Τα παράσιτα μπορεί να μην είναι οι πλέον δημοφιλείς οργανισμοί του πλανήτη, είναι όμως αρκούντως επιτυχημένοι.
Αποτελούν την πολυπληθέστερη μάλιστα ομάδα ειδών της οικουμένης, καθώς το να ζεις σε βάρος των άλλων είναι προφανώς ευκολότερο από το να τα καταφέρνεις μόνος στη ζωή, όπως υποδεικνύει εξάλλου η ίδια η Μητέρα Φύση!
Το παράσιτο ορίζεται πράγματι ως ζωικός ή φυτικός οργανισμός που τρέφεται και αναπτύσσεται σε βάρος άλλου και μπορεί να είναι ζώο, οστρακόδερμο, έντομο, βακτήριο ή φυτό, καθώς απ’ όλα έχει ο μπαξές της παρασιτικής ζωής.
Κάποια παράσιτα διαθέτουν μάλιστα και δικά τους παράσιτα, καθώς αυτή είναι συχνά η μοίρα του κλέφτη!
Κι αν όλα τους είναι τρομακτικά υπέροχα και εξόχως περίεργα, τα παρακάτω δεν μπορείς να τα προσπεράσεις…
Naegleria fowleri
Τη λένε χαϊδευτικά «αμοιβάδα που τρώει εγκεφάλους», αν και αυτό δεν την κάνει ακριβώς διασημότητα. Τη βρίσκουμε στα γλυκά νερά ποταμών και λιμνών και προσβάλει τους κολυμβητές από τη μύτη: εισέρχεται στη ρινική κοιλότητα και φτάνει σύντομα στον εγκέφαλο, το φρεσκοστρωμένο τραπέζι της. Παρά το γεγονός ότι εκατομμύρια άνθρωποι εκτίθενται στην εγκεφαλοφάγα αμοιβάδα κάθε χρόνο, λίγοι από αυτούς νοσούν. Αν και όσοι την πάθουν, την παθαίνουν σοβαρά: μέσα σε λίγες μέρες, υποφέρουν από πυρετό, κρίσεις, απώλεια ισορροπίας και παραισθήσεις. Αν και όταν φτάσει εκεί, το πράγμα δεν έχει πια επιστροφή και ο θάνατος έρχεται λίγο αργότερα…
Cymothoa exigua
Άλλο ένα εφιαλτικότατο παράσιτο του θαυμαστού μας πλανήτη, αυτό ανήκει στο ίδιο είδος με τα καβούρια και τους αστακούς. Όταν βρει λοιπόν το κατάλληλο θύμα, συνήθως λυθρίνι, το παράσιτο φτιάχνει το νέο του σπίτι στα βράγχια του ψαριού, όπου και παραμένει μέχρι την ενηλικίωσή του. Αυτά είναι βασικά κακά νέα για τον ξενιστή, γιατί μετά το παράσιτο βρίσκει τον δρόμο προς το στόμα του ψαριού, όπου δαγκώνει τη γλώσσα του και τρέφεται πια από το αίμα του. Η γλώσσα μαραίνεται τελικά και πεθαίνει, αφήνοντας το παράσιτο στη θέση της. Το Cymothoa exigua παραμένει μάλιστα μοναδικό στην κατηγορία του, καθώς είναι το μόνο γνωστό παράσιτο που υποκαθιστά ολόκληρο όργανο! Και κάτι ακόμα: καθώς προσβάλλουν συνήθως ψάρια που λαχταρά ο άνθρωπος, δεν είναι καθόλου ασυνήθιστο να βρεθούν στο μεσημεριανό μας τραπέζι…
Τοξόπλασμα
Το τρομερό παράσιτο που μολύνει το ένα τρίτο των ανθρώπων και έχει συνδεθεί με συμπεριφορικές αλλαγές, αυτοκτονίες και σχιζοφρένεια, προκαλεί μόνιμες αλλαγές στον εγκέφαλο. Στα προσβεβλημένα ποντίκια, για παράδειγμα, τα κάνει να τρέχουν να πέσουν από μόνα τους στα νύχια της γάτας, ακόμα κι αν δείχνουν να έχουν ξεπεράσει την ασθένεια! Το μονοκύτταρο πρωτόζωο Toxoplasma gondii αναγκάζει τα ποντίκια να χάνουν τον