Περίφημοι ελληνικοί στρατοί

Η ελληνική στρατιωτική ιστορία βρίθει από ένδοξες στιγμές και χρυσές πολεμικές σελίδες.

Από την αρχαιότητα μέχρι και τη σύγχρονη ιστορία, οι ελληνικές δυνάμεις μετρούν ανά τους αιώνες αποφασιστικές νίκες και δαφνοστεφανωμένες εκστρατείες.

Είτε μιλάμε για πόλεις-κράτη με στρατιωτική οργάνωση, όπως η αρχαία Σπάρτη, είτε για το επίλεκτο σώμα των ελλήνων αξιωματικών που απάρτιζαν τον Ιερό Λόχο της Μέσης Ανατολής, περίφημα στρατεύματα και μεμονωμένα εκλεκτά τάγματα έκαναν πάντα τη διαφορά.

Οι επίλεκτες μονάδες καλά εκπαιδευμένων στρατιωτών είναι άλλωστε η ολοκλήρωση του δόγματος ότι ο πόλεμος είναι τέχνη που κατακτιέται με την εκπαίδευση.

Μετά λοιπόν τις εκλεκτότερες στρατιωτικές μονάδες της Ιστορίας, ας δούμε τους περίφημους στρατούς στα πλούσια χρονικά της Ελλάδας…

Σπαρτιατική Φάλαγγα

Η πόλη του Λυκούργου, ειδικά μετά τους Μεσσηνιακούς Πολέμους, είναι που καθόρισε τον τρόπο «επιστημονικής» διεξαγωγής του πολέμου, αναγορεύοντας τη μάχη σε πολεμική τέχνη. Η Σπάρτη δημιούργησε τον πρώτο τακτικό στρατό του αρχαίου κόσμου, έναν στρατό επαγγελματικό μεν, αλλά χωρίς μισθό, στον οποίο ο πολίτης ήταν διά βίου (μέχρι το 65ο έτος της ηλικίας του) και για όλο το διάστημα της ημέρας οπλίτης. Η αξιοθαύμαστη δομή του σπαρτιατικού στρατού, ήδη από τον 5ο αιώνα π.Χ., είχε ως κύριο σώμα μάχης τη λακωνική φάλαγγα, ενώ ο βασικός πυρήνας του αποτελούνταν από άντρες που ήταν στενά δεμένοι μεταξύ τους με όρκο. Οι οπλίτες της λακωνικής φάλαγγας φορούσαν ερυθρά χλαίνη -για να μην είναι άμεσα ορατό το αίμα τους κατά τον τραυματισμό-, κρατούσαν χάλκινη ασπίδα μεγάλου μεγέθους (με σήμα ένα τεράστιο κεφαλαίο «Λ») και πολεμούσαν με δόρυ 3-4 μέτρων. Για τις μάχες σώμα με σώμα (εκ του συστάδην), χρησιμοποιούσαν τα ειδικής κατασκευής λακωνικά ξίφη τους. Η μακρά πολεμική παράδοση των Λακεδαιμόνιων δεν συγχωρούσε εκείνους που έδειχναν δειλία προ του εχθρού: ονομάζονταν χλευαστικά «τρέσαντες» (τρέμοντες) και τόσο αυτοί οι «ριψασπίδες» όσο και η οικογένειά τους δεν είχαν πλέον καμία υπόληψη στην πόλη. Η πολεμική αρχή των Σπαρτιατών, το «νικάν ή απόλλυσθαι» (να νικούν ή να σκοτωθούν) είναι που έκανε τον στρατό τους πανίσχυρο, αφού στην αρχαία Σπάρτη δεν ήταν αξιοσημείωτο το να είναι αλλά το να μην είναι κανείς γενναίος…

Παρά το αξιόμαχο του συνόλου του σπαρτιατικού στρατεύματος, υπήρχε ωστόσο ένα επίλεκτο τμήμα 300 ανδρών, οι περίφημοι «Ιππείς», το οποίο συγκροτούσαν οι καλύτεροι σπαρτιάτες «Όμοιοι» πολεμιστές, δηλαδή οι καλύτεροι των καλυτέρων! Αυτοί είχαν την τιμή να πολεμούν στην πρώτη γραμμή, δίπλα στον βασιλιά τους. Οι «Ιππείς» δεν είχαν καμία διαφορά στον τρόπο μάχης από τον υπόλοιπο στρατό των Λακεδαιμόνιων, καθώς σχημάτιζαν κι αυτοί φάλαγγες. Αν και ονομάζονταν «Ιππείς», ήταν στην πραγματικότητα πεζοί. Χαρακτηριστικό παράδειγμα δράσης των «Ιππέων» ήταν η μάχη των Θερμοπυλών, όπου ο Λεωνίδας ηγούταν αυτού ακριβώς του τμήματος…

