Ένας πλανήτης σε αναταραχή

Οι ειδήσεις της οικουμένης που έγιναν πρωτοσέλιδα και απασχόλησαν Τύπο και κοινό στα πέρατα της υφηλίου.

Το 2012 ήταν μια χρονιά που έφερε στις βαλίτσες της πολιτικές αναταραχές, κοινωνικό αναβρασμό, αλλά και εμφύλιες συρράξεις στις τέσσερις γωνιές του κόσμου.

Ο πλανήτης είναι ένα καζάνι που βράζει και η χρονιά που τελειώνει το συνοψίζει αυτό με τον πλέον δραματικό τρόπο.

Ας δούμε λοιπόν τα μεγαλύτερα γεγονότα του πλανήτη, όπως σφράγισαν το 2012 και απασχόλησαν Τύπο και κόσμο καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους…

Νο 10 – Η Ινδία παραδίδεται στην πολιτική διαφθορά

Η μεγαλύτερη δημοκρατία του κόσμου βάλλεται από τη διαφθορά και την πολιτική ασυδοσία. Η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Μανμοχάν Σινγκ είδε την αξιοπιστία και τη δημοτικότητά της να πέφτει κατακόρυφα, καθώς κύματα πολιτικής διαφθοράς και οικονομικών σκανδάλων ταλάνισαν το κυβερνών κόμμα. Από το διαβόητο τηλεπικοινωνιακό σκάνδαλο του 1 δισ. δολαρίων μέχρι και μια σειρά ακόμα υποθέσεων χρηματισμού, το ινδικό μοντέλο ανάπτυξης διακυβεύεται πλέον ανοιχτά από την αργυρώνητη γραφειοκρατία και το περίεργο καπιταλιστικό μόρφωμα της χώρας…

Νο 9 – Το Αφγανιστάν δεν βγαίνει από τον βάλτο

Δεν είναι πλέον μυστικό ότι ο συνασπισμός των δυτικών κυβερνήσεων που εμπλέκονται ακόμα στον 11ετή πόλεμο του Αφγανιστάν ψάχνουν εναγωνίως τρόπο να απεμπλακούν. Η Γαλλία μείωσε ήδη τις στρατιωτικές της επιχειρήσεις στη χώρα, πολύ πριν από το χρονοδιάγραμμα, την ίδια στιγμή που η Ουάσιγκτον ανακοινώνει την παραμονή της στο Αφγανιστάν μέχρι τα τέλη του 2014. Φανερός στόχος η ενδυνάμωση της αφγανικής κυβέρνησης σε νούμερα, εκπαίδευση και εξοπλισμό για να αντιπαρατεθεί αποφασιστικά με τους Ταλιμπάν. Η «αφήγηση» αυτή βάλλεται ωστόσο από τα γεγονότα που εκτυλίχθηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους στη δοκιμαζόμενη χώρα και δείχνουν ότι η γραμμική μετάβαση δεν είναι εύκολη. Πέρα από τον ακανθώδη στρατιωτικό παράγοντα, δεν είναι ξεκάθαρο πόση πρόοδος έχει επιτευχθεί (ή είναι δυνατόν να επιτευχθεί) στον τομέα των πολιτικών συμμαχιών, καθώς και στη σχέση με το Πακιστάν. Την ώρα λοιπόν που η αποχώρηση του ΝΑΤΟ εγείρει ερωτήματα για τη διάδοχη κατάσταση στη χώρα, είναι και πάλι ο λαός που πληρώνει τις κινήσεις τακτικής στην πολιτική σκακιέρα…

Νο 8 – Τα ταραγμένα νερά της Ασίας

Οι ΗΠΑ το κατάλαβαν νωρίς και ανακοίνωσαν μέσα στη χρονιά την αναδιάταξη των στρατηγικών προτεραιοτήτων τους από τη Μέση Ανατολή στην Ασία, στην πλευρά του Ειρηνικού, καθώς τα νερά που περιβάλλουν τον αδιαφιλονίκητο ηγέτη της ηπείρου, την Κίνα, παραείναι ταραγμένα. Το Πεκίνο γίνεται ολοένα και πιο κατηγορηματικό στις εδαφικές του διεκδικήσεις σε ό,τι θεωρεί σφαίρα επιρροής του, η οποία εκτείνεται από τα ανατολικά -εκεί που συναντά τον ανταγωνισμό της Ιαπωνίας- μέχρι και τη θάλασσα της Νότιας Κίνας. Το θαλάσσιο αυτό πέρασμα λογίζεται ως ο μεγαλύτερος ανοιχτός δρόμος του παγκόσμιου εμπορίου, με την Κίνα να μάχεται λυσσαλέα για τον πλήρη έλεγχό του, συναντώντας στο διάβα της το Βιετνάμ και τις Φιλιππίνες. Πεκίνο και Μανίλα είχαν ουκ ολίγα θερμά επεισόδια μέσα στη χρονιά, οδηγώντας την Κίνα σε εμπάργκο προϊόντων από τις Φιλιππίνες (όπως το περίφημο περιστατικό με τις μπανάνες). Όσον αφορά στις σχέσεις του Πεκίνου με το Τόκιο, και πάλι το ίδιο σκηνικό μποϊκοτάζ σε γιαπωνέζικα αγαθά και μεγάλες διαδηλώσεις στην Κίνα, κυρίως για τον έλεγχο των νήσων Senkaku. Η περιοχή είναι καζάνι που βράζει και πολλά επεισόδια μέλλουν να εκτυλιχτούν το 2013…

Νο 7 – Η Λατινική Αμερική αναζητεί μεταρρυθμίσεις για τα ναρκωτικά

Δεκαετίες αιματοχυσίας και δισεκατομμύρια δολάρια μετά, υπάρχει πλέον μια ευρεία συναίνεση στις χώρες της Νότιας Αμερικής ότι ο ανένδοτος πόλεμος των ΗΠΑ στα ναρκωτικά και η εμπλοκή της στα της ηπείρου έχουν επιφέρει μεγαλύτερα προβλήματα απ’ όσα είχαν κληθεί να λύσουν. Ολοένα και περισσότερες κυβερνήσεις απομακρύνονται πλέον από τις πολιτικές πλήρους απαγόρευσης και αναζητούν πιο συνετές λύσεις και προωθημένα μέτρα για τη μάστιγα. Η μεγαλύτερη μάλιστα πρόοδος σημειώθηκε στη μικρή χώρα της Ουρουγουάης, η κεντροδεξιά κυβέρνηση της οποίας πίεσε για να μετατραπεί το κράτος στον μόνο νόμιμο πάροχο μαριχουάνας στην επικράτεια. Ο ηγέτης της Γουατεμάλα ψάχνει ήδη εταίρους από το Μεξικό και την Κολομβία για πιο «χαλαρές» νομοθετικές ρυθμίσεις στον τομέα των ναρκωτικών, διακηρύξεις που έκανε δημόσια και στον ΟΗΕ. Κι όσο κι αν ο νέος πρόεδρος του Μεξικού δεν έχει συμφωνήσει πλήρως, διακρίνει ωστόσο την ανάγκη για νομοθετικές προσεγγίσεις που θα βοηθήσουν στην αντιμετώπιση του φρικτού πολέμου των καρτέλ, που έχει στοιχίσει δεκάδες χιλιάδες ζωές κατά την τελευταία δεκαετία. Κάτι κινείται λοιπόν στη Λατινική Αμερική για να απαλλαγεί επιτέλους από τη μάστιγα των ναρκωτικών και τον ακήρυχτο πόλεμο που τη συνοδεύει…

Νο 6 – Αλλαγές στις κομμουνιστικές ηγεσίες του πλανήτη

Μέσα στη χρονιά, δύο από τα εναπομείναντα κομμουνιστικά καθεστώτα του πλανήτη ολοκλήρωσαν δύο εντελώς διαφορετικές αλλαγές ηγεσίας. Το απομονωμένο καθεστώς της Βόρειας Κορέας είδε την ανάληψη της εξουσίας από τον Kim Jong Un, τον τρίτο γιο του εκλιπόντος ηγέτη Kim Jong Il, ο οποίος παρά τις αρχικές φήμες για την άμεση ανατροπή του από την εξουσία, φαίνεται να εγκαθιδρύει την ηγεμονία του και να χτίζει σταθερά τα δικά του πατήματα διακυβέρνησης. Στη γειτονική Κίνα, σημειώθηκε επίσης αλλαγή ηγεσίας εν μέσω ψιθύρων και φημολογίας, με ένα πρωτοκλασάτο σκάνδαλο πολιτικής διαφθοράς να επιταχύνει τις «αρχαιρεσίες». Το ανερχόμενο αστέρι του Κομμουνιστικού Κόμματος Bo Xilai εμπλέκεται σε υπόθεση χρηματισμού και αποκαλύπτει το ύποπτο παρασκήνιο πίσω από τη φαινομενικά αρμονική ηγεμονία. Ο νέος ηγέτης, Xi Jinping, ακολουθεί τα βήματα του προκατόχου του, προέδρου Hu Jintao, και οδηγεί το κινεζικό μεγαθήριο με πυγμή στον 21ο αιώνα, επιδεικνύοντας τα ρωμαλέα του μπράτσα στην παγκόσμια σκηνή. Η απέχθεια ωστόσο του νέου ηγέτη και των κυβερνητικών συνεργατών για οποιασδήποτε μορφής ρεφορμισμό αφήνει ανοιχτά τα ερωτήματα για την κοινωνική αναταραχή στη χώρα, καθώς και για τον τρόπο χειρισμού των τοπικών και διεθνών προκλήσεων της Κίνας στην παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα…

Νο 5 – Η κρίση στο Μάλι

Σε μια από τις ζοφερότερες ιστορίες των ήδη ζοφερών παγκόσμιων νέων, το Μάλι πέρασε από την ανακήρυξή του ως μια από τις πλέον πετυχημένες δημοκρατικές μεταβάσεις της Αφρικής σε πολυάριθμες μεταφορές καταστροφής και χάους. Ονομάστηκε η «νέα Σομαλία», ως δυσλειτουργικό κράτος σε παρακμή, το «νέο Αφγανιστάν», ως έρμαιο σε εξτρεμιστικές στρατιωτικές ομάδες και τρομοκρατικά συνδικάτα, η «επόμενη Λιβύη», υπό τον φόβο εμφυλίου πολέμου. Καμιά από τις ετικέτες αυτές δεν μπόρεσε ωστόσο να περιγράψει πλήρως την κατάσταση στη χώρα και τα δεινά που ταλανίζουν τον λαό της: μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του Μαρτίου που ανέτρεψε τη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση, το αντιστασιακό κίνημα στα βόρεια της χώρας, που κέρδισε γρήγορα ευρεία συναίνεση, κατέλαβε πάνω από τη μισή χώρα, περιλαμβανομένου του ιστορικού Τιμπουκτού. Η «κυβέρνηση» του Μπαμακό ετοιμάζεται να αντεπιτεθεί, με βοήθεια 3.000 στρατιωτών από τα γειτονικά κράτη της δυτικής Αφρικής και «τεχνογνωσία» από τη Δύση, ιδιαίτερα από την πρώην αποικιοκρατική δύναμη στην περιοχή, τη Γαλλία. Εν τω μεταξύ, το χάος έχει πυροδοτήσει μια τεράστια ανθρωπιστική κρίση, με εκατοντάδες χιλιάδες εκτοπισμένους να πεθαίνουν καθημερινά από την πείνα και τις κακουχίες. Όσο για το ποιοι απαρτίζουν τους αντάρτες, υπάρχουν τα πάντα: από εθνικιστές Τουαρέγκ αυτονομιστές, ισλαμιστές που είναι σύμμαχοι του βορειοαφρικανικού παρακλαδιού της αλ-Κάιντα, μέχρι και τοπικούς πολέμαρχους που κραδαίνουν τα όπλα από τη λεηλατημένη Λιβύη της μετα-Καντάφι εποχής…

