Η ανησυχία της Γερμανίας είναι έκδηλη από την προσέγγιση της Ρωσίας με την Τουρκία και αυτό φαίνεται στο δημοσίευμα του περιοδικού Spiegel.

Στο άρθρο αναφέρεται χαρακτηριστικά πως πριν από ένα χρόνο Τουρκία και Ρωσία βρέθηκαν σχεδόν ένα βήμα από την «κήρυξη πολέμου». Σήμερα οι πρόεδροι των δύο χωρών, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και Βλαντιμίρ Πούτιν, γιορτάζουν μια φιλία, επωφελή και για τους δύο. Και πολύ χρήσιμη: ενός κοινού εχθρού.

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στηρίζεται πολύ στη συγκρουσιακή τακτική. Πρόσφατα παραδείγματα, οι «εμπρηστικές» δηλώσεις του κατά της Γερμανίας, την οποία κατηγόρησε ότι χρησιμοποιεί ναζιστικές πρακτικές και οι απειλές του κατά της ΕΕ, ότι θα ανοίξει και πάλι τα σύνορα για τους πρόσφυγες. Και την ώρα που οι Ευρωπαίοι ηγέτες συναντώνται στις Βρυξέλλες, ο Ερντογάν ταξιδεύει στη Μόσχα για να δει τον Βλαντίμιρ Πούτιν. Η επίσκεψη αυτή προφανώς σηματοδοτεί κάτι: Δεν εξαρτώμαι από και δεν έχω ανάγκη τη Δύση.

Οι Ερντογάν και Πούτιν συναντώνται στη Μόσχα έπειτα από κάποιους δύσκολους μήνες στη διάρκεια των οποίων επισκιάσθηκαν οι διμερείς τους σχέσεις. Σήμερα όμως αυτό που τους ενώνει είναι η κοινή τους απογοήτευση για τη Δύση. Πλέον αποτελούν παρελθόν οι μέρες της παλιάς τάξης πραγμάτων που ήταν σε ισχύ από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Τώρα ο ένας έχει την ανάγκη του άλλου. Αν αναλογισθούμε και το γεγονός ότι στην άλλη όχθη του Ατλαντικού ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ είναι πολύ απορροφημένος με τον εαυτό του και τη χώρα του.

Είναι η τέταρτη συνάντηση υψηλού επιπέδου μεταξύ των δύο ηγετών μέσα σε λίγους μήνες: Τον Σεπτέμβριο, οι Πούτιν και Ερντογάν συναντήθηκαν στη σύνοδο κορυφής της G-20 στο Χαντζού της Κίνας, τον Αύγουστο στην Αγία Πετρούπολη και τον Οκτώβριο αντήλλαξαν απόψεις στο περιθώριο του Παγκόσμιου Συνέδριου Ενέργειας, στην Κωνσταντινούπολη. Τώρα συνομιλούν στο Κρεμλίνο.

Ο τουρκο-ρωσικός πραγματισμός

Οι δύο ηγέτες αναγκάζονται να διατηρούν μία συμμαχία από την πίεση των καταστάσεων, στη βάση του οικονομικού και γεωπολιτικού πραγματισμού. Μην ξεχνάμε ότι πριν από περίπου 16 μήνες βρέθηκαν στο κατώφλι του πολέμου.

Εκείνη την εποχή, συγκεκριμένα τον Νοέμβριο του 2015, η Τουρκία είχε καταρρίψει ένα ρωσικό μαχητικό το οποίο, όπως υποστήριζε η Τουρκία, κατευθυνόμενο προς την Συρία είχε εισέλθει παράνομα στον τουρκικό εναέριο χώρο. Για «πισώπλατη μαχαιριά» είχε κάνει λόγο τότε ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν. Έπειτα από μισό περίπου χρόνο, η Άγκυρα κατάφερε να εξομαλύνει εκ νέου τις διμερείς διπλωματικές σχέσεις μέσω μίας συγγνώμης διά στόματος Ερντογάν.

Επίσης, τον Δεκέμβριο του 2016, ένας τούρκος αστυνομικός πυροβόλησε και σκότωσε τον ρώσο πρέσβη στην Άγκυρα, Αντρέι Καρλόφ, στα εγκαίνια μίας έκθεσης φωτογραφίας. Ο δράστης, που σκοτώθηκε αμέσως από τις δυνάμεις ασφαλείας, αποδείχθηκε ότι ήταν ισλαμιστής.

Η αντίδραση της Μόσχας στο συμβάν αυτό ήταν πιο συγκρατημένη, σε σχέση με εκείνη της κατάρριψης του αεροσκάφους. Οι δύο πλευρές έκριναν ότι μια καλή αμοιβαία σχέση είναι πιο σημαντική από μία νέα αντιπαράθεση. Αυτό φάνηκε και στις αρχές Φεβρουαρίου, όταν στη διάρκεια μίας ρωσικής αεροπορικής επίθεσης στο βόρειο τμήμα της Συρίας σκοτώθηκαν τρεις τούρκοι στρατιώτες και τουλάχιστον έντεκα τραυματίσθηκαν. Ο Πούτιν εξέφρασε στον Ερντογάν τα συλλυπητήριά του για το «τραγικό συμβάν».

