Κίνδυνος έκρηξης στην «πυριτιδαποθήκη» των Βαλκανίων – Τι συμβαίνει στο Κόσοβο

Έκρυθμη είναι η κατάσταση στο Κόσοβο με το ΝΑΤΟ να ανακοινώνει πως τουλάχιστον 30 μέλη των στρατευμάτων του τραυματίστηκαν σε σκληρές συγκρούσεις με Σέρβους. Ως απάντηση το ΝΑΤΟ ανακοίνωσε την ανάπτυξη πρόσθετων δυνάμεων «για να διασφαλίσει πως έχει τις αναγκαίες ικανότητες για τη διατήρηση της ασφάλειας». Από την πλευρά τους οι Σέρβοι ανακοίνωσαν τον τραυματισμό 52 διαδηλωτών, εκ των οποίων τρεις φέρονται να είναι σοβαρά, και προετοιμάζονται για νέες κινητοποιήσεις.

Η «πυριτιδαποθήκη» των Βαλκανίων βρίσκεται και πάλι στο επίκεντρο και ο κίνδυνος μιας «έκρηξης» ενισχύεται, με φόντο και τον πόλεμο στην Ουκρανία, καθώς η Ρωσία και η Κίνα υποστηρίζουν τη Σερβία και οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία, η Γαλλία και η Ιταλία την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου.

Το θέμα έχει διχάσει και τον ΟΗΕ, όπου 98 κράτη μέλη αναγνωρίζουν τη Δημοκρατία του Κοσσυφοπεδίου και 95 απορρίπτουν την ανεξαρτησία του, χαρακτηρίζοντας παράνομη την απόσχισή του. Υπέρ των σερβικών θέσεων έχουν ταχθεί και πέντε κράτη της ΕΕ, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα και η Κύπρος. Τα άλλα τρία κράτη είναι η Ισπανία, η Ρουμανία και η Σλοβακία.

Η αφορμή για τη νέα ένταση

Η αφορμή για τα νέα θερμά επεισόδια δόθηκε με τις τοπικές εκλογές, τις οποίες μποϊκόταρε ο σερβικός πληθυσμός με την υποστήριξη του προέδρου της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς, ο οποίος έχει θέσει και τον στρατό σε κατάσταση συναγερμού.

Το Κόσοβο κατοικείται κυρίως από Αλβανούς, όμως στο Βόρειο Κόσοβο οι Σέρβοι αποτελούν την πλειονότητα του πληθυσμού. Οι υποψήφιοι στις τοπικές εκλογές ήταν κυρίως Αλβανοί ή προέρχονταν από άλλες μειονότητες του Βόρειου Κοσόβου. Οι Σέρβοι, σε μια σειρά από δήμους των βόρειων περιοχών, προσπάθησαν να καταλάβουν δημαρχεία και να εμποδίσουν τους Αλβανούς υποψήφιους που εκλέχθηκαν να αναλάβουν τις θέσεις τους.

Η Σερβία, που θεωρεί το Κόσοβο ως αυτόνομη επαρχία της, αρνείται να αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου, όπως αυτή ανακηρύχθηκε μονομερώς από το ελεγχόμενο από τους Αλβανούς κοινοβούλιο τον Φεβρουάριο του 2008, μια δεκαετία μετά τον πόλεμο στην περιοχή.

Η ΕΕ σε μια προσπάθεια να ασκήσει πιέσεις στο Βελιγράδι, έχει καταστήσει σαφές πως θα πρέπει να επιτευχθεί εξομάλυνση των σχέσεων με το Κόσοβο, εάν επιθυμεί να σημειωθεί πρόοδος για την ένταξη της Σερβίας στο ευρωπαϊκό μπλοκ. Πρόσφατα οι δυτικοί πρεσβευτές του αποκαλούμενου Quint – Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο και ΗΠΑ – κατήγγειλαν έντονα τους Σέρβους για βία κατά στρατευμάτων της νατοϊκής δύναμης στο ΝΑΤΟ (KFOR) και κατά δημοσιογράφων.

«Το υπερεθνικιστικό σερβικό γκράφιτι στα οχήματα του ΝΑΤΟ είναι μια σκοτεινή υπενθύμιση για το Κοσσυφοπέδιο. Υποστηρίζουμε την ειρήνη και την ασφάλεια», δήλωσε ο πρωθυπουργός του Κοσόβου, Αλμπίν Κούρτι, μετά τη συνάντηση με τους πρεσβευτές του Quint.

Οι εκπρόσωποι των «πέντε ισχυρών» της Δύσης αναμένεται να συναντηθούν και με τον Αλεξάνταρ Βούτσιτς, ο οποίος συναντάται και με τους πρεσβευτές της Ρωσίας και της Κίνας, θέλοντας να σταλεί το μήνυμα στη Δύση πως έχει ισχυρές δυνάμεις στο πλευρό του.

