Η πτώση τιμών και συναλλαγών στην αγορά ακινήτων ενισχύθηκε το 2012, ενώ ταυτόχρονα η αβεβαιότητα σχετικά με τις οικονομικές εξελίξεις γενικότερα, αλλά και στο συγκεκριμένο κλάδο αποτελεί κύριο παράγοντα των προοπτικών στην αγορά ακινήτων, σύμφωνα με μελέτη της Eurobank.

Αναλυτικότερα, σύμφωνα με τα συμπεράσματα της μελέτης, οι ονομαστικές τιμές των διαμερισμάτων έπεσαν το 4ο τρίμηνο 2012 κατά 13,2% σε ετήσια βάση. Για το σύνολο του 2012, οι τιμές έπεσαν κατά 11,7% κατά μέσο όρο, περισσότερο από ότι τα προηγούμενα τρία χρόνια: 2011 -5,5%, 2010 -4,7%, 2009 -3,7%. Οι τιμές έχουν πέσει αθροιστικά κατά 27,9% σε σχέση με την υψηλότερη τιμή του δείκτη το 3ο τρίμηνο του 2008 και έχουν επιστρέψει στα επίπεδα τέλους του 2003. Αυτή η κλιμάκωση στην πτώση των τιμών δεν προκαλεί έκπληξη. Οι δείκτες τιμών ακινήτων που βασίζονται σε εκτιμήσεις από επαγγελματίες εκτιμητές για λογαριασμό πιστωτικών ιδρυμάτων για την παροχή στεγαστικών δανείων ή για τη χρήση ακινήτων ως εγγύηση, τείνουν να παρουσιάζουν τις ανόδους και τις πτώσεις των τιμών με χρονική υστέρηση.

Το μέγεθος της ύφεσης και της μεγάλης συνεπακόλουθης μείωσης του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών υποσκέλισε εκείνους τους παράγοντες που βοηθούσαν στην συγκράτηση των τιμών τα πρώτα χρόνια της κρίσης, σύμφωνα με την μελέτη.


Δραστηριότητα στην αγορά κατοικίας: η αβεβαιότητα το μεγαλύτερο εμπόδιο

Οι συντάκτες της μελέτης εκτιμούν ότι η μεγάλη πτώση που παρατηρείται στις συναλλαγές δεν οφείλεται μόνο στην ύφεση. Μεγάλο ρόλο παίζει και η συνεχώς αυξανόμενη αβεβαιότητα όσον αφορά την μελλοντική φορολογική μεταχείριση της κατοχής ακίνητης περιουσίας αλλά και των συναλλαγών. Επίσης η αβεβαιότητα όσον αφορά το καθεστώς των πλειστηριασμών κρατά πολλούς μακριά από την αγορά, καθώς αναμένουν μεγάλες πιέσεις στις τιμές όταν και αν αρθεί το καθεστώς αναστολής πλειστηριασμών για την πρώτη κατοικία. Στην Ελλάδα η κατοχή ακίνητης περιουσίας δεν φορολογείτο βαριά. Η επιβολή του ειδικού τέλους στα ηλεκτροδοτούμενα ακίνητα άλλαξε αυτή την πραγματικότητα.

Οι προθέσεις του υπ. Οικονομικών για την ενοποίηση όλων των φόρων ακινήτων και η απλοποίηση του συστήματος είναι απαραίτητες και αναγκαίες, εκτιμούν οι αναλυτές στην μελέτη.

Η αβεβαιότητα, όμως, για το ύψος και την έκταση της φορολόγησης είναι καταστροφική. Έχει δημιουργηθεί η βεβαιότητα ότι στο μέλλον η φορολογία της κατοχής ακινήτων θα παραμείνει μεγάλη. Τα δημοσιεύματα για σχέδια επιβολής φόρου στα κέρδη από αγοραπωλησία ακινήτων, επίσης δημιούργησαν προβλήματα. Το γεγονός ότι η αγορά είναι σε πτώση άρα οι όποιες πωλήσεις αυτό το διάστημα δεν αποφέρουν κέρδη άρα δεν θα απέφεραν ούτε φόρους μπορεί να αποτελεί επιχείρημα για την μη επιβολή ενός τέτοιου φόρου τώρα, αλλά τι θα συμβεί αν η αγορά αρχίσει να ανεβαίνει; Αβεβαιότητα επικρατεί και για την αναθεώρηση των αντικειμενικών αξιών, που σημειωτέων αποτελεί μνημονιακή υποχρέωση η δημιουργία ενός σταθερού μηχανισμού για την αναθεώρησή τους και τον εναρμονισμό τους με τις αγοραίες αξίες.

