Οι νωπογραφίες του Τζιότο με τον κύκλο της ζωής και των θαυμάτων του Αγίου Φραγκίσκου στη μεγάλη βασιλική (Basilica Superiore) της Ασίζης, αποτελούν ένα από τα πιο διάσημα έργα στην ιστορία της Τέχνης και η μελέτη τους είναι αδιάκοπη, λόγω των πολυποίκιλων και δυσερμήνευτων ακόμη συμβολισμών τους, που ξεπερνούν την απλή παρατήρηση του θεατή, όπως αναφέρει το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων.
Μία από τις πρωτοτυπίες των έργων αυτών -που χαρακτηρίζονται ως μια «πρώτη έγχρωμη ταινία»- είναι η παρουσία στη θεματολογία τους πολλών διαβόλων. Το αποδεικνύουν το επεισόδιο με την εκδίωξη των δαιμόνων από το Αρέτσο, ή εκείνο που απεικονίζει τον θάνατο του Αγίου των Φτωχών και των Ζώων.
Τώρα φαίνεται πως ο ζωγραφικός κύκλος του Αγίου Φραγκίσκου απέκτησε και τρίτο δαίμονα που, σύμφωνα με έναν έμπειρο μελετητή του Αγίου, εντοπίζεται στο επεισόδιο της συνάντησής του με τον Σουλτάνο της Αιγύπτου Μάλεκ αλ Καμίλ, γνωστό ως «Η δοκιμασία της φωτιάς μπροστά στον Σουλτάνο», ένα γεγονός ιστορικά καταγεγραμμένο, που πραγματοποιήθηκε στη Νταμιέτα στις 24 Ιουνίου 1219.
Σε αυτό αναπαριστώνται δύο μορφές στα αριστερά και ανάμεσα σε αυτές και στη μορφή του Αγίου Φραγκίσκου οι φλόγες μίας φωτιάς -που σύμφωνα με τον αρχιεπίσκοπο του Μπενεβέντο Φελίτσε Ακρόκα- κρύβεται η μορφή ενός δράκου, που παρέμενε κρυμμένη επί σχεδόν οκτώ αιώνες.
«Ο Τζιότο στις νωπογραφίες του έχει κρύψει πολλά σύμβολα, μεταξύ των οποίων πρόσφατα επεσήμανα την ύπαρξη ενός δράκου-ερπετού. Κοιτάζοντας τη λεπτομέρεια της φωτιάς στον υπολογιστή, μαζί με τον αδελφό μοναχό Κάρλο Μποτέρο, διευθυντή της Βιβλιοθήκης του Ιερού Μοναστηρίου, διαπιστώσαμε την ύπαρξη αυτού του στοιχείου, του δράκου-ερπετού: η φωτιά δεν πηγάζει από μία στοίβα ξύλα, αλλά από το ζώο αυτό που καιόμενο, αναζωπυρώνει και τροφοδοτεί τις φλόγες», τονίζει ο αρχιεπίσκοπος Ακρόκα, ο οποίος ενημέρωσε πως σύντομα θα δημοσιεύσει μία μελέτη σχετικά με την σημασία αυτού του συμβολισμού.
Η ερμηνεία αυτή του αρχιεπίσκοπου, που τη δημοσίευσε σε άρθρο που συνυπέγραψε με τον μοναχό Κάρλο Μποτέρο στην περιοδική έκδοση San Frencesco, έχει προκαλέσει έναν έντονο διάλογο ανάμεσα σε ζωγράφους, συγγραφείς, θεολόγους, φιλόσοφους και συντηρητές, που έχουν αποδυθεί σε μία προσπάθεια επικύρωσής της. Ένα γεγονός που θα αποτελούσε ένα θεόσταλτο ‘δώρο’ στην 800ή επέτειο από τη συνάντηση αυτή του Αγίου με τον Σουλτάνο.
Μία επέτειο, που ακόμη και ο Πάπας Φραγκίσκος σηματοδοτεί ακολουθώντας τα βήματα του ομώνυμου Αγίου: πρώτα στην Αίγυπτο, μετά στα Εμιράτα και προ ολίγων ημερών στο Μαρόκο.
«Ο δαίμων, είχε τονίσει ο Πάπας, μας δηλητηριάζει με το μίσος, τη θλίψη, τον φθόνο, τα πάθη. Κι έτσι, όποτε χαμηλώνουμε τις αντιστάσεις μας, αυτός το εκμεταλλεύεται για να καταστρέψει τη ζωή μας, τις οικογένειες και τις κοινωνίες μας».
Στο σημείο τούτο αναδύεται η εύλογη ερώτηση: γιατί στο επεισόδιο ακριβώς που αναφέρεται στη συνάντηση μεταξύ Χριστιανισμού και Ισλάμ αναδύεται ο δαίμονας από τη φωτιά; Ίσως μία απάντηση θα ήταν πως μία αληθινή σχέση οικοδομείται όταν ο ένας δεν επιδιώκει να κυριαρχήσει επί του άλλου. Σε θεολογικό και θρησκευτικό επίπεδο όταν ο δαίμων δεν κυριαρχεί, σε κοινωνικό όταν επιτρέπουμε στον άλλο να υπάρχει ισότιμα.
Στη μορφή και το έργο του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης αυτοί οι τρεις ορίζοντες βρίσκουν τη σύνθεσή τους σε μία λέξη, που από μόνη της έφερε την επανάσταση στην ανθρωπολογία της εποχής και ανανέωσε ριζικά την έννοια του ανθρωπισμού: τη λέξη «αδελφός».
Στη μάχη κατά του φθόνου και των πειρασμών δεν μας απομένει παρά η σχέση μας με τον Άλλο, που βρίσκει νόημα στην αναγνώρισή του. Και η αναγνώρισή του οδηγεί στην ισότιμη υποδοχή του, ένα αίτημα που στις μέρες μας ηχεί όσο ποτέ πριν επίκαιρο.
Φωτογραφία αρχείου
