Έξι χρόνια μετά, το Μάτι καίει ακόμη – Συγκλονίζουν τα ηχητικά ντοκουμέντα της τραγωδίας

Κείμενο: Γιάννης Αντύπας

Μάτι, 23 Ιουλίου 2018 – Ελλάδα, 2019, 2020, 2021, 2022, 2023, 2024… η δίκη συνεχίζεται! Για την ακρίβεια στις 8 Ιουλίου, δηλαδή πριν από λίγες ημέρες, ξεκίνησε η δίκη στο εφετείο, μετά την έφεση που ασκήθηκε κατά της πρωτόδικης απόφασης με την αθώωση των πολλών και τις ποινές-χάδι για τους λίγους που κρίθηκαν ένοχοι, από τους 21 κατηγορούμενους για την τραγωδία που έφτασαν στο ακροατήριο.

Σε κάθε περίπτωση, η απόδοση δικαιοσύνης είναι δουλειά των δικαστηρίων, δουλειά όλων των υπολοίπων είναι να μην ξεχάσουμε. Το οφείλουμε στα θύματα και τις οικογένειές τους, το οφείλουμε στους εαυτούς μας και σε εκείνους που θα ακολουθήσουν.

Το πεδίο και η χρονική αλληλουχία της καταστροφής

Η 23η Ιουλίου 2018 ήταν από την αρχή της μια δύσκολη ημέρα. Από τις 12 το μεσημέρι οι δυνάμεις βρίσκονταν σε πλήρη κινητοποίηση για την αντιμετώπιση μεγάλης πυρκαγιάς στα Γεράνεια Όρη στη δυτική Αττική. Το δεύτερο μέτωπο που άνοιξε στα ανατολικά, στην Πεντέλη, έμελλε να είναι το μοιραίο.

Στη φωτογραφία που ακολουθεί γίνεται μία προσπάθεια να παρουσιαστεί το πεδίο της καταστροφής.
• Αριστερά (σ.σ. στη λέξη «Εστία») φαίνεται το σημείο από όπου ξεκίνησε η πυρκαγιά.
• Τα κόκκινα οχήματα δείχνουν τις θέσεις των πυροσβεστικών οχημάτων που έμειναν εκτός της ζώνης καταστροφής, την ώρα που καίγονταν οι άνθρωποι.
• Τα πορτοκαλί οχήματα είναι τα δύο περιπολικά που είχαν μετακινηθεί στην Κινέτα, το πρωί της ίδιας ημέρας, με αποτέλεσμα να υπάρξει κενό στον εντοπισμό και στην αντιμετώπιση της πυρκαγιάς.
• Με πορτοκαλί γραμμή είναι η πορεία που ακολούθησαν οι φλόγες.
• Δεξιά και κάτω (σ.σ. κόκκινος κύκλος) είναι το λάθος της τροχαίας που άφησε ανοιχτή οδό για το Μάτι, με αποτέλεσμα να εγκλωβιστούν εκατοντάδες οχήματα.
• Τα μοβ ανθρωπάκια σηματοδοτούν τα σημεία όπου εντοπίστηκαν οι νεκροί.

Ώρα 16:15 μ.μ., εκτιμάται ότι ξεσπά η φωτιά (πραγματική ώρα έναρξης) στον οδό Ανδρούτσου.
Ώρα 16:35 μ.μ., γίνεται αντιληπτή από αυτόπτη μάρτυρα.
Ώρα 17:10 μ.μ., φτάνει στην οδό Μονής Παντοκράτορος (Νταού Πεντέλης).
Ώρα 18:13 μ.μ. περίπου, φτάνει στο Λύρειο Ίδρυμα.
Ώρα 18:30 μ.μ. περίπου, έχει διασχίσει τον Νέο Βουτζά, έχει περάσει τη Λεωφόρο Μαραθώνος, ύψος συμβολής των οδών Ισμήνης (Ν. Βουτζάς) και Κυανής Ακτής (Μάτι) και εξαπλώνεται προς το Μάτι.
Ώρα 18:44 μ.μ. περίπου, έχει διασχίσει τη Λ. Μαραθώνος στο ύψος του Ιερού Ναού Αναλήψεως – Ραφήνας και εξαπλώνεται στο Κόκκινο Λιμανάκι.
Ώρα 18:45 μ.μ. περίπου, φτάνει στο πρώτο σημείο (Λ. Ποσειδώνος αρ. 55-57) στην ακτογραμμή στο Μάτι.
Λίγο μετά τις 19:15 η φωτιά φτάνει πάνω από το Λιμάνι της Ραφήνας.

Στις φωτογραφίες που ακολουθούν παρουσιάζονται οι βασικοί σταθμοί της φονικής φωτιάς.

Το σημείο από όπου ξεκίνησε η πυρκαγιά. Κάτοικος της περιοχής έβαλε φωτιά, για να κάψει κλαδιά που είχε κόψει από τα δέντρα του σπιτιού του, αλλά η έρευνα της Πυροσβεστικής έδειξε ότι δεν την έσβησε σωστά.

Πρώτος «σταθμός» μετά το Νταού ήταν το Λύρειο Ίδρυμα στον Νέο Βουτζά. Ευτυχώς, είχε εκκενωθεί.

Στη συνέχεια η φωτιά πέρασε μέσα από τον οικισμό του Νέου Βουτζά.

Ο δρόμος για το Μάτι ήταν ανοιχτός.

Στην πορεία της έκαψε τα πάντα. Μέχρι και το τελευταίο δέντρο πάνω από το Λιμάνι της Ραφήνας.

Η «μάχη» στον αέρα

Στις 16:50 εκτρέπεται ελικόπτερο από την περιοχή της Κινέτας και στις 17:10 ενημερώνει για την επικινδυνότητα πυρκαγιάς. Στις 17:20 το συντονιστικό κέντρο ενημερώνεται για φλόγες στις αυλές και από τον αξιωματικό που επέβαινε στο συντονιστικό ελικόπτερο. Τα αεροπλάνα δυστυχώς δεν μπόρεσαν να επιχειρήσουν εξαιτίας των ανέμων το κρίσιμο χρονικό διάστημα (δεν είχε προβλεφθεί η μετεγκατάστασή τους), ενώ δεύτερο ελικόπτερο που έλαβε εντολή να σηκωθεί τελικά βρέθηκε να επιχειρεί στην Κινέτα!

Το λάθος της Τροχαίας

Πέραν της αποκάλυψης πως δεν λειτουργούσαν οι ασύρματοι των περιπολικών της Ελληνικής Αστυνομίας εντύπωση προκαλεί η… κερκόπορτα που άφησε η Τροχαία. Έκλεισε τη Μαραθώνος, έστελνε τα οχήματα στην παραλία, αλλά πριν τον επόμενο τροχονόμο που θα τα οδηγούσε στη Ραφήνα υπήρχε ελεύθερη η είσοδος στο Μάτι!

Επιπλέον, η Περιφέρεια Αττικής συγκάλεσε Συντονιστικό Όργανο Πολιτικής Προστασίας στις… 20:30, συνεδρίαση που δεν διήρκεσε ούτε 30 λεπτά! Το Λιμεναρχείο Ραφήνας επέτρεψε στα πλοία από Κυκλάδες να αποβιβάσουν τους ταξιδιώτες στη ζώνη της φωτιάς, ενώ η ηγεσία του Πυροσβεστικού Σώματος δεν κινητοποίησε ούτε τα πυροσβεστικά πλοία ούτε την ομάδα υποβρυχίων διασώσεων της ΕΜΑΚ.

Τα ηχητικά ντοκουμέντα

Το ξέσπασμα του δεύτερου μετώπου αιφνιδίασε τους χειριστές της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας. Στην καταγραφή που ακολουθεί η πολίτης πραγματικά δίνει μάχη για να πείσει τον χειριστή ότι πρόκειται για δεύτερη φωτιά. Αξίζει, επίσης, να επισημανθεί η άγνοια του χειριστή στο κέντρο επιχειρήσεων για τη γεωγραφία της επίμαχης περιοχής.

Το ρολόι έδειχνε 16:46:21.