έμφυτο φόβο τους απέναντι στις γάτες, μεταμορφώνοντας εντελώς την εγκεφαλική δομή του τρωκτικού. Τα κακά νέα για το ποντίκι είναι στην ουσία καλά νέα για το παράσιτο, μιας και έτσι έχει τώρα τη δυνατότητα να αναπαραχθεί μέσα στον εσωτερικό κόσμο της γάτας. Ο μηχανισμός αυτού του παράξενου φαινομένου παραμένει ασαφής, το βέβαιο όμως είναι ότι η συμπεριφορική αλλαγή επιτρέπει στο παράσιτο να πετύχει το σκοπό του: Η γάτα τρώει το ποντίκι, το τοξόπλασμα μολύνει τη γάτα και βρίσκει έτσι την ευκαιρία να αναπαραχθεί στο πεπτικό της σύστημα. Νέα παράσιτα απελευθερώνονται στο περιβάλλον με τα κόπρανα της γάτας και ο κύκλος ζωής του παράσιτου ξεκινά από την αρχή. Ευτυχώς που δεν προτιμά τον εντερικό σωλήνα του ανθρώπου δηλαδή…
Φιλαρία
Τα παρασιτικά, νηματώδη και μικροσκοπικά αυτά σκουλήκια προσβάλλουν περισσότερους από 120 εκατ. ανθρώπους στις τροπικές και υποτροπικές περιοχές, επιφέροντας διάφορες ασθένειες (γνωστές με τη γενική ονομασία «φιλαρίαση»). Τα περισσότερα είδη χρειάζονται μάλιστα δύο ξενιστές για να ολοκληρώσουν τον κύκλο της ζωής τους: ένα σπονδυλόζωο (κύριος ξενιστής) και ένα αρθρόποδο (ενδιάμεσος ξενιστής), το οποίο είναι συνήθως έντομο. Όταν το μολυσμένο κουνούπι (συνήθως) τσιμπήσει τον άνθρωπο, οι προνύμφες του παράσιτου κόβουν βόλτα στην κυκλοφορία του αίματος και εγκαθίστανται συχνά σε κάποιον ιστό, οπότε αναπτύσσονται σε ενήλικα άτομα μέσα σε έναν χρόνο και προκαλούν διάφορες παθολογικές καταστάσεις. Τα ενήλικα σκουλήκια παρασιτούν κυρίως στα λεμφαγγεία και στους λεμφαδένες των ποδιών και των γεννητικών οργάνων, τα οποία διογκώνονται, προκαλώντας παρεμπόδιση της λεμφικής κυκλοφορίας, κατάσταση που μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε ελεφαντίαση…
Megalomyrmex symmetochus
Ο Megalomyrmex είναι ένα είδος μυρμηγκιού της Νότιας Αμερικής με πολύ μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του, κι αυτό γιατί προσβάλλει ολόκληρες αποικίες, όχι απλούς οργανισμούς! Ο στόχος του είναι μια φιλήσυχη αποικία μυρμηγκιών-καλλιεργητών μυκήτων (Sericomyrmex amabilis), πανεύκολη λεία για τον πολεμοχαρή Megalomyrmex. Αφού εισβάλει στην αποικία, κόβει τα φτερά της βασίλισσας και την αναγκάζει να λειτουργεί πια σαν κοινή εργάτρια, δείχνοντας ποιος είναι το νέο αφεντικό της φωλιάς. Ταυτοχρόνως, τρώει το φαγητό της αποικίας και ζει ζωάρα σε βάρος ολόκληρης της φωλιάς, αν και οι απαράμιλλες τακτικές μάχης του λειτουργούν τελικά προς όφελος της αποικίας, καθώς ο Megalomyrmex προστατεύει τους οικοδεσπότες του από τις αδηφάγες ορέξεις άλλων μυρμηγκιών. Το παρασιτικό μυρμήγκι διαθέτει ένα χημικό όπλο, σε μορφή δηλητηρίου, το οποίο απελευθερώνει στο περιβάλλον και κάνει τον στρατό των εχθρών να αποπροσανατολίζεται, επιτιθέμενοι πια ο ένας κατά του άλλου! Λίγοι Megalomyrmex είναι ικανοί να προστατεύσουν τους σκλάβους τους από ορδές επιθετικών αντιπάλων…