Ιερός Λόχος Θηβών

Ο Ιερός Λόχος των Θηβών ήταν μια από τις κορυφαίες πολεμικές μονάδες που έδρασαν ποτέ στην αρχαία Ελλάδα. Ιδρύθηκε το 379 π.Χ. από τον Γοργίδα, σε μια εποχή που η Θήβα είχε αποτινάξει τον σπαρτιατικό ζυγό. Ο λόχος απαρτιζόταν από 300 άνδρες, από τους πλέον εξέχοντες νέους της πόλης στις αθλοπαιδιές και ειδικά στην πάλη. Είχαν όλοι τους αριστοκρατική καταγωγή και ήταν προσεκτικά διαλεγμένοι σε ζευγάρια επιστήθιων φίλων, για να κρατούν τις γραμμές του λόχου αδιάσπαστες. Η εντατική εκπαίδευσή τους και οι συχνές μάχες τους, με δημόσια δαπάνη, έκαναν τον λόχο φόβητρο ξακουστό. Οι μεγαλύτερες στιγμές του λόχου σημειώθηκαν υπό τις διαταγές του Πελοπίδα -παρέμεινε αήττητος για 35 χρόνια- ενώ καταστράφηκε ολοκληρωτικά στη μάχη της Χαιρώνειας (338 π.Χ.) από το Μακεδονικό Ιππικό του Φίλιππου, το οποίο και διοικούσε ο Μέγας Αλέξανδρος. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, ο Ιερός Λόχος των Θηβών ιδρύθηκε από τον Γοργίδα, ο Διόδωρος ο Σικελιώτης μαρτυρεί ωστόσο την ύπαρξη του Ιερού Λόχου ήδη από το 424 π.Χ., κατά τη μάχη του Δηλίου.

Αθηναϊκό Ναυτικό

Μέχρι το 490 π.Χ., η μετέπειτα θαλασσοκράτειρα Αθήνα διέθετε μεν στόλο, ανταγωνιζόταν στη θάλασσα ωστόσο με τα Μέγαρα και την Κόρινθο. Τη χρησιμότητα ισχυρού στόλου αντιλήφθηκε πρώτος ο Θεμιστοκλής, ο οποίος και έπεισε τους Αθηναίους να αναλάβουν τις σχετικές δαπάνες. Για την επάνδρωση των πλοίων πολλοί οπλίτες αναγκάστηκαν να μετατραπούν σε ναύτες, κατηγορώντας τον Θεμιστοκλή ότι μετέτρεψε τους αριστοκράτες από ευγενείς πολεμιστές σε κωπηλάτες. Το 480 π.Χ. ωστόσο, κατά την εισβολή των Περσών, η Αθήνα μπορούσε να αντιπαρατάξει 200 ετοιμοπόλεμες τριήρεις και να νικήσει τους Πέρσες στη θάλασσα. Μετά την ήττα των Περσών, η Αθήνα είχε ήδη γίνει σημαντική ναυτική δύναμη, ενώ με τους φόρους επί των συμμάχων της κατάφερε να αυξήσει κι άλλο τον στόλο της σε 400 τριήρεις. Η αθηναϊκή θαλασσοκρατορία ήταν πλέον αδιαμφισβήτητη! Από τότε ως τον θάνατο του Αλέξανδρου (323 π.Χ.), η Αθήνα αποτελούσε τη μεγαλύτερη ναυτική δύναμη της Ελλάδας.

Μακεδονική Φάλαγγα

Ο χαρακτηριστικός τρόπος παράταξης μάχης, αρχικά των Μακεδόνων και στη συνέχεια όλων των κρατών των επιγόνων του Αλέξανδρου, ήταν και ο πρώτος σχηματισμός βαρέως πεζικού στη Μακεδονία. Η μακεδονική φάλαγγα, στην πλήρη ανάπτυξή της, αποδίδεται στον Μέγα Αλέξανδρο, η μεταρρύθμιση πάντως της οπλιτικής φάλαγγας στην περίφημη μακεδονική συντελέστηκε από τον Φίλιππο Β΄. Η φάλαγγα αποτελούταν από ελεύθερους επαγγελματίες της Μακεδονίας, από μικροϊδιοκτήτες αγρότες και αστούς των πόλεων, ενώ η προέλευση κάθε τάξης στη φάλαγγα από συγκεκριμένη περιοχή συνέβαλε στο να σφυρηλατείται το ομαδικό πνεύμα και να εξασφαλίζεται έτσι η καλύτερη απόδοση του σώματος. Υπό τη διοίκηση λοιπόν του Φιλίππου Β’ και μετέπειτα του γιου του Αλέξανδρου, η Μακεδονική Φάλαγγα έγινε πανίσχυρος σχηματισμός, με ακρογωνιαίο λίθο της πολεμικής της τακτικής την περίφημη σάρισα: η τρομερή εμπρόσθια δύναμη κρούσης της φάλαγγας, με τις σάρισες των τριών πρώτων σειρών να εκτείνονται τουλάχιστον πέντε μέτρα μπροστά από το μέτωπό της, της έδινε μια ακαταμάχητη ορμή που ήταν πρακτικά αδύνατο να αποτραπεί κατά μέτωπο. Το μακεδονικό «υπερόπλο» έδωσε στον Αλέξανδρο την υπεροχή στην εκστρατεία του στα πέρατα της οικουμένης…