• 199 – Παρακαλώ
• Πολίτης – Ναι, γεια σας, έχει πάρει φωτιά στην Καλλιτεχνούπολη.
• 199 – Πού είναι η Καλλιτεχνούπολη;
• Πολίτης – Συγγνώμη;
• 199 – Πού είναι;
• Πολίτης – Πού είναι, εεε, είναι μετά το Πικέρμι.
• 199 – Σε ποιο δήμο;
• Πολίτης – Α, σε ποιο δήμο ανήκει η Καλλιτεχνούπολη; Ραφήνα.
• 199 – Ραφήνα είναι, μήπως βλέπετε μόνο καπνό;
• Πολίτης – Καπνό βλέπω, ναι.
• 199 – Γιατί έχουμε τη μεγάλη φωτιά στην Κινέτα και έχει απλωθεί σε όλη την Αττική.
• Πολίτης – Όχι, όχι, όχι, αυτό τώρα ξεκίνησε, πριν λίγο.
• 199 – Είστε σίγουρη; Βλέπετε φλόγες πουθενά;
• Πολίτης – Βρε η φωτιά που λέτε είναι στην Κινέτα δεν είναι.
• 199 – Ναι, έχει απλωθεί σε όλη την Αττική, στο Χαλάνδρι, μην νομίζετε έχουν πνιγεί στον καπνό.
• Πολίτης – Καμία σχέση, αυτό τώρα βγαίνει.
• 199 – Δηλαδή είναι.
• Πολίτης – Καμία σχέση δεν…
• 199 – Βλέπετε φλόγες δηλαδή;
• Πολίτης – Φλόγες δεν βλέπω, αλλά φαίνεται η κάπνα που βγαίνει.
• 199 – Bλέπετε ότι βγαίνει κάπνα; Ότι καίγεται κάτι κοντά σας;
• Πολίτης – Ναι, ναι, ναι.
• 199 – Ή βγαίνει πίσω από το βουνό;
• Πολίτης – Βλέπω και τις φλόγες τώρα που σας μιλάω.
• 199 – Πολύ ωραία, Ραφήνα.
• Πολίτης – Είναι Ραφήνα.
• 199 – Οδό, ξέρετε κάποια οδό να μου πείτε;
• Πολίτης – Δεν ξέρω, δεν μένω κοντά, απλά το βλέπω από το παράθυρό μου.
• 199 – Το βλέπετε πολύ μακριά δηλαδή;
• Πολίτης – Εεε είναι, πόσα χιλιόμετρα είναι δέκα; Δέκα χιλιόμετρα έχει πήξει από πίσω.
• 199 – Ωραία, ωραία, εντάξει κυρία μου, ευχαριστώ πάρα πολύ.
• Πολίτης – Εντάξει ευχαριστώ.

Ώρα 17:22:04

• Πολίτης: Τηλεφωνώ από την περιοχή της Πεντέλης. Δεν έχουμε ακούσει ούτε ένα αεροπλάνο, ούτε ένα. Δεν έχουμε ακούσει ούτε μία πυροσβεστική. Πού είναι τα αεροπλάνα;
• ΚΕΠΠ: Υπάρχει και άλλη φωτιά, κυρία μου.
• Πολίτης: Συντονίστε λοιπόν και την Πεντέλη, μην καούμε εδώ πέρα.

Ώρα 17:29:37

• Πολίτης: Πού είναι τα αεροπλάνα ρωτώ! Εδώ έχουμε τα κανονικά μας σπίτια. Δεν έχουμε εξοχικούλια.
• ΚΕΠΠ: Έχουμε κάποια θέματα, τα αεροπλάνα τα χειρίζεται η Πυροσβεστική Υπηρεσία.

Ώρα 17:34:56

• Πολίτης: Η φωτιά ξεφεύγει, την επόμενη μισή ώρα θα καούν 300 σπίτια!

Ώρα 19:13:29

Οι εκκλήσεις των εγκλωβισμένων, όταν έπιαναν οι ίδιοι γραμμή, έπεφταν σε ένα τείχος αδυναμίας… Αξίζει να σημειωθεί ότι τα κινητά λειτουργούσαν… δεν υπήρξε μπλακ άουτ. Μόνο υπερφόρτωση και αδυναμία διαχείρισης.

• Πολίτης: Με ακούτε; Είμαι μόνη μου και καίγομαι. Δημητσάνας 3…
• 199: Κινδυνεύετε;
• Πολίτης: Βέβαια. Είμαι μέσα στο σπίτι.
• 199: Τα έχετε όλα κλειστά;
• Πολίτης: Ναι, είμαι εγώ απέξω.
• 199: Νερό έχετε;
• Πολίτης: Έχουν καεί τα λάστιχα. Το συντομότερο, παρακαλώ.
• 199: Δεν είναι ταξί να το παραγγείλουμε. Μπορεί να κινδυνεύει άνθρωπος…
• Πολίτης: Και εγώ κινδυνεύω!