Λόα λόα
Το παράσιτο της τροπικής Αφρικής εισβάλει στον άνθρωπο από τσιμπήματα εντόμων και προσβάλει μάτια και δέρμα, προκαλώντας λοΐαση. Το παρασιτικό σκουλήκι που περνά στον ανθρώπινο οργανισμό μέσω του εντόμου μπορεί να φτάσει σε μήκος ακόμα και τα 20 εκατοστά, επιφέροντας ανείπωτο πόνο στον ξενιστή του. Κάποιες φορές μπορείς να το δεις να μετακινείται μέσα στο μάτι του έρμου του ανθρώπου, απ’ όπου παίρνει και την κοινή του ονομασία «σκουλήκι του ματιού». Από κακώσεις του αμφιβληστροειδούς μέχρι και παθήσεις νεφρών και αρθρώσεων, το λόα λόα παραμένει εξαιρετικά επικίνδυνο, καθώς ακόμα και η χειρουργική του αφαίρεση δεν απαλλάσσει τον ξενιστή από την παρουσία του, μιας και οι προνύμφες του παραμένουν στο αίμα…
Cuscuta
Εδώ μιλάμε για παρασιτικό φυτό που τρέφεται από τις πράσινες σάρκες άλλων φυτών! Καθώς δεν διαθέτει ίχνος χλωροφύλλης και δεν μπορεί να φωτοσυνθέσει από μόνο του, βασίζεται αποκλειστικά στον ξενιστή του για επιβίωση: με το που βγει από το έδαφος, ψάχνει για κατάλληλο ξενιστή, ενώ αν δεν τον βρει στις πρώτες μέρες της ζωής του, τότε ο θάνατος καραδοκεί. Αν όμως επιτύχει στην παρασιτική του οδύσσεια, το Cuscuta αποκολλάται από το έδαφος και με τη βοήθεια του αέρα προσκολλάται γύρω από το στέλεχος του ξενιστή. Επιβιώνει απομυζώντας τα θρεπτικά συστατικά του οικοδεσπότη και έχει πάντα τη δυνατότητα, αν ο ξενιστής του πεθάνει, να μεταπηδήσει σε διπλανό φυτό και να απολαύσει εκ νέου τους καρπούς της δανεικής φωτοσύνθεσης…
Hymenoepimecis argyraphaga
Η Plesiometa argyra είναι ένα είδος αράχνης που ζει στην Κόστα Ρίκα και τρέφεται με έντομα, αν και ένα από δαύτα, η παρασιτική σφήκα Hymenoepimecis argyraphaga, έχει την ικανότητα να αντιστρέφει τους όρους του παιχνιδιού υπέρ της. Η σφήκα τσιμπά λοιπόν την αράχνη, την παραλύει και γεννά ένα αυγό στο υπογάστριό της. Η αράχνη ανακάμπτει σύντομα, αν και τα προβλήματά της έχουν μόλις ξεκινήσει. Η προνύμφη της σφήκας τρέφεται με το αίμα της αράχνης και όταν μεγαλώσει λίγο, εγχύει μέσα της ένα χημικό που την κάνει να αλλάξει εντελώς τη συμπεριφορά της. Πλέον φτιάχνει τον ιστό της με τρόπο πρωτόγνωρο για την ίδια: ένας μικρός και ενισχυμένος ιστός που να μπορεί να φιλοξενήσει άνετα ένα κουκούλι δηλαδή. Όταν ολοκληρωθεί η δουλειά, η προνύμφη σκοτώνει την αράχνη, απομυζεί ό,τι θρεπτικό συστατικό της έχει απομείνει και εγκαθίσταται στο κουκούλι στο κέντρο του ιστού που της έχει φτιάξει ο αδικοχαμένος ξενιστής. Σύντομα θα βγει από το κουκούλι και η ανατριχιαστική πρακτική θα ξαναρχίσει από την αρχή…
