Διχασμένη παραμένει η Βοσνία – Ερζεγοβίνη 19 ολόκληρα χρόνια μετά την υπογραφή της Συνθήκης του Ντέιτον, με την οποία τερματίστηκε ο τετραετής αιματηρός πόλεμος στη χώρα.
Την 21η Νοεμβρίου του 1995, στην αμερικανική αεροπορική βάση «Wright-Patterson», στην πόλη Ντέιτον της πολιτείας Οχάιο των ΗΠΑ, οι τότε πρόεδροι της Κροατίας, Φράνιο Τούτζμαν, του προεδρείου της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης, Αλίγια Ιζετμπέγκοβιτς και τη Σερβίας, Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς υπέγραψαν κείμενο συμφωνίας, με την οποία τερματίστηκαν οι πολεμικές συγκρούσεις και εδραιώθηκε το κράτος της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης με νέες πολιτικές, οργανωτικές και συνταγματικές αρχές.
Το γενικό πλαίσιο συμφωνίας για ειρήνη στη Βοσνία – Ερζεγοβίνη μονογράφηκε μετά από διαπραγματεύσεις διάρκειας τριών εβδομάδων στην αμερικανική αεροπορική βάση. Η Συνθήκη ειρήνης υπεγράφη επίσημα στο Παρίσι, στα Ηλύσια Πεδία, στις 14 Δεκεμβρίου του 1995, οπότε η Βοσνία – Ερζεγοβίνη χωρίστηκε σε δύο οντότητες, τη Σερβική Δημοκρατία και την Ομοσπονδία ή Κροατο-Μουσουλμανική Ομοσπονδία.
Οι υπογράφοντες τη συμφωνία δεσμεύθηκαν ότι οι μεταξύ τους σχέσεις θα ρυθμίζονται με βάση τον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ, την Τελική Πράξη του Ελσίνκι και άλλα έγγραφα του ΟΑΣΕ, ότι θα υπάρχει αμοιβαίος σεβασμός της κυριαρχίας και οι διαφωνίες θα επιλύονται αποκλειστικά με ειρηνικό τρόπο.
Τα χρόνια που πέρασαν, το αρχικό κείμενο της συμφωνίας χάθηκε και οι πολιτικοί της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης συζητούν για την αναθεώρησή του κι ενώ η 21η Νοεμβρίου είναι μέρα γιορτής και αργία στη Σερβική Δημοκρατία, στην Κροατο-Μουσουλμανική Ομοσπονδία είναι εργάσιμη μέρα, καθώς εκεί επίσημη αργία είναι η 25η Νοεμβρίου.
Η ημέρα αυτή γιορτάζεται αδιάκοπα από την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης το 1992 σε ένδειξη ανάμνησης της συνεδρίασης του Αντιφασιστικού Συμβουλίου Εθνικής Απελευθέρωσης της Βοσνίας, στην πόλη Μρκονιτς-Γκραντ το 1943,όταν μπήκαν τα νομικά θεμέλια της εδραίωσης της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης ως ξεχωριστής ομοσπονδιακής οντότητας της τότε Γιουγκοσλαβίας και απέκτησε έτσι κρατική υπόσταση.
Στη Σερβική Δημοκρατία υποστηρίζουν, ωστόσο, ότι η ημερομηνία αυτή δεν έχει καμία σχέση με τη σημερινή Βοσνία- Ερζεγοβίνη, την οποία θεωρούν «κρατική ένωση» που δημιουργήθηκε το 1995.
Ο πρόεδρος της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας, Μίλοραντ Ντόντικ τονίζει ότι η συμφωνία του Ντέιτον έχει αλλάξει με τη βία, από τους ύπατους εκπροσώπους της διεθνούς κοινότητας στη χώρα, η οποία τώρα θέλει να δημιουργήσει αρχές σε επίπεδο Βοσνίας – Ερζεγοβίνης και νομιμοποιήσει αυτή τη βία, σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας “Γκλας Σρπσκε” της Μπάνια Λούκα.
«Είναι σημαντικό να τηρηθούν αυτά που είναι γραμμένα στη συμφωνία του Ντέιτον. Είναι πολύ σημαντικό να διατηρηθεί η ισορροπία στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη που εδραιώθηκε με τη συμφωνία και καμία συγκέντρωση των εξουσιών δεν είναι πλέον δυνατή» δήλωσε ο κ. Ντόντικ.
