Ένα από τα παλιότερα θέματα που αντιμετωπίζουν οι καρτουνίστες της οικουμένης είναι τα πνευματικά δικαιώματα της δουλειάς τους και οι μάχες για την κατοχύρωσή τους.
Εδώ και δεκαετίες, σεναριογράφοι και σχεδιαστές εργάζονται σε ένα ιδιόμορφο καθεστώς ελεύθερου επαγγελματία, πουλώντας κατευθείαν στον εκδότη το έργο τους, κάτι που φέρνει συχνά προβλήματα στην κατοχύρωση των πνευματικών παιδιών τους.
Κι έτσι δεν είναι καθόλου ασυνήθιστο ένας καρτουνίστας να σκαρώνει έναν δημοφιλέστατο σουπερήρωα που δρέπει εκατομμύρια στην αγορά, αφήνοντας τον δημιουργό του να τον βλέπει παραπονεμένο χωρίς δίφραγκο στην τσέπη. Και βέβαια η πρακτική της άρνησης των δικαιωμάτων στους δημιουργούς δεν είναι καθόλου παράνομη, μιας και τα συμβόλαια που υπογράφουν το ισχυρίζονται αυτό ρητά!
Με αυτά υπόψη, οι δύο μεγάλοι παίκτες της αγοράς, οι DC Comics και Marvel Comics, έχουν συχνά-πυκνά νομικές περιπέτειες με τους δημιουργούς των ιστοριών τους και οι παρακάτω δέκα στέκουν εδώ ζοφερός σταθμός…
Bill Finger: Οι νομικές μάχες για την πατρότητα του Batman
Οι νομικές περιπέτειες μεταξύ του Bill Finger και της DC Comics παραμένουν σταθμός στο θέμα που μας ενδιαφέρει. Αν και εδώ βασικός ανταγωνιστής δεν ήταν η DC, αλλά ο συνιδρυτής του Batman και συνεργάτης του Bill Finger, Bob Kane. Κι αυτό γιατί ο όρος συνιδρυτής προσλαμβάνεται εδώ με τη χαλαρή σημασία του, καθώς ο «The Bat-Man» που σχεδίασε ο Kane το 1939 δεν έμοιαζε σε τίποτα με τον δημοφιλέστατο ήρωα: φορούσε κόκκινη στολή! Ήταν ο Finger που ανασχεδίασε δραστικά τον μαυροφορεμένο πλέον ήρωα και του έδωσε τα αγαπημένα του γκατζετάκια, όπως το Batmobile, τα βασικά στοιχεία της ζωής του, ακόμα και τον αρχικακό Joker. Παρά το γεγονός όμως ότι δημιούργησε πρακτικά όλο το σύμπαν του Batman και έγραψε κάθε σχεδόν ιστορία του ήρωα στη δεκαετία του 1940, ο Finger δεν μπορούσε να κατοχυρώσει κανένα πνευματικό δικαίωμα του Batman, κι αυτό γιατί ο Kane στο συμβόλαιό του με την DC φιγούραρε ως ο αποκλειστικός δημιουργός του σουπερήρωα, στερώντας έτσι από τον σχεδόν πραγματικό δημιουργό του Finger κάθε κέρδος από τον ανάρπαστο χαρακτήρα. Κι αν η DC Comics δεν ήταν στην περίπτωση αυτή ο κακός, ο Bill Finger την πάτησε με την ιστορία και την πάτησε χοντρά…
Alan Brennert: Η μαμά του Batgirl
Ο μακροχρόνιος συνεργάτης της DC Comics έχει αφήσει τη σφραγίδα του τόσο στα κόμικς του Batman όσο και στην τηλεοπτική σειρά της Wonder Woman. Δική του ιδέα ήταν εξάλλου η Barbara Kean Gordon, η γυναίκα του διοικητή της αστυνομίας της Γκόθαμ, η οποία εισέβαλε στο σύμπαν του Batman το 1981. Ο δημιουργός λοιπόν ισχυρίστηκε τον Ιούλιο του 2014 ότι δεν κατοχύρωσε κανένα δικαίωμα για τον χαρακτήρα, ο οποίος αναμένεται να εμφανιστεί στο τηλεοπτικό πρόγραμμα «Gotham», με την DC Comics να ανταπαντά ότι δεν τα δικαιούταν, καθώς ο χαρακτήρας του κομίστα ήταν συνοδευτικός λέει της κόρης της, Barbara Gordon, του γνωστού μας Batgirl. Καθώς είχε δηλαδή το ίδιο όνομα, επάγγελμα και εμφάνιση με την κόρη, η μαμά ήταν απλό παράγωγο του Batgirl, οπότε δεν υπήρξε καν πνευματική δουλειά, σύμφωνα τουλάχιστον με τους δικηγόρους της DC. Και η πλάκα εδώ είναι ότι μιλάμε για ψίχουλα, καθώς τα δικαιώματα για την Barbara Kean Gordon ήταν μόλις 45 δολάρια το επεισόδιο, σε ένα franchise που αξίζει πλέον εκατομμύρια…
Marv Wolfman: Τίνος είναι ο Blade;
Ήταν το 1973 όταν οι Marv Wolfman και Gene Colan δημιούργησαν τον (βρικόλακα) κυνηγό βρικολάκων Blade και 25 χρόνια αργότερα ο χαρακτήρας εμφανίστηκε σε δική του κινηματογραφική ταινία. Ως απάντηση, ο Wolfman μήνυσε τη Marvel Comics για τα δικαιώματα του χαρακτήρα του, καθώς η φίρμα τον χρησιμοποίησε χωρίς την άδειά του και δίχως να βάλει φυσικά το χέρι στην τσέπη. Ο Wolfman έχασε αναπάντεχα την πολύκροτη δίκη το 2000 όταν το δικαστήριο ισχυρίστηκε ότι η κατοπινή χρήση του χαρακτήρα από τη Marvel ήταν επαρκώς διαφορετική από την αυθεντική δημιουργία του Wolfman, κι αυτό για να του στερήσει κάθε δικαίωμα στην πατρότητα του ήρωα. Το μόνο που κατάφερε να αποσπάσει ο δημιουργός ήταν το «βασισμένο σε χαρακτήρα του Wolfman» που εμφανίστηκε τελικά στην πρώτη ταινία του Blade, όχι όμως και στα σίκουελ ή τις τηλεοπτικές σειρές του…
Bill Mantlo: Έτσι σταματάς να πληρώνεις δικαιώματα
Στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και τις αρχές του 1980, ο κομίστας ήταν το μεγάλο όνομα της Marvel Comics, δουλεύοντας κυριολεκτικά σε όλους τους δημοφιλείς ήρωες της φίρμας, από τον Spider-Man και τον Hulk μέχρι και τον Iron Man. Όλα όμως άλλαξαν τον Ιούλιο του 1992, όταν ο Mantlo έπεσε θύμα σε μια περίεργη επίθεση που τον άφησε με βαριές εγκεφαλικές κακώσεις, κάτι που κατέληξε σε μακροχρόνια νοσηλεία. Χρωστούσε πλέον πολλά σε νοσήλια και τότε ξεκίνησαν οι περιπέτειές του με τις ασφαλιστικές, με τη Marvel Comics όχι μόνο να μην τον υποστηρίζει πουθενά αλλά και να καρπώνεται πλέον με αυθάδεια τους καρπούς των χαρακτήρων του χωρίς να του δίνει μία. Την ώρα δηλαδή που η εταιρία έβγαζε εκατομμύρια από τη δουλειά του στο «Guardians of the Galaxy», όπου εμφανίστηκε άλλος ένας δικός του χαρακτήρας (Rocket Raccoon), ο Mantlo τα έφερνε βόλτα μόνο χάρη στους εράνους των θαυμαστών του και τις αγαθοεργίες των συναδέλφων του…
Joe Simon: Η χαμένη μάχη για τον Captain America
Με την τελευταία ταινία του Captain America να έχει μαζέψει περισσότερα από 700 εκατ. δολάρια, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο χαρακτήρας είναι σήμερα από τους πλέον δημοφιλείς του πλανήτη. Και παρά ταύτα, η περιουσία του Joe Simon δεν θα δει δεκάρα τσακιστή από όλα αυτά! Ένας από τους κορυφαίους κομίστες της λεγόμενης Χρυσής Εποχής των Κόμικς, ο Simon συνυπέγραψε τη δημιουργία μιας μακράς σειράς από ανάρπαστους ήρωες (συνήθως με τον μακροχρόνιο συνεργάτη του Jack Kirby). Ένας από δαύτους ήταν ο Captain America, ο οποίος ντεμπούταρε ήδη από το 1940. Το πρώτο χτύπημα στους Simon και Kirby ήταν όταν τους πέταξαν έξω από τον Captain America, μην αναφέροντας καν τα ονόματά τους στα κόμικς που πουλούσαν περισσότερα από 1 εκατομμύριο αντίτυπα τον μήνα! Οι νομικές περιπέτειες του δημιουργού δεν είχαν κυριολεκτικά τέλος και ο ίδιος επιχείρησε να επανακτήσει τα δικαιώματα του ήρωά του το 1966, το 1967 και τελευταία φορά το 1999, σκόνταφτε ωστόσο πάντα πάνω στους πανίσχυρους δικηγόρους της Marvel Comics…
Steve Gerber: Πώς χάνεις έναν ήρωα που εμπνεύστηκες εσύ
Η νομική μάχη του Steve Gerber με τη Marvel Comics είναι σωστός πονοκέφαλος. Ο δημιουργός δούλευε στις αρχές της δεκαετίας του 1970 στο κόμικς της Marvel «Man-Thing», ιστορίες τρόμου δηλαδή με άλλες διαστάσεις που μετέφεραν απόκοσμα τέρατα άλλων κόσμων στη σημερινή γη. Ένα από τα πλάσματα αυτά ήταν μια ομιλούσα πάπια, ο Howard the Duck. Ο χαρακτήρας έγινε σύντομα ο αγαπημένος του κοινού και ανεξαρτητοποιήθηκε, με τον Gerber να υπογράφει όλες τις ιστορίες του, αν και η Marvel τον απέσυρε τελικά από τη σειρά (του!) το 1978 γιατί έχανε λέει τις προθεσμίες. Το 1980 ο δημιουργός μήνυσε τη φίρμα για κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας, έχοντας στο πλευρό του σύσσωμη την κοινότητα των αμερικανών σκιτσογράφων, με πολλούς δημιουργούς (όπως ο «πολύς» Jack Kirby) να κυκλοφορούν κόμικς με ήρωα τον Gerber για να χρηματοδοτηθεί έτσι η πανάκριβη δικαστική διαμάχη του. Όπως όμως είναι πια κατανοητό, η παντοδύναμη Marvel κέρδισε για άλλη μια φορά, αναγκάζοντας τον Gerber σε εξωδικαστικό συμβιβασμό, στον οποίο αποποιήθηκε τελικά κάθε δικαίωμα για τον ήρωά του…
Gary Friedrich: Η χαμένη πατρότητα του Ghost Rider
Η ιστορία αυτή δεν είναι πολύ γνωστή, είναι όμως εξίσου εξοργιστική. Κι αυτό γιατί όχι μόνο η Marvel κέρδισε τελικά τη νομική μάχη, αλλά έτριψε και σαδιστικά χοντρό αλάτι στις ανοιχτές πληγές του δημιουργού! Ήταν τον Αύγουστο του 1972 όταν η Marvel Comics κυκλοφόρησε το κόμικς που παρουσίαζε για πρώτη φορά στο κοινό τον απόκοσμο σουπερήρωα που θα έμενε γνωστός ως Ghost Rider! Δημιουργία του Friedrich, ο κομίστας μήνυσε τη Marvel το 2007 για 21 περιπτώσεις παραβίασης πνευματικής ιδιοκτησίας, την ώρα που η φίρμα ήταν στα γυρίσματα της κινηματογραφικής ταινίας του Ghost Rider. Το συμβόλαιο του Friedrich του έδινε τα αποκλειστικά δικαιώματα του χαρακτήρα του έπειτα από 30 χρόνια, έχασε όμως κατά παράδοξο τρόπο(!) τη δικαστική μάχη από τη Marvel το 2011, όταν η εταιρία αποφάσισε να αντεπιτεθεί και τον ανάγκασε να πληρώσει 17.000 δολάρια για παράνομη εμπορική χρήση του δικού του χαρακτήρα! Αληθινό και αρκούντως εξοργιστικό…
Alan Moore: Οι περιπέτειες των Watchmen
Οι τελευταίες τρεις ιστορίες μας είναι οι πλέον διαβόητες σε ολόκληρη την ιστορία των κόμικς. Είναι πλέον θρύλοι της βιομηχανίας κόμικς, όπως εξάλλου και ο Alan Moore, ένα από τα πολύ μεγάλα ονόματα της σύγχρονης εποχής των κόμικς. Η εμβληματική δουλειά του δημιουργού στη δεκαετία του 1980 εκσυγχρόνισε μια σειρά από δημοφιλείς χαρακτήρες, από τον Batman μέχρι και τον Superman, την ίδια ώρα που σε αυτόν οφείλουμε εν πολλοίς το περίεργο σύμπαν των Watchmen! Οι περιπέτειες του δημιουργού με την DC Comics κλιμακώθηκαν το 2009, όταν η φίρμα σκάρωνε την υπερεπιτυχημένη εισπρακτικά ταινία, κι αυτό γιατί στο συμβόλαιο με την DC δηλωνόταν ρητά ότι αν η φίρμα δεν χρησιμοποιούσε τους χαρακτήρες του Moore (και του συνεργάτη του σκιτσογράφου David Gibbons) σε διάστημα ενός έτους, όλα τα δικαιώματα της χρήσης τους θα επέστρεφαν στους δημιουργούς. Κάτι που δεν τήρησε φυσικά η εταιρία συγκεντρώνοντας τη μήνη του κομίστα, ο οποίος δήλωσε εξοργισμένος: «Καταφέρατε να με βάλετε στο περιθώριο, κι έτσι δεν πρόκειται να ξαναδουλέψω ποτέ για σας»! Η DC μάλιστα, ρίχνοντας αλάτι στις πληγές του θρυλικού κομίστα, όχι μόνο έκανε την ταινία παρά τη θέλησή του (και δεν του έδωσε δεκάρα τσακιστή), αλλά αργότερα έριξε στην αγορά και μια σειρά από κόμικς πάλι με τη δουλειά του Moore («Before Watchmen»)…
Jerry Siegel και Joe Shuster: Οι δημιουργοί του Superman που έχασαν τα δικαιώματα του σουπερήρωα
Ήταν το 1938 όταν οι Jerry Siegel και Joe Shuster έγραψαν και σχεδίασαν έναν ήρωα που ερχόταν ολοταχώς να γίνει σύμβολο των κόμικς: μιλάμε φυσικά για τον πανίσχυρο Superman! Τι πήραν οι δύο δημιουργοί για τον ανάρπαστο σουπερήρωα; Μα 130 δολάρια ακριβώς! Τόσα τους πλήρωσε η National Comics Publications, ο πρόδρομος της DC Comics, για τα δικαιώματα του χαρακτήρα. Παρά το γεγονός ότι το μυθικό δίδυμο συνέχισε να παράγει τις ιστορίες του ήρωα, η αμοιβή τους ήταν το λιγότερο εξευτελιστική, κι έτσι το 1947 οι Siegel και Shuster βρέθηκαν στο δικαστήριο για την ακύρωση του συμβολαίου τους με τη National Comics και την πλήρη επιστροφή των δικαιωμάτων του Superman σε αυτούς. Όσο παράδοξο κι αν μοιάζει, έχασαν! Κατέληξαν έτσι σε εξωδικαστικό συμβιβασμό και πήραν συνολικά 94.000 δολάρια για το βαρύ πυροβολικό των κόμικς, περνώντας έτσι το υπόλοιπο της ζωής τους βουτηγμένοι στη φτώχεια: ο Shuster πέθανε το 1992 «τυφλός και μόνος», όπως ήταν οι τίτλοι των εφημερίδων, ενώ ο Siegel προσπάθησε για άλλη μια φορά να αποκτήσει τα πνευματικά δικαιώματα της δουλειάς του το 1973, αν και έμελλε να χάσει και πάλι. Και ήταν η γενική κατακραυγή του κόσμου αλλά και η κολοσσιαία εκστρατεία της κοινότητας των δημιουργών κόμικς που ανάγκασαν τελικά την DC να δώσει στους Siegel και Shuster ετήσια αποζημίωση για τη δουλειά τους, τη δουλειά τους δηλαδή που γιγάντωσε την DC Comics και τη μετέτρεψε σε παγκόσμιο κολοσσό…
Jack Kirby: Έτσι τιμάς έναν θρύλο των κόμικς
Ήταν στη δεκαετία του 1980 όταν ο μυθικών διαστάσεων κομίστας συμβούλευε τα φιντάνια του χώρου να ακολουθήσουν άλλες καριέρες, καθώς «τα κόμικς θα σας ραγίσουν την καρδιά». Κι αυτό γιατί ο Jack Kirby, ο «Ντα Βίντσι των κόμικς», όπως τον αποκαλούσαν, το έζησε αυτό στο πετσί του. Ο θρύλος όχι μόνο εμπνεύστηκε την κατηγορία των αισθηματικών κόμικς, αλλά συνυπέγραψε και μια σειρά δημοφιλέστατων ηρώων, όπως οι Captain America, Fantastic Four, Incredible Hulk, Mighty Thor, Avengers, X-Men, και πολλούς πολλούς ακόμα! Επειδή όμως η Marvel Comics θεώρησε βολικά τη δουλειά του έργο εξωτερικού συνεργάτη, του αποστέρησε με το νομικό αυτό τερτίπι κάθε έννομο συμφέρον από τη μνημειώδη δουλειά του! Παρά το γεγονός ότι οι δύο πλευρές ήρθαν σε φιλικό διακανονισμό τον Σεπτέμβριο του 2014, η συμφωνία ήταν αρκούντως πενιχρή και ήρθε πολύ αργά για τον άνθρωπο που πρωτοπόρησε όσο κανείς στη σύγχρονη βιομηχανία των κόμικς: ο Jack Kirby είχε φύγει από τη ζωή 20 χρόνια νωρίτερα…