Νο 4 – Οι πολιτικοί χειρισμοί του Ισραήλ

Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Βενιαμίν Νετανιάχου δεν έφυγε από τα πρωτοσέλιδα καθ’ όλη τη διάρκεια του 2012, είτε γιατί προειδοποίησε τον κόσμο για πιθανό πόλεμο με το Ιράν, είτε επειδή επενέβη στρατιωτικά στη Γάζα για να σταματήσουν οι ρουκέτες να πλήττουν τη χώρα, είτε τέλος γιατί δέχτηκε τη δριμεία κριτική των άλλων κομμάτων του Ισραήλ για την ανοιχτή υποστήριξή του στον ηγέτη των Ρεπουμπλικανών Μιτ Ρόμνεϊ κατά τις αμερικανικές εκλογές του Νοεμβρίου. Η ανησυχία του για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και η σφοδρή του αντίθεση με τις πιο ήπιες πολιτικές των Δυτικών, που αναζητούν τη διαπραγμάτευση μιας ειρηνικής λύσης με το Ιράν, πυροδότησε διπλωματικές μάχες με τις χώρες της Δύσης. Και την ώρα που έκλεινε η χρονιά, η απάντησή του στην αίτηση του παλαιστινιακού κράτους για αναγνώρισή του από τον ΟΗΕ συγκέντρωσε τις πιέσεις της Δύσης για συγκατάθεση. Με τις εκλογές στο Ισραήλ να είναι προγραμματισμένες για τον Ιανουάριο του 2013 και την επανεκλογή του Νετανιάχου να φαντάζει πιθανή, ένα είναι σίγουρο: θα συνεχίζει να απασχολεί τον παγκόσμιο Τύπο και τον επόμενο χρόνο…

Νο 3 – Η κρίση της Ευρωζώνης

Η κλυδωνιζόμενη από το χρέος Νότια Ευρώπη συνεχίζει να αποτελεί τον δημοσιονομικό εφιάλτη της Ευρωζώνης, με τα σύννεφα μιας πιθανής ανάκαμψης να ρίχνουν τη σκιά τους στην παγκόσμια οικονομία. Μαζικές διαδηλώσεις και απεργιακός κλοιός έγιναν καθημερινότητα στην Ελλάδα, την Ισπανία, την Ιταλία και την Πορτογαλία (αλλά και αλλού), την ώρα που ο κόσμος παλεύει με τη λιτότητα και μάχεται να ανταπεξέλθει στις οικονομικές προκλήσεις που έχουν επιβάλλει στη Νότια Ευρώπη οι χώρες του βορρά. Η περιστολή των δημόσιων δαπανών δεν φαίνεται να αποδίδει στην οικοδόμηση της πολυπόθητης ανάπτυξης των μεσογειακών οικονομιών, με την ανισότητα, τις κακουχίες και την ανεργία που έχει εκτοξευτεί να υπονομεύουν πλέον ανοιχτά την ίδια την επιβίωση των κοινωνιών. Το δράμα των πολιτών και οι εκλογές που σημειώθηκαν σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, είτε εθνικές είτε τοπικές, συσκοτίζει την ατμόσφαιρα ακόμα περισσότερο, καθώς η πολιτική της λιτότητας και της δημοσιονομικής πειθαρχίας στρέφεται ευθέως κατά της ίδιας της έννοιας του κράτους. Η εκλογή του σοσιαλιστή Ολάντ στη Γαλλία, που ευαγγελιζόταν μια ρητορική κατά της λιτότητας, μένει να αποδειχθεί στην πράξη, με το δράμα της Νότιας Ευρώπης να συνεχίσει να μας απασχολεί άμεσα και τον επόμενο χρόνο…