Η αναστολή των πλειστηριασμών πρώτης κατοικίας για χρέη στις τράπεζες (με συγκεκριμένα κριτήρια) μέχρι το τέλος του 2013 είναι κοινωνικά θεμιτή. Από την άλλη πλευρά όταν και αν αυτή η αναστολή τερματιστεί η πίεση στις τιμές θα μπορούσε να είναι σημαντική, ανάλογα με τις ρυθμίσεις που θα συνοδεύουν τη λήξη της. Πιθανοί αγοραστές ελπίζουν ότι η αγορά θα «πλημμυρήσει» από ακίνητα. Η αβεβαιότητα αυτή πρέπει να αρθεί σύντομα.

Επενδύσεις και Απασχόληση

Οι επενδύσεις στις κατασκευές (κατοικιών και μη) είναι σε ελεύθερη πτώση, έχοντας μειωθεί συνολικά -62,7% σε σταθερές τιμές σε σχέση με το 2007 (εκτιμήσεις ΕΕ). Οι επενδύσεις σε κατασκευές κατοικιών μειώθηκαν συνολικά -71,2% την ίδια περίοδο, ενώ οι επενδύσεις σε κατασκευές μη-κατοικιών μειώθηκαν πολύ λιγότερο κατά -34,5%.

Κόστος Κατασκευής Νέων Κατοικιών

Παρά την ύφεση και την πτώση των κατασκευών, το κόστος παρέμεινε υψηλό. Το συνολικό κόστος μειώθηκε οριακά το 2012: -0,08%, 2011: +1,05%, 2010: +1,8%, 2009: -0,3%. Αυτό οφείλεται κυρίως στην αύξηση του κόστους των υλικών, 2012: +0,6%, 2011: +2,5%, 2010: +3,0%, 2009: -0,7%. Το κόστος εργασίας αντίθετα μειώθηκε, 2012: -1,1%, 2011: -1,1%, 2010: 0,0%, 2009: +0,3%. Οι εξελίξεις στο Δείκτη Κόστους Εργασίας για Κατασκευή Κτιρίων Κατοικιών δεν συμβαδίζουν με τα στοιχεία που έχουμε για τις εξελίξεις στο μοναδιαίο κόστος εργασίας και στο μέσο κόστος εργασίας για το σύνολο της οικονομίας. Τα στοιχεία της ΕΚΤ για το μοναδιαίο κόστος εργασίας στο σύνολο της οικονομίας δείχνουν μείωση -5,9% σε ετήσια βάση το 3ο τρίμ. 2012 (2011: -6,0%, 2010: -1,2%). Επίσης τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. για το κόστος εργασίας στο σύνολο της οικονομίας δείχνουν πτώση -15,3% σε ετήσια βάση το 3ο τρίμ. 2012 (2011: -6,0%, 2010: -2,7%).

Δείκτες Εμπιστοσύνης

Οι κατασκευαστές είναι απαισιόδοξοι για το μέλλον όπως και οι καταναλωτές. Οι δείκτες του επιχειρηματικού κλίματος στον τομέα των κατασκευών έχουν βελτιωθεί σε σχέση με τον Αύγ. 2011 (-75) όπου βρέθηκε στο χαμηλότερο σημείο και τον Ιαν. 2013 ήταν στο -47 (στοιχεία ΕΕ). Οι κατασκευαστές κατοικιών δηλώνουν ότι οι μήνες εξασφαλισμένης παραγωγής έφτασαν τον Ιαν. 2013 στους 7,2 μήνες (2012: 3,2, 2011: 5,1, 2010: 8,3, 2009: 11). Επίσης οι κατασκευαστές δηλώνουν ότι περιμένουν περαιτέρω πτώση των τιμών που χρεώνουν τους επόμενους τρεις μήνες.

Οι καταναλωτές εμφανίζονται διστακτικοί στο να επενδύσουν στην αγορά ακινήτων. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΙΟΒΕ, τον Ιανουάριο 2013, μόλις το 1% των νοικοκυριών δηλώνει ότι μπορεί να προβεί σε αγορά ή κατασκευή κατοικίας τους επόμενους 12 μήνες. Επιπλέον 90% των νοικοκυριών δηλώνει ότι είναι εξαιρετικά απίθανο να προβεί σε σημαντικές δαπάνες για τη βελτίωση / ανανέωση κατοικίας τους επόμενους 12 μήνες.