Οι Μυρμιδόνες του Αχιλλέα

Η ευρύτερη περιοχή της αρχαίας Φθίας [η σημερινή ανατολική Φθιώτιδα] φιλοξενούσε, σύμφωνα με τον Όμηρο, τον περίφημο πολεμικό λαό των Μυρμιδόνων και αποτελούσε πατρίδα του Αχιλλέα, γιου του Πηλέα και της Θέτιδας. Ο ημίθεος Αχιλλέας και οι Μυρμιδόνες του πήραν μέρος στον Τρωικό Πόλεμο και διέπρεψαν με τα στρατιωτικά ανδραγαθήματά τους και τον απαράμιλλο ηρωισμό τους στη μάχη.

Ιερός Λόχος 1821

Το στρατιωτικό σώμα συγκροτήθηκε στη Φωξάνη -πόλη στα όρια της Μολδαβίας με τη Βλαχία- στα μέσα Μαρτίου 1821 από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, αποτελούμενο κυρίως από εθελοντές σπουδαστές των ελληνικών παροικιών της Μολδοβλαχίας και της Οδησσού. Ήταν μάλιστα η πρώτη οργανωμένη στρατιωτική μονάδα της Επανάστασης του 1821 αλλά και του ελληνικού στρατού γενικότερα. Ο Υψηλάντης πίστευε ακράδαντα πως οι νεαροί αυτοί θα μπορούσαν να αποτελέσουν την ψυχή του στρατού του, γι’ αυτό και τους έδωσε το περίφημο όνομα του Ιερού Λόχου των Θηβών. Οι άνδρες του Ιερού Λόχου ήταν οπλίτες, εφοδιασμένοι με καραμπίνες και ξιφολόγχες. Έφεραν στολές από μαύρο ύφασμα με τρίχρωμο εθνόσημο, ενώ στο κάλυμμα της κεφαλής -κάτω από το λοφίο- υπήρχε η φράση «Ελευθερία ή Θάνατος». Στη Φωξάνη, οι σπουδαστές που δεν είχαν καμία στρατιωτική εμπειρία άρχισαν να γυμνάζονται και να εκπαιδεύονται στη χρήση των όπλων και της λόγχης. Η πρώτη μεγάλη μάχη, αν εξαιρέσουμε μερικές μικροσυμπλοκές, που επιλέγει να δώσει ο Υψηλάντης με τον Ιερό Λόχο του είναι στην κωμόπολη του Δραγατσανίου, όπου είναι εγκατεστημένη ισχυρή οθωμανική φρουρά. Οι Ιερολοχίτες πολέμησαν ηρωικά και έγραψαν μια ένδοξη σελίδα στη νεοελληνική αγωνιστική ιστορία.

Ιερός Λόχος Μέσης Ανατολής

Η ελληνική στρατιωτική «μονάδα ειδικών δυνάμεων» συγκροτήθηκε κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου -το 1942- στη Μέση Ανατολή και αποτελούταν εξολοκλήρου από αξιωματικούς και των τριών όπλων, κάτω από τις εντολές του συνταγματάρχη Τσιγάντε. Ο Ιερός Λόχος πολέμησε στο πλευρό της βρετανικής SAS στην έρημο της Λιβύης και το Αιγαίο, καθώς επίσης και με τις γαλλικές δυνάμεις του στρατηγού Λεκλέρκ στην Τυνησία. Στη συνέχεια συμμετείχε σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις και στην απελευθέρωση νησιών του Αιγαίου. Ο Ιερός Λόχος διαλύθηκε τον Αύγουστο του 1945, αποτελώντας τον πρόδρομο των σύγχρονων ελληνικών ειδικών δυνάμεων. Η δράση του Ιερού Λόχου περιλάμβανε κυρίως επιχειρήσεις καταδρομικές και εκκαθαριστικές, με αξιόλογα αποτελέσματα τόσο στη Βόρεια Αφρική όσο και το Αιγαίο. Η επίλεκτη μονάδα ιδρύθηκε αρχικά ως Λόχος Επιλέκτων Αθανάτων και μετονομάστηκε στη συνέχεια σε Ιερό Λόχο από τον επικεφαλής της, συνταγματάρχη Πεζικού Χριστόδουλου Τσιγάντε.