5 Επενδυτικά Οχήματα στο Χρηματιστήριο: Τι είναι και πώς λειτουργούν

Δοκίμασε να αναφέρεις τη λέξη χρηματιστήριο σε κάποιον και στη συνέχεια ρώτησε τον ποια είναι η πρώτη λέξη που του ήρθε στο μυαλό.

Η πιο πιθανή απάντηση που θα λάβεις είναι οι μετοχές.

Στην πραγματικότητα, όμως, το χρηματιστήριο είναι πολλά περισσότερα…

Μαζί με τις μετοχές, στο σημερινό άρθρο θα μιλήσουμε για το τι είναι και πώς λειτουργούν 4 ακόμα χρηματιστηριακά προϊόντα: τα ETFs, τα ομόλογα, τα εμπορεύματα και τα παράγωγα.

Πώς λειτουργεί το χρηματιστήριο;

Το χρηματιστήριο είναι ένα μέρος όπου άνθρωποι, εταιρείες και οργανισμοί αγοράζουν και πωλούν χρηματοοικονομικούς τίτλους. Θα λέγαμε πώς, στη βάση του, αποτελεί μία ανοιχτή αγορά στην οποία έρχονται σε επαφή αγοραστές με πωλητές.

Από την μία, εταιρείες μπορούν να αντλήσουν κεφάλαια από την αγορά πωλώντας ένα μικρό κομμάτι τους (μετοχές) ή εκδίδοντας χρέος (ομόλογα). Από την άλλη, επενδυτές έχουν την δυνατότητα να βάλουν τα κεφάλαια τους σε δράση, είτε χρηματοδοτώντας εταιρείες, είτε αποκτώντας μερίδιο ιδιοκτησίας πάνω τους.

Για ποιο λόγο να επενδύσει κάποιος στο χρηματιστήριο; Ο βασικός λόγος είναι η επιθυμία αύξησης του πλούτου του. Πώς θα γίνει αυτό; Μέσω είσπραξης τακτικών πληρωμών (επιτόκιο, κουπόνι, μερίσματα), είτε μέσω υπεραξίας (αύξηση των τιμών).

Πώς μπορείς να επενδύσεις στο χρηματιστήριο;

Παρά το “άνοιγμα” και την εκδημοκράτιση των επενδύσεων που ζήσαμε τα τελευταία χρόνια, ως ιδιώτης επενδυτής δεν έχεις τη δυνατότητα να συμμετάσχεις απευθείας στις συνεδρίες ενός χρηματιστηρίου.

Για να το καταφέρεις θα χρειαστείς τις υπηρεσίες μιας χρηματιστηριακής πλατφόρμας η οποία θα λειτουργήσει ως μεσάζοντας, αναλαμβάνοντας να φέρει σε επαφή επενδυτές με τα χρηματιστήρια του πλανήτη.

Το πρόβλημα; Μία σύντομη έρευνα στο διαδίκτυο αρκεί για να χαθείς μέσα σε μία θάλασσα διαθέσιμων επιλογών. Ποια πλατφόρμα είναι η καλύτερη; Πώς θα την επιλέξεις; Τι θα πρέπει να κοιτάξεις; Πώς θα επιβεβαιώσεις ότι είναι ασφαλής;

Οι 5 βασικοί τομείς σύμφωνα με τους οποίους θα πρέπει να την ελέγξεις είναι:

1. Ασφάλεια: Από ποια ρυθμιστική αρχή επιβλέπεται, πόσα χρόνια λειτουργεί, προσφέρει εγγυήσεις, έχει τραπεζική άδεια;
2. Προμήθειες: Ποιες είναι οι προμήθειες συναλλαγών; Υπάρχουν σταθερές χρεώσεις; Πόσο κοστίζει η μετατροπή συναλλάγματος; Υπάρχουν κρυφές χρεώσεις;
3. Διαθέσιμα προϊόντα: Σε ποια χρηματιστήρια παρέχει πρόσβαση; Σού δίνει πρόσβαση σε ETFs, ομόλογα ή κρυπτονομίσματα; Προσφέρει επιτόκιο σε μη-επενδεδυμένα χρήματα;
4. Ευκολία χρήσης: Πόσο απλή είναι στη χρήση ; Υπάρχει εφαρμογή για το κινητό; Αντίστοιχη web πλατφόρμα για τον υπολογιστή;
5. Εξυπηρέτηση πελατών: Πόσο εύκολα μπορείς να επικοινωνήσεις μαζί τους; Μέσω email, τηλέφωνο ή chat;

Θέλεις βοήθεια; Δύο εξαιρετικά αναλυτικοί οδηγοί που βρήκαμε στις πρώτες θέσεις της Google προέρχονται από την ιστοσελίδα συγκρίσεων των OnlineBrokers αλλά και το οικονομικό blog του MoneyMinority. Πριν κατασταλάξεις, επιβεβαιώνουμε πώς θα μπορέσουν να σου λύσουν πολλές απορίες.