Ώρα 19:21:31

Οι φωνές των πολιτών θυμίζουν αρχαία τραγωδία…

• Πολίτης: Σπάρτης 25. Κόκκινο Λιμανάκι Ραφήνας. Καίγονται τα σπίτια μας. Έχω παιδί!
• 199: Κάντε υπομονή, κυρία.
• Πολίτης: Τι να σας πω. Ραφήνα είμαστε. Γιατί μας έχετε ξεχάσει; (σπαραγμός)
• 199: Κάντε λίγο κουράγιο.

Ώρα 20:09:29

• ΚΕΠΠ: Κέντρο Επιχειρήσεων, παρακαλώ.
• Πολίτης: Στο Μάτι, στη φωτιά, η γυναίκα μου και ο γιος μου είναι μέσα στη θάλασσα.
• ΚΕΠΠ: Τι εννοείτε μέσα στη θάλασσα είναι;
• Πολίτης: Έχει καεί το Μάτι και είναι μέσα στη θάλασσα, τι δεν καταλαβαίνεις;
• ΚΕΠΠ: Συγγνώμη αν δεν ξέρω, μη μου λέτε ότι είναι μέσα στη θάλασσα…
• Πολίτης: Τώρα θα τσακωθούμε για αυτό; Μου κάνεις πλάκα;

Ώρα 21:54:08

• Πολίτης: Πυροσβεστική;
• 199: Ναι…
• Πολίτης: Παίρνουμε από το Μάτι. Ποσειδώνος 105. Έχουμε κατακαεί. Δεν έχουμε νερό. Μπορείτε να στείλετε ένα όχημα; Βάλε αυτόν τον μ… τον δήμαρχο που είναι στη Μύκονο να βάλει μια μπουλντόζα, γιατί ο δρόμος είναι μπλοκαρισμένος. Δεν έχει έρθει το λιμενικό. Αυτό ζούμε.
• 199: Δυστυχώς. Δεν υπάρχει λάστιχο εκεί;
• Πολίτης: Τίποτα. Δίπλα καίγεται ένα πεύκο. Αν πιάσει αέρας, θα καεί όλη η περιοχή πάλι;

Ώρα 21:54:41

Αγανακτισμένος πολίτης καλεί σε βοήθεια. Μάταια…

• 199: Παρακαλώ το κέντρο…
• Πολίτης: Από διασταύρωση Ραφήνας, παρακαλώ. Πήρα 199 γιατί από το σώμα σας μας είπαν ότι δεν μπορούν να κάνουν τίποτα. Οι άνθρωποι καίγονται μπροστά μας. Γιατί αυτός μου είπε να φύγω από το σπίτι μου;
• 199: Αυτή τη στιγμή δεν θα με βοηθήσετε να συνδράμουμε σε όποιον κόσμο έχει ανάγκη.
• Πολίτης: Καίγεται η περιουσία μας. Γιατί δεν βάζετε τον στρατό; Γιατί οι πυροσβέστες έχουν άδεια; Αν καεί το σπίτι μου, πού θα μείνω;
• 199: Προσπαθούμε να σώσουμε τους ανθρώπους…
• Πολίτης: Γι’ αυτό κάηκαν δέκα άνθρωποι; Αν σε δέκα λεπτά δεν είστε εκεί, θα σας επικηρύξω!
• 199: Δεν κλείνουμε ραντεβού και κατά παραγγελία.

Ηχητικά ντοκουμέντα της μοιραίας ημέρας

Αξιωματικός στο πεδίο επικοινωνεί με στέλεχος στο συντονιστικό κέντρο: «Έχει καεί πολύς κόσμος εδώ μέσα».

«Μάνα έχει νεκρούς, έχει αλλά δεν τους ανακοινώνουν». Ο τόνος της φωνής, αλλά και τα όσα λέει ο πυροσβέστης στη μητέρα του συνθέτουν μία μοναδική μαρτυρία.

Από το συντονιστικό μεταφέρονται στις δυνάμεις… εντολές από υπουργούς. Είναι προφανές ότι δεν μπορεί κανείς υπουργός να συμμετέχει στους επιχειρησιακούς χειρισμούς.

Η αδυναμία στη μετάδοση των κρίσιμων πληροφοριών αρχίζει να αποκτά δραματικές διαστάσεις.

Η ομολογία δεν αργεί: τα μπλέξαμε!

Οι αναφορές για νεκρούς αρχίζουν να φθάνουν στο κέντρο επιχειρήσεων. Ο χειρισμός είναι επικοινωνιακός, μέχρι τα μεσάνυχτα, μέχρι να φύγει ο κ. Τσίπρας από το Συντονιστικό.

Τα ντοκουμέντα όμως είναι αδιάψευστος μάρτυρας.