Νο 2 – Μετά την αραβική άνοιξη, τι;

Τη χρονιά της διαμαρτυρίας διαδέχθηκε η χρονιά της πολιτικής αναδίπλωσης: η επόμενη φάση των επαναστάσεων σε Αίγυπτο, Λιβύη και Τυνησία είδε τις προηγουμένως περιθωριοποιημένες ισλαμιστικές πολιτικές δυνάμεις να κερδίζουν δραστικά. Στην Τυνησία, η μέχρι τότε παράνομη μετριοπαθής ισλαμική κίνηση Ennadha ελέγχει πλέον την πλειοψηφία του νομοθετικού σώματος, προσπαθώντας να επεκτείνει την κυριαρχία της στα κοσμικά κοινωνικά ήθη. Στη Λιβύη, η επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου στο αμερικανικό προξενείο της Βεγγάζης αποδίδεται στον αυξανόμενο εξτρεμισμό που ακολούθησε την πτώση του δικτάτορα Καντάφι. Ο παράγοντας-κλειδί για την περιοχή παραμένει ωστόσο η Μουσουλμανική Αδελφότητα της Αιγύπτου, η οργάνωση που γέννησε πολλές από τις ισλαμιστικές κινήσεις στον αραβικό κόσμο και είναι πλέον το κυβερνών κόμμα της πολυπληθέστερης μουσουλμανικής χώρας, που αναδύθηκε στις εκλογές της άνοιξης και είδε το καλοκαίρι τον υποψήφιό της, Μοχάμεντ Μόρσι, να εκλέγεται πρόεδρος της χώρας. Οι χειρισμοί του ωστόσο τον Νοέμβριο για την περιστολή της δικαστικής εξουσίας, που δεν έβλεπε με καλό μάτι το νέο σύνταγμα της χώρας, θα οδηγούσαν σε νέο γύρο συγκεντρώσεων και διαμαρτυρίας στην πλατεία Ταχρίρ. Το μέλλον της αιγυπτιακής διακυβέρνησης και κυρίως η πολιτική κατεύθυνση που θα ακολουθήσει η χώρα θα υποδείξουν τον δρόμο στην ευρύτερη περιοχή.

Νο 1 – Το αιματοβαμμένο αδιέξοδο της Συρίας

Την ώρα που κλείνει η χρονιά, οι Σύροι προσεγγίσουν ολοταχώς τη δεύτερη θλιβερή επέτειο της αιματηρής εμφύλιας διαμάχης, με καθόλου καλές προοπτικές για λύση του δράματος. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, περίπου 40.000 άνθρωποι έχουν χάσει μέχρι στιγμής τη ζωή τους από εκείνη τη μέρα του Φεβρουαρίου του 2011 που μια ειρηνική διαμαρτυρία κατά του προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ μετατράπηκε σε λουτρό αίματος. Για δεύτερο χρόνο λοιπόν, ο κόσμος παρακολουθεί αποσβολωμένος το καθεστώς του Άσαντ να βιαιοπραγεί κατά των πόλεων και των οικισμών του, με αεροπορικές επιδρομές και βαρύ πυροβολικό, την ώρα που οι συμμαχικές δυνάμεις αποδεικνύονται απρόθυμες να παρέμβουν: άλλη μια δυτική εμπλοκή στη Μέση Ανατολή κρίνεται ασύμφορη. Με τις δυνάμεις του Άσαντ να αποδυναμώνονται ωστόσο και τους αντάρτες να ελέγχουν πλέον μεγάλα κομμάτια της χώρας, η μοίρα του δικτάτορα φαίνεται προδιαγραμμένη. Το θέμα είναι πότε θα συμβεί και με τι κόστος σε ανθρώπινες ζωές, αλλά και ποια θα είναι τελικά η διάδοχη κατάσταση…