσα από της στήλες της εφημερίδας «ΦΩΣ» στις 29/7/42.
Εκτέλεση 10η
ΛΙΑΜΗΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
41 χρονών, από τον ΜΟΛΥΒΟ
ΚΟΥΝΙΑΡΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ του ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ
25 χρονών, από τον ΜΟΛΥΒΟ
ΦΩΤΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ του ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
41 χρονών, από τον ΠΑΛΑΙΟΚΗΠΟ
Η ομαδική αυτή εκτέλεση έγινε το χάραμα της 25ης Οκτωβρίου 1942, μετά από καταδίκη σε θάνατο, για τους δυο πρώτους απόπειρα διαφυγής στην Μέση Ανατολή και για τον τρίτο για παράνομη κατοχή όπλου, από Γερμανικό Στρατοδικείο Μυτιλήνης στις 16/10/1942, η ανακοίνωση της έγινε μέσα από της στήλες της εφημερίδας «ΦΩΣ» στις 27/10/42.
Εκτέλεση 11η
ΨΑΡΙΑΝΟΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ του ΦΡΑΤΖΕΣΚΟΥ
42 χρονών, από την ΑΓΙΑΣΟ
Η εκτέλεση αυτή έγινε το πρωινό της 28 Νοεμβρίου 1942, μετά από καταδίκη σε θάνατο από Γερμανικό Στρατοδικείο Μυτιλήνης, η ανακοίνωση της εκτέλεσης αυτής δεν βρέθηκε δημοσιευμένη στην εφημερίδα «ΦΩΣ», η καταδίκη σε θάνατο οφείλεται σε παράνομη κατοχή όπλου σύμφωνα με το αιτιολογικό της ληξιαρχικής πράξης θανάτου που συντάχθηκε τότε.
Εκτέλεση 12η
ΤΣΙΡΙΓΩΤΗΣ ΣΠΥΡΟΣ του ΑΝΔΡΕΑ
από την ΖΑΚΥΝΘΟ
Η εκτέλεση αυτή έγινε το πρωινό της 29 Ιανουαρίου 1943, μετά από καταδίκη σε θάνατο, για παράνομη κατοχή όπλου, από Γερμανικό Στρατοδικείο Μυτιλήνης στις 16/1/1943, η ανακοίνωση της έγινε μέσα από της στήλες της εφημερίδας «ΦΩΣ» αυθημερόν.
Εκτέλεση 13η
ΒΑΡΒΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ
32 χρονών, από την ΑΓΙΑΣΟ
Η εκτέλεση αυτή έγινε το πρωινό της 8ης Μαρτίου 1943, μετά από καταδίκη σε θάνατο, για παράνομη κατοχή κυνηγετικού όπλου και πυρομαχικών, από Γερμανικό Στρατοδικείο Μυτιλήνης στις 26/2/1943, η ανακοίνωση της έγινε μέσα από της στήλες της εφημερίδας «ΦΩΣ» στις 8/3/43.
Εκτέλεση 14η
ΧΑΤΖΗΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ του ΚΩΝ/ΝΟΥ
23 χρονών, από τις ΚΥΔΩΝΙΕΣ
ΛΙΟΣΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ
Από την ΑΘΗΝΑ
Η εκτέλεση αυτή έγινε το πρωινό της 29ης Αυγούστου 1943, μετά από καταδίκη σε θάνατο, γιατί «..είχον κλέψει βενζίνην ανήκουσαν εις τα Γερμανικά στρατεύματα..», από Γερμανικό Στρατοδικείο Μυτιλήνης στις 28/8/1943, η ανακοίνωση της έγινε μέσα από την εφημερίδα «ΦΩΣ» στις 29/8/1943.
Εκτέλεση 15η
ΚΑΡΑΜΟΥΤΣΟΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ του ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ
27 ετών από την ΜΥΤΙΛΗΝΗ
ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ
23 ετών από την ΜΥΤΙΛΗΝΗ
ΖΛΑΤΟΓΛΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ
25 ετών από τις ΚΥΔΩΝΙΕΣ Μ. ΑΣΙΑΣ
ΑΝΔΡΙΩΤΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ του ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
30 ετών από τις ΚΥΔΩΝΙΕΣ Μ. ΑΣΙΑΣ
ΜΠΕΚΙΑΡΙΔΗΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣ
από την Ανατολική Θράκη
Η ομαδική αυτή εκτέλεση έγινε το πρωινό της 14ης Σεπτεμβρίου 1943, μετά από καταδίκη σε θάνατο, για απόπειρα διαφυγής στην Μέση Ανατολή, από Γερμανικό Στρατοδικείο Μυτιλήνης στις 2/8/1943, η ανακοίνωση της έγινε μέσα από της στήλες της εφημερίδας «ΦΩΣ» στις 15/9/43.
Εκτέλεση 16η
ΒΑΛΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
25 χρονών, από το ΣΚΟΠΕΛΟ ΓΕΡΑΣ
ΝΗΡΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του ΝΙΚΟΛΑΟΥ
32 χρονών από το ΣΚΟΠΕΛΟ ΓΕΡΑΣ
Η εκτέλεση αυτή έγινε το πρωινό της 8ης Μαρτίου 1944, μετά από καταδίκη σε θάνατο, για αντιποίηση αρχής, από Γερμανικό Στρατοδικείο Μυτιλήνης στις 7/1/1944, η ανακοίνωση της εκτέλεσης έγινε μέσα από τις στήλες της εφημερίδας «ΦΩΣ» στις 10/3/1944.
Εκτέλεση 17η
ΠΑΣΧΑΛΙΑΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ του ΙΩΑΝΝΗ
28 χρονών, από την ΑΓΙΑΣΟ
Η εκτέλεση αυτή, που ήταν και η τελευταία στα «Τσαμάκια», έγινε το πρωινό της 17ης Ιουνίου 1944, μετά από καταδίκη σε θάνατο από Γερμανικό Στρατοδικείο Μυτιλήνης. Η ανακοίνωση της εκτέλεσης αυτής δεν βρέθηκε στην εφημερίδα «ΦΩΣ». Η καταδίκη σε θάνατο οφείλεται «.. εν συμπλοκή τραυματισθείς και ιαθείς, ετυφεκίσθη» σύμφωνα με το αιτιολογικό της ληξιαρχικής πράξης θανάτου που συντάχθηκε τότε.
*Η φωτογραφία είναι από το Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων
