Τα επικίνδυνα κύματα καύσωνα με ρεκόρ θερμοκρασιών πρόκειται να αυξηθούν το επόμενο διάστημα, καθώς η κλιματική κρίση εντείνεται. Τα κύματα, σύμφωνα με μια νέα μελέτη, αναμένεται να ιδιαίτερα καταστροφικά σε χώρες και περιοχές που είναι λιγότερο προετοιμασμένες για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Η Ανατολική Μεσόγειος είναι μία από τις πιο ευαίσθητες περιοχές σε αυτά τα φαινόμενα και οι προβλέψεις για το φετινό καλοκαίρι στην Ελλάδα προκαλούν τεράστια ανησυχία, καθώς αναμένεται να είναι ένα από τα πιο θερμά.

Η περίπτωση της Ελλάδας

Πρόσφατη μελέτη του ΑΠΘ εκτιμά ότι ο αριθμός των ημερών με θερμοκρασία άνω των 35 βαθμών Κελσίου θα αυξηθεί έως και κατά 16 ημέρες τον χρόνο σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδας μέχρι το 2050, γεγονός το οποίο, σε συνδυασμό με τους αρνητικούς δείκτες των βροχοπτώσεων, αναμένεται να επηρεάσει σοβαρά βασικές ελληνικές καλλιέργειες, όπως το σιτάρι, η πατάτα, η ντομάτα, η ελιά και το αμπέλι. Στην Ελλάδα μέχρι το 2050 αναμένεται μεσοσταθμική αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1,5° C και αύξηση 2,5° C ως το τέλος του 21ου αιώνα.

Ο Διευθυντής Ερευνών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών», Κώστας Λαγουβάρδος, προειδοποίησε για το φετινό καλοκαίρι πως «αν δεν πάρουμε μέτρα, θα έχουμε τεράστιο πρόβλημα με τους καύσωνες».

Ο ακαδημαϊκός Χρήστος Ζερεφός, ομότιμος καθηγητής Φυσικής της Ατμόσφαιρας στο ΑΠΘ, ήταν περισσότερο γλαφυρός: «Υπάρχουν σημάδια της αποσταθεροποίησης του κλίματος, τα οποία θα πρέπει να τα προσέξουμε ιδιαιτέρως, γιατί στο Μεσόγειο είμαστε στο κόκκινο σε όλες τις εκτιμήσεις. Είναι μια περιοχή πολύ ευάλωτη στα ακραία καιρικά φαινόμενα και στις δασικές πυρκαγιές […] Είμαστε στην ευθεία για την καταστροφή, τρέχουμε με 900 χλμ την ώρα απέναντι σε τοίχο και πάμε σε σύγκρουση με τον τοίχο τις επόμενες δεκαετίες. Ρωτήστε κάποιον που ζει στο Σουδάν, γιατί τέτοιες είναι οι θερμοκρασίες που θα αντιμετωπίζουμε στην Ελλάδα σε 15-20 χρόνια».

«Σε ολόκληρο τον κόσμο οι προοπτικές για το επόμενο καλοκαίρι είναι δυσοίωνες. Και αυτό το υπογραμμίζουν οι μεγάλες θερμοκρασίες οι οποίες αυτή την στιγμή υπάρχουν στην Ισπανία, στη Γαλλία αλλά και σε άλλα μέρη του κόσμου», υπογράμμισε σε πρόσφατες δηλώσεις του και ο Ευθύμιος Λέκκας, καθηγητής Γεωλογίας και Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών.

Αναφορικά με το ύψος των θερμοκρασιών ανέφερε ότι τα επόμενα χρόνια αναμένονται υψηλές θερμοκρασίες, αλλά παράλληλα θα υπάρχουν και πιο έντονα φαινόμενα και με μεγαλύτερη διάρκεια σε αυτά. Όπως εξήγησε ο καθηγητής θα πρέπει να εστιάζουμε και να μελετάμε τη γενική εικόνα. «Εκείνο που μας απασχολεί είναι να δούμε την συνεχή αύξηση της θερμοκρασίας, διαχρονικά σε μία δεκαετία με δεκαπενταετία. Δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει η γενική εικόνα», υπογράμμισε και πρόσθεσε:

«Κλιματική κρίση σημαίνει ότι αυξάνει η θερμοκρασία αργά και σταθερά, λόγω της ανθρωπογενούς παρέμβασης και αυτή η αύξηση της θερμοκρασίας δημιουργεί τεράστια προβλήματα. Όχι μόνο από την άποψη εκδήλωσης πυρκαγιών, της μόλυνσης της ατμόσφαιρας, της βιοποικιλότητας, όλα αυτά ουσιαστικά καταλήγουν στην ερημοποίηση. Μία ”Σαχάρια εικόνα”, όπου δεν υπάρχει βιοποικιλότητα και κυρίως δεν υπάρχει η επάρκεια νερού και υπάρχει απογύμνωση του εδάφους και βεβαίως δασικές φωτιές».

