Η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη, ήδη από τις προγραμματικές δηλώσεις της στη Βουλή, έχει αναδείξει σε κορυφαία προτεραιότητά της το ζήτημα της διαχείρισης των απορριμμάτων στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας.

Γράφει ο Γιώργος – Σταύρος Κρεμλής

Το κορυφαίο στοίχημα για την Ελλάδα, ωστόσο, είναι οι όποιες επιλογές να γίνουν με όρους μέλλοντος, υιοθετώντας τις προτεραιότητες και τις βέλτιστες διεθνείς πρακτικές που προβλέπει η νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την κυκλική οικονομία, οι  οποίες δίνουν μακροχρόνια βιώσιμες λύσεις με σεβασμό στο περιβάλλον και την ποιότητα ζωής των πολιτών και όχι «πρόχειρα μπαλώματα», όπως είχαμε συνηθίσει τα προηγούμενα χρόνια, χωρίς απτά αποτελέσματα και προστιθέμενη αξία και με υπέρογκα πρόστιμα για τη Χώρα μας  από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Προς αυτή την κατεύθυνση, εκτιμώ ότι μια νέα στρατηγική  διαχείρισης των στερεών και υγρών αποβλήτων, με τα παραπάνω ποιοτικά χαρακτηριστικά, θα πρέπει να βασίζεται σε 6 βασικούς πυλώνες:

1) Θέσπιση συστήματος εγγυοδοσίας (deposit) για επιστροφή των συσκευασιών στα σημεία αγοράς τους, με επιστροφή ενός αντιτίμου που χρεώνεται κατά την αγορά. Με αυτό τον τρόπο τα ανακυκλώσιμα υλικά επιστρέφονται σε καθαρά ρεύματα πλαστικού, γυαλιού και μετάλλων, και αξιοποιούνται ως δευτερογενή προϊόντα – πρώτες ύλες. Στην περίπτωση αυτή θα αναθεωρηθεί εκ των πραγμάτων και το σύστημα των μπλε κάδων, τα αποτελέσματα του οποίου είναι φτωχά, καθώς η ανακύκλωση μέσω ΚΔΑΥ φτάνει το 45% και είναι κακής ποιότητας.

2) Εκχώρηση των πράσινων σημείων στους δήμους, με μεταφορά πόρων από τα ΠΕΠ. Τα πράσινα σημεία θα έχουν πέντε ρεύματα, τα αναφερόμενα στον πυλώνα 1 συν βιοαπόβλητα και χαρτί. Οι δήμοι θα τα χωροθετήσουν και θα τα δημοπρατήσουν σε ιδιώτες. Θα μειωθεί έτσι θεαματικά ο όγκος των ανακυκλωσίμων και θα δημιουργηθεί πράσινη επιχειρηματικότητα. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό στο πλαίσιο αυτό να δοθούν κίνητρα σε ιδιώτες με το οικονομικό εργαλείο «pay as you throw», ώστε να κάνουν διαλογή στην πηγή και να φέρνουν καθαρά ανακυκλώσιμα στα πράσινα σημεία, πέρα από την επιστροφή που θα κάνουν για τα τρία ρεύματα του deposit. Οι ιδιώτες θα μπουν σε σύστημα IT με τα κινητά τους τηλέφωνα και έτσι θα μειώνονται τα τέλη που πληρώνουν.

3) Άμεση μεταφορά στο εθνικό δίκαιο των νέων οδηγιών διαχείρισης αποβλήτων για την κυκλική οικονομία, ώστε να αυξήσουμε τα ποσοστά ανακύκλωσης και να απορροφήσουμε όλους τους πόρους διαχείρισης αποβλήτων της τρέχουσας και της επόμενης προγραμματικής περιόδου. Αξίζει να σημειώσουμε ότι το ποσοστό ανακύκλωσης είναι σήμερα μόνο 13%, με 4% κομποστοποίηση κακής  ποιότητας, με αποτέλεσμα η χώρα μας να είναι ουραγός στην Ε.Ε., μαζί με τη Ρουμανία. Η Ελλάδα έχει 85% διάθεση απορριμμάτων σε ΧΥΤΑ και ΧΑΔΑ –για τουλάχιστον 19 από τους οποίους πληρώνει ακόμη πρόστιμα. Όλοι οι ΧΑΔΑ πρέπει να κλείσουν και να αποκατασταθούν.

4) Τροποποίηση του ΕΣΔΑ και των ΠΕΣΔΑ ώστε να ενσωματώσουν τις νέες προτεραιότητες – στόχους της κυκλικης οικονομίας, που είναι:

– 50% ανακύκλωση το 2020,

– 55% το 2025,

– 60% το 2030 και

– 65% το 2040.