Στη σύγκρουση που βρίσκεται σε εξέλιξη στη Συρία, η Άγκυρα έχει ανάγκη τη Μόσχα. Η Ρωσία φαίνεται να έχει το «πάνω χέρι» από την αρχή της στρατιωτικής επέμβασης τον Σεπτέμβριο του 2015. «Ρωσία και Τουρκία θέλουν να αναλάβουν από κοινού δράση κατά των τρομοκρατών του ISIS και να διατηρήσουν την εδαφική ακεραιότητα της Συρίας, θέμα που σήμερα αποτελεί σημείο τομής», υποστηρίζει ο Αμούρ Γκατσίεφ του Ανατολικού Ινστιτούτου Μόσχας.

Ο Ερντογάν και ο Πούτιν έχουν συμφωνήσει σε ένα είδους μορατόριουμ, αν και η Άγκυρα για καιρό τασσόταν υπέρ της πτώσης του Μπασάρ αλ Άσαντ. Η Ρωσία επέτρεψε την παρουσία της Τουρκίας στα συριακά σύνορα. Η Τουρκία από την πλευρά της θέλει να αποτρέψει τη δημιουργία μιας αυτόνομης κουρδικής επαρχίας στο βόρειο τμήμα της Συρίας. Σε αντάλλαγμα, η Τουρκία θα «ανεχθεί» τον Άσαντ σε μία συριακή μεταβατική κυβέρνηση ενώ στήριξε τις ειρηνευτικές συνομιλίες που διοργάνωσε η Ρωσία στην Αστάνα.

Η Τουρκία θέλει να προσελκύσει Ρώσους τουρίστες

Μην ξεχνάμε ότι η Τουρκία «βγήκε πληγωμένη» οικονομικά μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου, καθώς και μετά τις οικονομικές και εμπορικές κυρώσεις που της επέβαλε η Ρωσία ως αντίποινα για την κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού. «Για την Άγκυρα, η ρωσική αγορά είναι πολύ σημαντική για τις εξαγωγές των φρούτων και των λαχανικών της, καθώς και για τον κατασκευαστικό κλάδο», είπε η Νατάλια Ουλτσένκο, επικεφαλής των τουρκικών σπουδών στο Ανατολικό Ινστιτούτο. Επιπλέον, η Τουρκία χρειάζεται τους ρώσους τουρίστες. Μετά την κρίση στις σχέσεις των δύο χωρών, τον Νοέμβριο του 2015, πολλοί ρώσοι απέφευγαν να επισκεφθούν την Τουρκία με αποτέλεσμα να κλείσουν εκατοντάδες ξενοδοχεία.

Η Ρωσία με τη σειρά της θέλει να εξάγει φυσικό αέριο. Ερντογάν και Πούτιν έχουν υπογράψει τη συμφωνία για τον σχεδιαζόμενο αγωγό φυσικού αερίου από τη Ρωσία μέσω της Μαύρης Θάλασσας. Παράλληλα, οι Ρώσοι σχεδιάζουν την κατασκευή ενός εργοστασίου πυρηνικής ενέργειας στο Ακούγιου.

Πύραυλοι εδάφους -αέρος για την Τουρκία;

Η τουρκική πλευρά αποδείχθηκε ιδιαίτερα ολιγόλογη στο ερώτημα τι ακριβώς θα συζητήσει ο πρόεδρος Ερντογάν με τον Πούτιν στη Μόσχα. Για «οικονομικές υποθέσεις» έκανε λόγο ο σύμβουλος του τούρκου προέδρου Ιλνούρ Τσεβίκ, μιλώντας στην ρωσική κρατική τηλεόραση Ρασίγια 24. Συμφωνίες για όπλα, μπορούμε να προσθέσουμε εμείς.

Η Άγκυρα ενδιαφέρεται για τα ρωσικά σύστημα αεράμυνας S-400 ( πύραυλοι εδάφους-αέρος), μαχητικά αεροσκάφη και πυραύλους Κρουζ. Τα εν λόγω σχέδια έχουν ήδη επιβεβαιώσει ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Μεβλούτ Τσαβούσογλου και η ρωσική κρατική εταιρία Ροστέκ που παράγει προϊόντα υψηλής τεχνολογίας. Μέχρι στιγμής, η Τουρκία δεν διαθέτει παρόμοια οπλικά συστήματα∙ για τον λόγο αυτό μέχρι το τέλος του 2015 στάθμευε στο Καχρανμαράς της Τουρκίας το γερμανικό σύστημα άμυνας Πάτριοτ, για προστασία από τις συριακές αεροπορικές επιδρομές.

Πολλοί στην Ρωσία ήδη ονειρεύονται ότι ίσως η Τουρκία θα γυρίσει την πλάτη στο ΝΑΤΟ. «Σε μία τέτοια περίπτωση θα κατέρρεε η νότια πλευρά του ΝΑΤΟ, γεγονός που θα επέφερε ένα απτό πλήγμα στο σύνολο της στρατιωτικής συμμαχίας» υποστήριξε ο εθνικιστής Βλαντιμίρ Ζιρινόφσκι του εθνικιστικού κόμματος της αντιπολίτευσης.

Η εμπειρογνώμονας Νατάλια Ουλτσένκο εξετάζει με πιο νηφάλιο τρόπο τις ρωσο-τουρκικές σχέσεις. «Και οι δύο χώρες επιδιώκουν πρωτίστως τα συμφέροντά τους», λέει. «Οι καιροί της εξωτερικής πολιτικής» θα μπορούσαν και πάλι να αλλάξουν. «Ο Ερντογάν μπορεί να γυρίσει την πλάτη στο ΝΑΤΟ, όμως δεν θα αποχωρήσει από αυτό», καταλήγει.