Μια σύγκρουση δεκαετιών με βάθος αιώνων

Το Κοσσυφοπέδιο υπήρξε στο παρελθόν επαρχία της Σερβίας. Το 1998 οι Αλβανοί αυτονομιστές εξεγέρθηκαν κατά των Σέρβων, που απάντησαν με μια ακραία καταστολή. Πάνω από 10.000 άνθρωποι, κυρίως Αλβανοί, σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων, ενώ περισσότερο από ένα εκατομμύριο άνθρωποι εκτοπίστηκαν.

Ακολούθησε η επέμβαση του ΝΑΤΟ το 1999. Οι νατοϊκές δυνάμεις προχώρησαν σε έναν ανηλεή βομβαρδισμό σερβικών θέσεων με πλήθος νεκρών, μεταξύ των οποίων και πολλοί άμαχοι, αναγκάζοντας τη Σερβία να αποσυρθεί από τα εδάφη του Κοσσυφοπεδίου. Με τον τερματισμό των εχθροπραξιών η περιοχή τέθηκε υπό διεθνή επιτήρηση.

Όμως η εθνοτική σύγκρουση στο Κοσσυφοπέδιο είναι πολύ πιο βαθιά στο χρόνο. Η διαμάχη κρατάει αιώνες, καθώς η Σερβία θεωρεί την περιοχή ως αναπόσπαστο τμήμα της καρδιάς του κράτους και της θρησκείας της.

Πλήθος μεσαιωνικών σερβικών ορθόδοξων χριστιανικών μοναστηριών βρίσκονται στην περιοχή, ενώ οι Σέρβοι εθνικιστές αναγνωρίζουν τη μάχη του 1389 εναντίον των Οθωμανών στο Κοσσυφοπέδιο ως εμβληματική για την ιστορία και την ταυτότητα του σερβικού έθνους.

Στον αντίποδα, οι Αλβανοί που αποτελούν πλέον την πλειονότητα του πληθυσμού, αναγνωρίζουν το Κοσσυφοπέδιο ως δική τους χώρα και κατηγορούν του Σέρβους για κατοχή και καταστολή. Με αυτή την αντίληψη ενισχύθηκε το αυτονομιστικό κίνημα, το οποίο τροφοδοτούμενο από τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, έφτασε στην εξέγερση του 1998.  

Έκτοτε, μετά και την παρέμβαση του ΝΑΤΟ, οι εντάσεις είναι συνεχείς ιδιαίτερα στο βόρειο τμήμα του Κοσόβου, όπου ο πληθυσμός είναι κυρίως σερβικός και διατηρεί στενούς δεσμούς με το Βελιγράδι. Οι προσπάθειες της κεντρικής κυβέρνησης να επιβάλλει περισσότερο έλεγχο βρίσκουν πάντα την σθεναρή αντίσταση των Σέρβων.

Ο τεράστιος διχασμός στο Κόσοβο αντικατοπτρίζεται στη Μιτρόβιτσα. Η μεγαλύτερη πόλη στο βόρειο τμήμα ουσιαστικά έχει χωριστεί στη μέση. Το ένα τμήμα ελέγχεται από τους Αλβανούς και το άλλο από τους Σέρβους και οι δύο πληθυσμού αποφεύγουν τις πολλές σχέσεις, ενώ οι συγκρούσεις και οι εντάσεις είναι συχνές. Μικρότεροι Σερβικοί θύλακες υπάρχουν και στις νότιες αλλά και τις κεντρικές περιοχές του Κοσόβου.

Ένα αδιέξοδο που μπορεί να αποδειχθεί μοιραίο

Τόσο η ηγεσία του Κοσόβου, όσο και της Σερβίας δεν δείχνουν αυτή τη στιγμή πρόθεση για την εξεύρεση μιας συμβιβαστικής λύσεις, υπογραμμίζει σε ανάλυσή του το AlJazeera, τονίζοντας πως ο μεγαλύτερος φόβος αυτή τη στιγμή είναι ότι μια οποιαδήποτε στρατιωτική επέμβαση της Σερβίας στο Κόσοβο θα σήμαινε σύγκρουση με τις νατοϊκές δυνάμεις που βρίσκονται στη περιοχή. Από την άλλη το Κόσοβο δεν μπορεί να ενταχθεί σε κανέναν διεθνή οργανισμό και δεν πρόκειται να γίνει λειτουργικό κράτος εάν δεν επιλύσει τη διαφορά με τη Σερβία.

Ο πρωθυπουργός του Κοσόβου Αλμπίν Κούρτι είναι ένας από τους πιο θερμούς υποστηρικτές της ένωσης του Κοσσυφοπεδίου με την Αλβανία και εναντιώνεται σε κάθε συμβιβασμό με τη Σερβία. Από την άλλη ο Σέρβος πρόεδρος Αλεξάνταρ Βούτσιτς διαμηνύει πως δεν πρόκειται να υπάρξει κανείς συμβιβασμός και το ζήτημα δεν πρόκειται να διευθετηθεί χωρίς η Σερβία να κερδίσει κάτι. Οι μεγάλες δυνάμεις έχουν επιδοθεί σε ένα ακόμη παρασκηνιακό «παιχνίδι ισχύος» για τις σφαίρες επιρροής και ο υπόλοιπος κόσμος ελπίζει να μη πέσει το «σπίρτο» στην πυριτιδαποθήκη των Βαλκανίων.