Σε τι μπορείς να επενδύσεις στο χρηματιστήριο;

Μαζί με τις μετοχές που τείνουν να μονοπωλούν το ενδιαφέρον, ακολουθούν 4 ακόμα προϊόντα στα οποία μπορείς να αποκτήσεις πρόσβαση μέσω ενός χρηματιστηρίου:

#1 Μετοχές

Οι μετοχές αντιπροσωπεύουν ένα μικρό κομμάτι ιδιοκτησίας (ή αλλιώς μερίδιο) σε μια εταιρεία. Επενδύοντας σε μια μετοχή γίνεσαι αυτόματα μέτοχος της εταιρείας, και, ως επακόλουθο, ιδιοκτήτης της κατά ένα μικρό ποσοστό.

Υπάρχουν δύο είδη μετοχών:

1. Κοινές μετοχές, οι οποίες προσφέρουν δικαίωμα ψήφου και ενδεχομένως μερίσματα
2. Προνομιούχες μετοχές, οι οποίες προσφέρουν σταθερά μερίσματα, αλλά συνήθως δεν συνοδεύονται από δικαιώματα ψήφου (πιο κοντά στα ομόλογα)

Οι ιστορικά υψηλές αποδόσεις των μετοχών τις έχουν φέρει επάξια στις πρώτες θέσεις προτίμησης για τους περισσότερους επενδυτές. Από την άλλη, δεν θα πρέπει να παραλείπουμε πώς συνοδεύονται από υψηλό κίνδυνο και μεταβλητότητα.

Ο Στέργιος (ένας blogger που ασχολείται με την εκλαϊκευση των επενδύσεων εδώ και χρόνια), έχει γράψει αναλυτικά για το τι είναι οι μετοχές και πώς λειτουργεί το χρηματιστήριο σε αντίστοιχο άρθρο του. Εάν θέλεις να εντρυφήσεις στο θέμα, θα βρεις όλες τις πληροφορίες που χρειάζεσαι.

#2 Funds, ETFs και REITs

Ένα fund (αμοιβαίο κεφάλαιο) αποτελεί ένα κοινό επενδυτικό ταμείο – πολλοί επενδυτές, συγκεντρώνουν τα κεφάλαια τους με σκοπό να τα επενδύσουν μαζί στην αγορά. Τη διαχείριση αυτών των κεφαλαίων την αναλαμβάνουν επαγγελματίες επενδυτές και αναλυτές οι οποίοι δουλεύουν σε fund management εταιρείες όπως η BlackRock, η Vanguard και η Xtrackers.

Ένα fund μπορεί να ακολουθεί δύο στρατηγικές:

1. Ενεργητική στρατηγική με τους διαχειριστές να αναλύουν συνεχώς την αγορά, λαμβάνοντας αποφάσεις και προχωρώντας σε κινήσεις που θεωρούν ότι θα επιφέρουν το μέγιστο δυνατό κέρδος.
2. Παθητική στρατηγική κατά την οποία οι διαχειριστές μιμούνται “τυφλά” τα περιεχόμενα ενός δείκτη του χρηματιστηρίου. Ένα τέτοιο fund ονομάζεται ETF.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα δεικτών είναι ο S&P500 με τις 500 μεγαλύτερες σε κεφαλαίοποίηση μετοχές της Αμερικής. Αντίστοιχα, ο FTSE100 για την Αγγλία, ο DAX40 για τη Γερμανία, ο Nikkei για την Ιαπωνία αλλά και Γενικός Δείκτης Αθηνών για την Ελλάδα. Πέραν από μετοχικούς, θα συναντήσεις δείκτες ομολόγων, εμπορευμάτων ακόμα και… κρυπτονομισμάτων (Bitcoin).

Στη βάση του, τα ETFs αποτελούν αμοιβαία κεφάλαια στα οποία οι διαχειριστές δεν επιλέγουν ενεργά τις υποκείμενες επενδύσεις αλλά ακολουθούν παθητικά κάποιον δείκτη. Δεδομένου του παθητικού χαρακτήρα τους έχουν σημαντικά χαμηλότερες προμήθειες ενώ διαπραγματεύονται απευθείας στα χρηματιστήρια όπως οι μετοχές.

Τα REITs είναι εταιρείες οι οποίες διαχειρίζονται ακίνητη περιουσία. Επενδύοντας σε ένα REIT, αποκτάς το δικαίωμα πάνω στα κέρδη της εταιρείας τα οποία προέρχονται από εκμετάλλευση ακινήτων. Συνήθως, τα REITs προσφέρουν υψηλά μερίσματα στους επενδυτές προερχόμενα από τη συνεχή είσπραξη ενοικίων.