Το 2040 οι ΧΥΤΥ θα δέχονται μόνο 10% των αποβλήτων.

Ειδικά στο πλαίσιο του νέου ΠΕΣΔΑ Αττικής θα πρέπει να χωροθετηθούν και κάποιες μικρές μονάδες, καθώς η Φυλή είναι βέβαιο ότι θα κορεστεί σε 6 μήνες, με ανυπολόγιστες συνέπειες αν δεν γίνουν οι παραπάνω παρεμβάσεις και αν οι δήμοι δεν μειώσουν τις ποσότητες που στέλνουν στη Φυλή, προκειμένου να παραταθεί η διάρκεια ζωής του ΧΥΤΑ. Σημειωτέον ότι στη νέα προγραμματική περίοδο 2021-2027 δεν θα χρηματοδοτούνται από την Ε.Ε. εργοστάσια μηχανικής και βιολογικής διαλογής (MBT) ούτε ΧΥΤΥ, ενώ ενεργειακή αξιοποίηση θα επιτρέπεται μόνο για τα επικίνδυνα απόβλητα και σε ό,τι αφορά τα αστικά μόνο για το υπόλειμμα, αφού προηγηθεί αφαίρεση των ανακυκλωσίμων. Είναι προφανες ότι ΣΔΙΤ στα ανωτέρω θα μπορούν να γίνονται, χωρίς όμως χρηματοδότηση από την Ε.Ε.

Στο μέλλον, η Ε.Ε. θα χρηματοδοτεί μονάδες αναερόβιας και αερόβιας χώνεψης, έξυπνα συστήματα διαλογής στην πηγή με χρήση οικονομικών εργαλείων, μονάδες παραγωγής βιοαερίου και βιοκαυσίμων και γενικά έργα οικο-καινοτομίας, που στηρίζουν την κυκλική οικονομία και αξιοποιούν τα απόβλητα ως δευτερογενή προϊόντα ή πρώτες ύλες. Ο νέος αναπτυξιακός νόμος θα πρέπει να στηρίξει κατά προτεραιότητα έργα της κατηγορίας αυτής, ώστε να στηριχθούν κυκλική οικονομία και πράσινη επιχειρηματικότητα με δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

5) Άμεση προώθηση των αποχετευτικών της Ανατολικής Αττικής και των ΚΕΛ τους, για την έλλειψη των οποίων πληρώνουμε πρόστιμα, με ταυτόχρονη αύξηση των ποσοστών εισροής λυμμάτων στο ΚΕΛ Θριασίου, για το οποίο επίσης πληρώνουμε πρόστιμο. Αξιοποίηση της λυματολάσπης στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας για παραγωγή ενέργειας και κομπόστ.

6) Δημιουργία τριών μονάδων διαχείρισης επικίνδυνων αποβλήτων. Σήμερα πληρώνουμε πρόστιμα λόγω του ότι η Ελλάδα δεν έχει καμία τέτοια  μονάδα διαχείρισης, με εξαίρεση μια μικρή μονάδα 15 τόνων νοσοκομειακών αποβλήτων στα Λιόσια. Η επιβάρυνση για το περιβάλλον και την οικονομία είναι τεράστια. Σημειωτέον ότι υπήρχε και μνημονιακή υποχρέωση για κατασκευή τριών τέτοιων μονάδων, που δεν υλοποιήθηκε όμως.

Για τα παραπάνω η Ελλάδα έχει πληρώσει έως σήμερα συνολικά στην Ε.Ε. πρόστιμα που ξεπερνούν τα 115 εκατ. ευρώ, ενώ συνεχίζει να πληρώνει νέα πρόστιμα κάθε 6 μήνες! Πέρα, όμως, από το βαρύ οικονομικό κόστος, πιο σημαντικό είναι το απαράδεκτο κόστος για το περιβάλλον και την ποιότητα ζωής των πολιτών.

Προφανώς αξίζουμε καλύτερα. Και είναι βέβαιο ότι γνωρίζουμε καλά και τις λύσεις που μπορούν να αλλάξουν τη σημερινή εικόνα και τη στήριξη που μπορούμε να εξασφαλίσουμε από την Ε.Ε. Είναι στο χέρι μας η διαχείριση του περιβάλλοντος να γίνει ευκαιρία για πράσινη ανάπτυξη και επιχειρηματικότητα.

  • Ο Γιώργος – Σταύρος Κρεμλής, είναι Διευθυντής ε.τ. Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εντεταλμένος για θέματα Κυκλικής Οικονομίας και Νησιωτικότητας