Ο πρόεδρος της Βουλής της Σερβικής Δημοκρατίας, Ίγκορ Ραντόιτσιτς τόνισε ότι η συμφωνία του Ντέιτον αποτελεί επιτυχή διεθνή συμφωνία και ποιοτικό πλαίσιο, το οποίο έδωσε στη Σερβική Δημοκρατία ουσία, μεγάλο χώρο και σημαντικό ρόλο.
Με αφορμή τη συμπλήρωση 19 χρόνων από την υπογραφή της Συμφωνίας του Ντέιτον, ο ύπατος εκπρόσωπος της διεθνούς κοινότητας στη Βοσνία, Βαλεντίν Ίντζκο υπογράμμισε ότι δεν υπάρχει αμφιβολία ότι την τελευταία περίοδο υπήρξαν σημαντικές αλλαγές, συγκρότηση θεσμών που είναι σήμερα σήμα κατατεθέν της χώρας και για τους οποίους τίποτα δεν είχε γραφεί στο Ντέιτον.
Πολυάριθμες μεταρρυθμίσεις υλοποιήθηκαν, όπως υποστήριξε ο κ. Ίντσκο, χάρη στην αποφασιστική δράση των προηγούμενων ύπατων εκπροσώπων, οι οποίοι είχαν ευρείες εξουσίες να επιβάλουν νόμους και να απομακρύνουν εκλεγμένους αξιωματούχους, αν τάσσονταν κατά των μεταρρυθμίσεων.
Ο κ. Ίντσκο επίσημα εξακολουθεί να έχει αυτές τις αρμοδιότητες, αλλά στην πράξη δεν μπορεί να τις αξιοποιήσει, επειδή βασικές δυτικές χώρες, που αποτελούν το Συμβούλιο Εφαρμογής της Ειρήνης στη Βοσνία – Ερζεγοβίνη, πριν από πάνω από 10 χρόνια αποφάσισαν ότι τέτοιες παρεμβολές δεν θα υπάρξουν και τις μεταρρυθμίσεις πρέπει να υλοποιούν οι πολιτικοί της χώρας.
Ο ύπατος εκπρόσωπος της διεθνούς κοινότητας στη Βοσνία αναφέρθηκε και στη στασιμότητα σε ό,τι αφορά την πορεία της χώρας στην προσέγγιση των ευρωατλαντικών θεσμών και είπε ότι είναι καιρός για νέα δυναμική.
«Οι πρόσφατες εκλογές και η συγκρότηση κυβέρνησης είναι ευκαιρία γα νέα αρχή» υπογράμμισε και κάλεσε όλα τα πολιτικά κόμματα να εκπληρώσουν τις προεκλογικές υποσχέσεις για την ανάκαμψη της οικονομίας, την αύξηση της απασχόλησης και την προσχωρήση στην ΕΕ και στις ευρωατλαντικές δομές.
Ένας από τους εν ζωή μάρτυρες των διαπραγματεύσεων στο Ντέιτον, ο πρόεδρος της Βουλής της Δημοκρατίας της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης την περίοδο του πολέμου, Μίρο Λάζοβιτς ασκεί σήμερα κριτική στην προσέγγιση της διεθνούς κοινότητας έναντι της χώρας, κάνοντας λόγο για φυλακισμένο, τα πόδια του οποίου είναι δεμένα με αλυσίδες και του ζητούν να τρέξει, σε αυτήν περίπτωση προς την Ευρώπη.
«Με την παγίωση της ειρήνης στη Βοσνία – Ερζεγοβίνη έληξε η προθεσμία της Συμφωνίας του Ντέιτον και πρέπει να αλλάξει» τόνισε και πρόσθεσε ότι το κλειδί για όλα είναι το παράρτημα IV της Συμφωνίας που αποτελεί το Σύνταγμα της Βοσνίας.
Η αλλαγή του Συντάγματος είναι η πρώτη κατευθυντήρια γραμμή των προγραμματικών αρχών κομμάτων και συνασπισμών για τη συγκρότηση κυβέρνησης, που υπέγραψαν νωρίτερα αυτή την εβδομάδα οι αρχηγοί της Κροατικής Δημοκρατικής Ένωσης Βοσνίας – Ερζεγοβίνης (HDZ BiH) του Κόμματος Δημοκρατικής Δράσης (SDA) και του Δημοκρατικού Μετώπου (DF),τα οποία θα είναι η ραχοκοκαλιά της νέας κυβέρνησης στη Βοσνία, με βάση τα αποτελέσματα των εκλογών που διεξήχθησαν στις 12 Οκτωβρίου.