Ένα REIT ETF τώρα, αποτελεί ένα fund το οποίο περιλαμβάνει διάφορες μετοχές REIT εταιρειών οι οποίες μοιράζονται ένα κοινό χαρακτηριστικό: μπορεί να είναι γεωγραφικό (πχ. Ευρωπαϊκά REITs) ή στρατηγικό (πχ. REITs που επενδύουν σε εμπορικά ακίνητα).

Οι παραπάνω πληροφορίες προέρχονται από το blog του MoneyMinority στο οποίο θα βρεις αναλυτικά άρθρα τόσο για ETFs, όσο και για REITs.

#3 Ομόλογα

Ένα ομόλογο αποτελεί ένα δάνειο προς κάποιον οργανισμό ή εταιρεία. Υπάρχουν δύο βασικά είδη ομολόγων:

1. Κρατικά ομόλογα, τα οποία εκδίδονται από κυβερνήσεις και θεωρούνται πιο ασφαλή
2. Εταιρικά ομόλογα, τα οποία εκδίδονται από εταιρείες, προσφέρουν υψηλότερες αποδόσεις αλλά έχουν υψηλότερο κίνδυνο χρεοκοπίας

Επενδύοντας σε ένα ομόλογο, δανείζεις τα χρήματα σου στον εκδότη και αυτός, ως αντάλλαγμα, υπόσχεται να σου τα επιστρέψει μετά από ένα συγκεκριμένο διάστημα. Ως κίνητρο για τον κίνδυνο που αναλαμβάνεις, επιβραβεύεσαι ανά τακτά χρονικά διαστήματα με ένα επιπλέον ποσό. Το γνωστό κουπόνι που αποδίδεται με τη μορφή μετρητών.

#4 Παράγωγα

Εδώ τα πράγματα είναι λίγο πιο σύνθετα. Τα παράγωγα αποτελούν χρηματοοικονομικά οχήματα που αντλούν την αξία τους από ένα άλλο υποκείμενο στοιχείο, όπως μετοχές, ομόλογα ή εμπορεύματα. Μπορείς να τα σκεφτείς σαν συμβόλαια που ορίζουν αγορά ή πώληση ενός asset στο μέλλον, σε μια τιμή που καθορίζεται σήμερα.

Τα παράγωγα χρησιμοποιούνται συχνά για δύο κύριους λόγους:

1. Αντιστάθμιση κινδύνου, προστασία από πιθανές ζημιές αν η αγορά πάει σε αντίθετη κατεύθυνση από αυτή που θέλεις)
2. Κερδοσκοπία, προσπάθεια να βγάλεις κέρδος από τις μεταβολές των τιμών χωρίς να χρειάζεται να κατέχεις το υποκείμενο στοιχείο

Ενώ τα παράγωγα μπορούν να προσφέρουν ευκαιρίες υψηλού κέρδους, φέρουν και μεγάλο ρίσκο, γιατί βασίζονται σε προβλέψεις για το μέλλον… οι οποίες, ως προβλέψεις, είναι αβέβαιες.

Οι πιο δημοφιλείς τύποι παραγώγων είναι:

1. Συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης (Futures), στα οποία τα δύο μέρη συμφωνούν για την μελλοντική τιμή ενός περιουσιακού στοιχείου και υποχρεούνται να τηρήσουν αυτή την συμφωνία σε προκαθορισμένη ημερομηνία.
2. Δικαιώματα προαίρεσης (Options), τα οποία δίνουν στον κάτοχό τους το δικαίωμα, αλλά όχι την υποχρέωση, να αγοράσει (call option) ή να πουλήσει (put option) το υποκείμενο περιουσιακό στοιχείο σε μια συγκεκριμένη τιμή πριν από ή κατά την ημερομηνία λήξης.

#5 Εμπορεύματα

Με τον όρο εμπορεύματα (ή αλλιώς commodities) αναφερόμαστε σε βασικά αγαθά μαζικής παραγωγής αλλά και πρώτες ύλες. Τέτοια μπορεί να είναι:

1. καύσιμα όπως πετρέλαιο και φυσικό αέριο
2. μέταλλα όπως χρυσός και ασήμι
3. αγροτικά προϊόντα όπως σιτάρι, ζάχαρη και καφές

Ένας επενδυτής μπορεί να αποκτήσει άμεση έκθεση σε αυτά μέσω αντίστοιχων ETFs αφού, για τα περισσότερα, υπάρχει κάποιος δείκτης ο οποίος ακολουθεί την χρηματιστηριακή τους τιμή. Αρκετά συνηθισμένη είναι η αγορά αυτών των προϊόντων με συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης (futures contracts), όπως αναφέραμε προηγουμένως.

Για παράδειγμα, αν ένας πωλητής καφέ ανησυχεί ότι η τιμή του καφέ θα σημειώσει πτώση το επόμενο διάστημα, μπορεί να πουλήσει ένα συμβόλαιο futures καφέ στο σημερινό επίπεδο τιμής. Αν η τιμή του καφέ πέσει, ο πωλητής θα έχει ήδη “κλειδώσει” την υψηλότερη τιμή μέσω του συμβολαίου futures, μειώνοντας τις απώλειες του. Από την άλλη αν η τιμή του καφέ ανέβει θα βγει χαμένος, καθώς θα έχει δεσμευθεί να πουλήσει τον καφέ σε χαμηλότερη τιμή.

Με όσα αναφέραμε είναι εύκολα αντιληπτό πώς το χρηματιστήριο δεν περιορίζεται μονάχα σε μετοχές καθώς έχει να προσφέρει μια ευρεία γκάμα επενδυτικών επιλογών. Από ομόλογα και ETFs, μέχρι εμπορεύματα και παράγωγα, κάθε όχημα συνοδεύεται από το δικό του επίπεδο κινδύνου και πιθανού κέρδους.

Συχνές ερωτήσεις

Επιχειρούμε να απαντήσουμε σε κάποιες από τις πιο συχνές απορίες που μπορεί να έχει ένας αρχάριος στον χώρο των επενδύσεων.

Ποια θεωρείται ασφαλέστερη επένδυση;

Σε γενικές γραμμές, τα κρατικά ομόλογα θεωρούνται από τις πιο ασφαλείς επενδύσεις για τον απλό λόγο ότι υποστηρίζονται από τις κυβερνήσεις χωρών. Μην ξεχνάς, πώς πάντοτε μπορούν να αυξήσουν φόρους ή να “τυπώσουν” χρήμα για να καλύψουν την οποιαδήποτε δανειακή τους ανάγκη.

Μπορώ να χάσω χρήματα όταν επενδύω;

Φυσικά! Οι επενδύσεις διαφέρουν από έναν αποταμιευτικό λογαριασμό σε μία τράπεζα, καθώς το κεφάλαιο σου δεν είναι εγγυημένο και η αξία του μπορεί να αυξομειώνεται συνεχώς. Ένας άτυπος κανόνας που διαβάζουμε συνεχώς στο MoneyMinority είναι πώς, όσο υψηλότερη είναι μια ενδεχόμενη απόδοση, τόσο υψηλότερος και ο κίνδυνος που αναλαμβάνεις.

Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα σε ομόλογα και μετοχές;

Χαώδης. Οι μετοχές αντιπροσωπεύουν μερίδιο ιδιοκτησίας σε μία εταιρεία ενώ τα ομόλογα αποτελούν ένα δάνειο προς μια κυβέρνηση ή μια εταιρεία. Το ένα είναι όργανο ιδιοκτησίας, το δεύτερο όργανο χρέους.

Μπορώ να επενδύσω σε παράγωγα ως αρχάριος;

Μπορείς αλλά ως νεοεισερχόμενος επενδυτής, δεν συστήνεται. Τα παράγωγα αποτελούν σύνθετα χρηματοοικονομικά προϊόντα με υψηλό ρίσκο και μπορούν να προκαλέσουν απώλεια (αλλά και άνοδο) του κεφαλαίου σου με τρόπους που ίσως να μην κατανοείς πλήρως. Εάν είσαι αρχάριος, το καλύτερο που έχεις να κάνεις είναι να ξεκινήσεις κατανοώντας τη λειτουργία των μετοχών και των ομολόγων.

Ποια είναι τα οφέλη ενός ETF;

Τα ETF έχουν 3 συγκριτικά πλεονεκτήματα: προσφέρουν διαφοροποίηση, χαμηλότερο κόστος αλλά και ευελιξία λόγω του τρόπου που διαπραγματεύονται. Αποτελούν μια εξαιρετική επιλογή για νέους επενδυτές ή για όσους επιθυμούν να κατανείμουν τον κίνδυνο σε πολλαπλά περιουσιακά στοιχεία.

Όλα όσα αναφέρθηκαν δεν αποτελούν, σε καμία περίπτωση, προτροπή για επένδυση ούτε επενδυτικές συμβουλές. Πριν προχωρήσεις σε οποιαδήποτε επένδυση κάνε την δική σου έρευνα λαμβάνοντας υπόψη τους οικονομικούς σου στόχους και το επίπεδο ανοχής σου στο ρίσκο. Συμβουλέψου επαγγελματίες συμβούλους. Μην ξεχνάς πώς όλες οι επενδύσεις εμπεριέχουν ρίσκο και κάποιος θα πρέπει να επενδύει μονάχα χρήματα που είναι διατεθειμένος να χάσει.