Ειδικά για την Ελλάδα, ο κ. Λέκκας σημείωσε κατά την άποψή του πως «το μείζον πρόβλημα είναι να διατηρήσουμε και τα επιφανειακά νερά, αλλά κυρίως τα υπόγεια νερά. Στην Μύκονο αυτή την στιγμή υπάρχουν χιλιάδες γεωτρήσεις, οι οποίες αντλούν όσο νερό μπορούν να αντλήσουν, αλλά μέσα σε δύο χρόνια θα έχουμε υφαλμύρωση, δηλαδή θα ”μπει” η θάλασσα μέσα. Αυτό είναι ένα φαινόμενο που δεν αναστρέφεται».

Ποια μέρη κινδυνεύουν περισσότερο

 Σύμφωνα με την επιστημονική έρευνα του Πανεπιστημίου του Μπρίστολ, η οποία δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Communications, υπάρχουν ορισμένες περιοχές που αναμένεται να κινδυνέψουν περισσότερο το επόμενο διάστημα από την κλιματική κρίση.

Οι επιστήμονες, όπως γράφει το CNN, ανέλυσαν σύνολα δεδομένων θερμοκρασίας που καλύπτουν περισσότερα από 60 χρόνια, καθώς και κλιματικά μοντέλα, ώστε να υπολογίσουν την πιθανότητα πρωτοφανών ακραίων θερμοκρασιών και που αυτές ενδέχεται να σημειωθούν. Το Αφγανιστάν, η Παπούα Νέα Γουινέα και η Κεντρική Αμερική, συμπεριλαμβανομένων της Γουατεμάλας, της Ονδούρας και της Νικαράγουας – αναγνωρίζονται ως τα «καυτά σημεία» για τα επερχόμενα κύματα καύσωνα υψηλού κινδύνου.

Αυτές οι περιοχές, επισημαίνεται στην έρευνα, είναι ιδιαίτερα ευάλωτες λόγω των ταχέως αυξανόμενων πληθυσμών τους και της περιορισμένης πρόσβασής του πληθυσμού σε υγειονομική περίθαλψη, αλλά και σε προμήθειες ενέργειας, στοιχεία που υπονομεύουν και την ανθεκτικότητά τους σε ακραίες θερμοκρασίας.

«Υπάρχουν ενδείξεις πως αυτές οι περιοχές μπορεί κάλλιστα να αντιμετωπίσουν ένα μεγάλο κύμα καύσωνα χωρίς να είναι προετοιμασμένες για αυτό», υπογράμμισε ο Νταν Μίτσελ, καθηγητής ατμοσφαιρικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ, στο Ηνωμένο Βασίλειο, εκ των συγγραφέων της μελέτης. Μιλώντας στο CNN υπογράμμισε μάλιστα για το Αφγανιστάν πως η απειλή που αντιμετωπίζει είναι «ιδιαίτερα έντονη», καθώς όχι μόνο υπάρχει ο κίνδυνος για θερμοκρασίες που θα σπάσουν κάθε ρεκόρ, αλλά οι επιπτώσεις του αναμένεται να είναι πολύ μεγαλύτερες λόγω των προβλημάτων και των δυσκολιών που αντιμετωπίζει η χώρα.

Σημειώνεται πως το Αφανιστάν, μετά και την επιστροφή των Ταλιμπάν στην εξουσία, βρίσκεται αντιμέτωπο με μια μεγάλη κοινωνικοοικονομική κρίση. Παράλληλα καταγράφεται ένας διαρκώς αυξανόμενος πληθυσμός τα προβλήματα του οποίου εντείνονται λόγω των περιορισμένων πόρων. «Τα πράγματα θα είναι άμεσα πολύ δύσκολα όταν εμφανιστεί ένα πραγματικά ακραίο κύμα καύσωνα», σημείωσε ο Μίτσελ.

Οι επιπτώσεις ενός ακραίου καύσωνα

Όπως εξηγούν οι επιστήμονες, τα κύματα καύσωνα έχουν ευρεία αρνητική επίδραση: Μειώνουν την ποιότητα του αέρα, επιδεινώνουν την ξηρασία, αυξάνουν τον κίνδυνο πυρκαγιών και μπορούν να προκαλέσουν σημαντικά προβλήματα σε υποδομές. Έχουν επίσης μεγάλο αντίκτυπο στην υγεία των ανθρώπων, καθώς η υπερβολική ζέστη είναι ένα από τα πιο θανατηφόρα φυσικά φαινόμενα. Η θερμοπληξία και η θερμική εξάντληση, υπογραμμίζεται στην έρευνα, μπορεί να έχει ένα ευρύ φάσμα επικίνδυνων συμπτωμάτων, όπως πονοκεφάλους, ζάλη, ναυτία ακόμη και απώλεια συνείδησης. Η θερμοπληξία αποτελεί την πιο σοβαρή ασθένεια που σχετίζεται με τη ζέστη, σύμφωνα με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, καθώς αυξάνει απότομα και σε μεγάλο βαθμό τη θερμοκρασία του σώματος και μπορεί να οδηγήσει ακόμη και στο θάνατο.

