Μια σαπουνόπερα απειλεί τον Ερντογάν – Πώς χάνει την υποστήριξη των γυναικών

Μια δημοφιλής σαπουνόπερα στην Τουρκία, με τίτλο «Kızılcık Şerbeti», εξελίσσεται σε ένα απροσδόκητο θέμα πολιτικής αντιπαράθεσης στην Τουρκία, λίγες ημέρες πριν από την κρίσιμη εκλογική αναμέτρηση της 14^ης Μαΐου. Ωστόσο η συζήτηση γύρω από την εν λόγω σαπουνόπερα έχει μεγαλύτερο βάθος.

Στο επίκεντρο βρίσκεται η κεντρική ηρωίδα της σειράς Νουρσέμα. Όπως σημειώνει το Politico σε δημοσίευμά του, είναι μια δυνατή, λαμπερή και ευσεβής μουσουλμάνα στη δημοφιλή σαπουνόπερα. Εκατομμύρια Τουρκάλες ταυτίζονται μαζί της και παρακολουθούν καθημερινά τις «περιπέτειές» της. Το ερώτημα είναι εάν τελικά οι «Νουρσέμες» θα ψηφίσουν τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν;

Πρόσφατα στη σειρά, η Νουρσέμα παντρεύτηκε έναν άνδρα κακοποιητικό, ο οποίος προσπαθεί να τη βιάσει και στη συνέχεια επιχειρεί να τη σκοτώσει, πετώντας την από το παράθυρο. Οι δημιουργοί της σαπουνόπερας υποχρεώθηκαν να καταβάλουν πρόστιμο για την εν λόγω σκηνή η οποία κρίθηκε υπερβολικά σκληρή και στις αρχές Απριλίου επιβλήθηκε και προσωρινή απαγόρευση στη μετάδοση της σειράς. Η εν λόγω απόφαση ανακλήθηκε πριν από μερικές ημέρες, ωστόσο έχει ήδη πυροδοτήσει πολλές αντιδράσεις.

Επισήμως οι αρχές ενημέρωσαν πως έλαβαν αυτήν την απόφαση γιατί ήταν υποχρέωσή τους να αποτρέψουν την μετάδοση εικόνων βίας κατά των γυναικών. Ωστόσο πολλοί υποστηρίζουν πως η αιτία που επιβλήθηκε η διακοπή της μετάδοσης της σειράς ήταν πως η κυβέρνηση Ερντογάν ενοχλήθηκε από την κριτική ματιά των δημιουργών σε μια βαθιά θρησκευτική οικογένεια, στην οποία οι γυναίκες έχουν ελάχιστο λόγο.

Πρόκειται για ένα ζήτημα το οποίο αγγίζει τον ίδιο τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος εδώ και καιρό αυτοπροβάλλεται ως ο κύριος εκπρόσωπος της ισλαμιστικής Τουρκίας, «ποντάροντας» στη βαθιά θρησκευτική πίστη μεγάλου μέρους της τουρκικής κοινωνίας. Η υποστήριξη των συντηρητικών γυναικών, υπογραμμίζει το Politico, υπήρξε στο παρελθόν κομβική για την άνοδο του Ερντογάν στην εξουσία, καθώς τον αναγνώριζαν ως τον «απελευθερωτή» από τα προηγούμενα κοσμικά καθεστώτα, που απέκλειαν την έκφραση της πίστης τους (πχ. τη μαντίλα) σε σχολεία, πανεπιστήμια, χώρους εργασίας και δημόσιες υπηρεσίες.  

Η Νουρσέμα, ως μια αφοσιωμένη μουσουλμάνα, θα ήταν μάλλον ψηφοφόρος του. Όμως τελικά η απάντηση δεν είναι και τόσο απλή και τα όσα παρουσιάζονται στη σαπουνόπερα αφορούν μερικά από τα πιο «καυτά» πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα στη χώρα. Οι γυναίκες που κάποτε έβλεπαν τον Ερντογάν ως «απελευθερωτή», σήμερα εκφράζουν σοβαρές αμφιβολίες για μια σειρά προβλημάτων, από την ακρίβεια μέχρι τα δικαιώματα των γυναικών.

Η ενδοοικογενειακή βία με θύματα γυναίκες είναι ένα φαινόμενο που μαστίζει την τουρκική κοινωνία. Το πρόβλημα για τον Ερντογάν, σημειώνει το Politico, είναι πως σταδιακά εγκαταλείφθηκε από του φιλελεύθερους πρώην συμμάχους του και για να παραμείνει στην εξουσία αναγκάστηκε να συνεργαστεί με όλο και πιο ακραίους ισλαμιστές, όπως το ακροδεξιό κόμμα MHP του Ντεβλέτ Μπαχτσελί, ηγετική φυσιογνωμία της διαβόητης υπερεθνικιστικής οργάνωσης των «Γκρίζων Λύκων» ή το κουρδικό ακραία ισλαμιστικό HÜDA-PAR. Η στροφή του Ερντογάν έχει προκαλέσει μεγάλη ανησυχία σε πολλές γυναίκες που φοβούνται πως θα μπορούσε να «γκρεμιστεί» κάθε προστασία για την ενδοοικογενειακή βία.  

Μια γυναίκα, η Άισελ, φανατική της σαπουνόπερας «Kızılcık Şerbeti», που μίλησε στο Politico, δήλωσε πως υποστήριζε τον Ερντογάν από την αρχή, όμως αυτή τη φορά δεν θα τον ψηφίσει. «Ως γυναίκα που περιορίστηκε σε αυτή τη χώρα καθώς στο παρελθόν δεν μπορούσαμε να εισέλθουμε σε ορισμένους χώρους, τον ψήφισα. Αλλά έχασα την πίστη μου σε αυτούς» δηλώνει χαρακτηριστικά η γυναίκα που παρέχει φροντίδα σε μια οικογένεια στην Κωνσταντινούπολη.  

Η Άισελ για την απογοήτευσή της επικαλείται πρωτίστως την κακή κατάσταση της οικονομίας. Όπως υπογραμμίζει, οι τέσσερις ενήλικοι γιοι της έχουν καλή πανεπιστημιακή εκπαίδευση, ωστόσο δυσκολεύονται πολύ να βρουν δουλειά. «Όπου κάνουν αίτηση τους ρωτούν: “έχεις κάποιον από μέσα”», τονίζει, καταδεικνύοντας τον «νεποτισμό» που έχει διαβρώσει την τουρκική κοινωνία, αναπτύσσοντας δίκτυα, τα οποία απαιτούνται πλέον για την πρόσληψη ή την προαγωγή ενός ατόμου στην εργασία του. «Εμείς δεν έχουμε επαφές πουθενά. Νομίζαμε πως ένα θρησκευτικό κόμμα θα έφερνε ισότητα και δικαιοσύνη, ωστόσο όσο περνάει ο καιρός βλέπουμε πως δεν έκαναν κάτι τέτοιο», προσθέτει.

Σύμφωνα με έρευνα της «Social Democracy Foundation», μια τουρκική ΜΚΟ, πάνω από το ένα τρίτο των γυναικών που στο παρελθόν υποστήριζαν τον Ερντογάν αυτή τη φορά ενδέχεται να μην τον ψηφίσουν. Η υποστήριξη για το AKP από τις γυναίκες το 2018 ήταν πάνω από το 38%, ωστόσο σε αυτή την εκλογική αναμέτρηση θα μπορούσε να μειωθεί σε κάτω από 27%.

«Η στάση των συντηρητικών γυναικών, η υποστήριξη ή όχι του AKP, ενδεχομένως να αποδειχθεί καθοριστική για το εκλογικό αποτέλεσμα», δήλωσε στο Politico η Μπερίν Σονμέζ, φεμινίστρια ακτιβίστρια και μελετήτρια. «Παρατηρούμε κάποιου είδους απομάκρυνση και χαλάρωση των δεσμών, ωστόσο δεν μπορούμε να ξέρουμε με βεβαιότητα εάν αυτό θα μεταφραστεί και σε ψήφο για την αντιπολίτευση», πρόσθεσε.

Ορισμένοι εκτιμούν πως ο Ερντογάν θα μπορούσε να αποδειχθεί η «τελευταία ευκαιρία» για να στηρίξουν το AKP. Οι εν λόγω γυναίκες δεν ξεχνούν πως «χάρη σε αυτόν απέκτησαν μια θέση που δεν θέλουν να χάσουν και αυτό μπορεί να αποδειχθεί κομβικό εμπνέοντας ένα αίσθημα αφοσίωσης», τονίζει η Σονμέζ.

Σε κάθε περίπτωση η στάση των νεαρότερων γυναικών φαίνεται πως είναι πολύ πιο ξεκάθαρη. Οι νέες γυναίκες εκφράζουν σοβαρούς φόβους πως ο Ερντογάν και οι σύμμαχοί του θα επιδιώξουν να επιβάλλουν ένα πιο ισλαμιστικό τρόπο ζωής στην Τουρκία, με ποινικοποίηση της μοιχείας, χαλάρωση των νόμων που τιμωρούν τη βία κατά των γυναικών και αλλαγή στον αστικό κώδικα που διέπει τη ηλικία γάμου για νεαρά κορίτσια. Υπενθυμίζεται επίσης πως ο Ερντογάν αποφάσισε να αποχωρήσει τον Ιούλιο του 2021 από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης που αποτρέπει και καταπολεμά τη βία κατά των γυναικών με το επιχείρημα ότι διευκολύνει την ομοφυλοφιλία και υπονομεύει τις οικογενειακές αξίες.

Σύμφωνα με την πλατφόρμα «We Will Stop Femicides of Turkey», 21 γυναίκες σκοτώθηκαν από άνδρες μόνο τον Απρίλιο και ακόμη 23 βρέθηκαν νεκρές κάτω από ύποπτες συνθήκες. Όσον αφορά τη σειρά «Kızılcık Şerbeti» παραμένει τρομερά δημοφιλής και η επιτυχία της έγκειται στο γεγονός ότι πολλές συντηρητικές γυναίκες βλέπουν τους εαυτούς τους ως Νουρσέμα, μια γυναίκα η φιλοφοξία και τα όνειρα της οποίας συγκρούονται με τις συντηρητικές οικογενειακές αξίες. «Αυτοί οι άνθρωποι βλέπουν τη γυναικεία ελευθερία ως αυθάδεια. Αλλά μια γυναίκα πρέπει να στέκεται στα δικά της πόδια. Οι γυναίκες πρέπει να είναι δυνατές όπως η Νουρσέμα. Λατρεύω τις δυνατές γυναίκες της σειράς. Πολλές γυναίκες το κάνουν» λέει στο Politico η Αϊσέλ.