Πολλές περιοχές ανά τον κόσμο έχουν έρθει ήδη αντιμέτωπες με πρωτόγνωρες θερμοκρασίες τη φετινή χρονιά. Τον Μάρτιο πολλές πόλεις της Αργεντινής χτυπήθηκαν θερμοκρασίες έως και 10 βαθμούς κελσίου υψηλότερες από το κανονικό, ενώ νέα ρεκόρ υψηλών θερμοκρασιών σημειώθηκαν και σε μεγάλες περιοχές της Ασίας τον Απρίλιο.

«Τα κύματα καύσωνα και άλλα ακραία καιρικά φαινόμενα θα γίνουν πιο έντονα καθώς ο κόσμος συνεχίζει να χρησιμοποιεί ορυκτά καύσιμα», σχολίασε στο CNN, η Φριντερίκ Οτό, κλιματολόγος στο «Ινσιτούτο Γκράνθαμ για την Κλιματική Αλλαγή» του Imperial College στο Λονδίνο. Με αυτό συμφωνεί και ο Λούκας Βάργκας Ζεπετέλο, ερευνητής του πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, ο οποίος σε πρόσφατη έρευνά του διαπίστωσε πως οι επικίνδυνοι καύσωνες θα τριπλασιαστούν σε ολόκληρο τον κόσμο μέχρι το τέλος του αιώνα.

«Εξ ορισμού δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τι θα συμβεί εάν μεγάλοι πληθυσμοί εκτεθούν σε άνευ προηγουμένου κύματα ζέστης και υγρασίας», ανέφερε μιλώντας στο ίδιο μέσο. Επικαλέστηκε ωστόσο το ιστορικό προηγούμενο λέγοντας πως «τα κύματα καύσωνα των τελευταίων δεκαετιών έχουν αποδειχθεί εξαιρετικά θανατηφόρα». «Και αυτό είναι ένας σοβαρός λόγος για να ανησυχούμε για το μέλλον», συμπλήρωσε.

«Πουθενά δεν θα πρέπει να αισθανόμαστε ασφαλείς»

Πουθενά δεν θα πρέπει να αισθανόμαστε ασφαλείς, υπογραμμίζεται στην έρευνα. Περιοχές της Κίνας, συμπεριλαμβανομένου του Πεκίνου, αλλά και ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γερμανία και το Βέλγιο, αντιμετωπίζουν επίσης υψηλό κίνδυνο, σύμφωνα με την έκθεση. Τα εκατομμύρια των ανθρώπων που ζουν σε αυτές τις πυκνοκατοικημένες περιοχές θα μπορούσαν να επηρεαστούν σε πολύ μεγάλο βαθμό από τα κύματα καύσωνα, ακόμα κι αν αυτές οι χώρες έχουν τη δυνατότητα, λόγω της οικονομίας τους, να μετριάσουν ορισμένες από τις χειρότερες επιπτώσεις.

Οι επιστήμονες διαπιστώνουν πως οι «στατιστικά απίθανοι» καύσωνες, δηλαδή θερμοκρασίες που ξεπέρασαν τον ιστορικό κανόνα, έχουν καταγραφεί από το 1959 έως το 2021 σε περίπου 30% των περιοχών που μελετήθηκαν. Μεταξύ άλλων αναφέρονται τα κύματα καύσωνα στο Βορειοδυτικό Ειρηνικό το 2021, όπου προκάλεσαν το θάνατο εκατοντάδων ανθρώπων.

Στο Λίτον της Βρετανικής Κολομβίας, στον Καναδά, οι θερμοκρασίες τον Ιούνιο του 2021 κινήθηκαν λίγο κάτω από τους 50 βαθμούς κελσίου, σπάζοντας το προηγούμενο ιστορικό ρεκόρ κατά σχεδόν 5 βαθμούς. Η περιοχή υπέστη τεράστιες καταστροφές από μια πυρκαγιά που ξέσπασε λίγες ημέρες αργότερα. Οι επιστήμονες αναγνώρισαν ως βασική αιτία για τα ακραία φαινόμενα την κλιματική αλλαγή

Κλείνοντας η επιστημονική έκθεση καλεί τις κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο να προετοιμαστούν για κύματα ζέστης που θα υπερβαίνουν κατά πολύ τις σημερινές θερμοκρασίες ρεκόρ. Ορισμένα από τα μέτρα θα μπορούσαν να είναι η δημιουργία «κέντρων ψύξης» ή μείωση του ωραρίου για όσους εργάζονται σε εξωτερικούς χώρους. Υπάρχουν επίσης και πολλές πολιτικές που θα μπορούσαν να εφαρμόσουν οι κυβερνήσεις για να σώσουν ζωές.  Η Φριντερίκ Ότο, μιλώντας στο CNN, αναφέρθηκε μεταξύ άλλων στην προετοιμασία σχεδίων για τη διαχείριση κυμάτων καύσωνα, με την ταυτόχρονη διασφάλιση για την εφαρμογή τους, στην ενημέρωση του κοινού και στην προστασία των ανθρώπων που είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι.