Επιστήμονες στη Βρετανία, μεταξύ των οποίων δύο Ελληνοκύπριοι, κατάφεραν -για πρώτη φορά στον κόσμο- να δημιουργήσουν στο εργαστήριό τους ένα έμβρυο ποντικιού, χρησιμοποιώντας μόνο δύο είδη βλαστοκυττάρων και ένα υποστηρικτικό τρισδιάστατο ικρίωμα. Το επόμενο βήμα θα είναι να γίνει κάτι ανάλογο με ανθρώπινα βλαστικά κύτταρα, δημιουργώντας τεχνητά (εργαστηριακά) ανθρώπινα έμβρυα.

Οι προηγούμενες προσπάθειες για την εργαστηριακή «καλλιέργεια» εμβρύων με χρήση μόνο ενός είδους εμβρυικών βλαστικών κυττάρων είχαν περιορισμένη επιτυχία, επειδή κατά το αρχικό στάδιο της ανάπτυξης ενός εμβρύου απαιτείται η συνεργασία πολλών διαφορετικών ειδών κυττάρων.

Τώρα, για πρώτη φορά, κατέστη εφικτό να δημιουργηθεί στο εργαστήριο μια δομή, πολύ παρόμοια με έμβρυο, ικανή να αναπτυχθεί μόνη της. Οι επιστήμονες ξεκίνησαν με δύο ξεχωριστές καλλιέργειες τόσο εμβρυικών βλαστικών όσο και τροφοβλαστικών βλαστοκυττάρων (που δημιουργούν τον πλακούντα), τα οποία τελικά συνδυάστηκαν με επιτυχία μεταξύ τους και έτσι άρχισαν να αναπτύσσονται από κοινού. Έπειτα από περίπου πέντε μέρες, έμοιαζαν με φυσιολογικά έμβρυα ποντικιών και ήταν έτοιμα να αρχίσουν την κυτταρική διαφοροποίηση για την ανάπτυξη των επιμέρους ιστών και οργάνων.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής την καθηγήτρια Μαγκνταλένα Ζερνίκα-Γκετζ του Τμήματος Φυσιολογίας, Ανάπτυξης και Νευροεπιστήμης του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Science». Στην έρευνα συμμετείχαν οι Ελληνο-κύπριοι Νεόφυτος Χριστοδούλου και Χρήστος Κυπριανού επίσης του Κέμπριτζ.

«Βάλαμε τα δύο είδη βλαστικών κυττάρων μαζί -κάτι που δεν είχε γίνει ποτέ πριν- και αυτά άρχισαν να «μιλάνε μεταξύ τους. Είδαμε ότι τα κύτταρα μπορούσαν να αυτο-οργανωθούν χωρίς τη βοήθειά μας» δήλωσε η Βρετανίδα βιολόγος.

Οι επιστήμονες ήδη εργάζονται με την ίδια τεχνική για να δημιουργήσουν στο εργαστήριο ανθρώπινα τεχνητά έμβρυα. Αν το πετύχουν, θα ανοίξει ο δρόμος για πειραματισμούς πέρα από το σημερινό όριο των 14 ημερών (ο πειραματισμός σε ανθρώπινα έμβρυα απαγορεύεται μετά την 14η μέρα της ανάπτυξής τους).

Η Ζερνίκα-Γκετζ δήλωσε ότι το νέο επίτευγμα μελλοντικά θα βοηθήσει να ξεπεραστεί ένα βασικό πρόβλημα στην επιστημονική έρευνα σε ανθρώπους: η έλλειψη εμβρύων. Σήμερα, πολλά ανθρώπινα έμβρυα για έρευνα αναπτύσσονται από περισσευούμενα ωάρια που δωρίζονται από κλινικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Η νέα τεχνική θα μπορούσε να παρέχει μια ατελείωτη προσφορά τεχνητών εμβρύων.

Όπως είπε η ίδια, «είμαστε πολύ αισιόδοξοι ότι στο μέλλον θα μπορούμε να μελετούμε γεγονότα-κλειδιά στο πρώιμο στάδιο της ανθρώπινης ανάπτυξης χωρίς να χρειάζεται πραγματικά να εργαζόμαστε με έμβρυα».

Η πρόοδος στην εμβρυική έρευνα αναμένεται να βοηθήσει, μεταξύ άλλων, στη βελτίωση των θεραπειών υπογονιμότητας και να φωτίσει γιατί τόσες πολλές γυναίκες αποβάλλουν τα μωρά τους.

Θα ήταν άραγε δυνατό να δημιουργηθούν ολοκληρωμένα τεχνητά ανθρώπινα έμβρυα με την ίδια τεχνική; Η απάντηση των επιστημόνων είναι αρνητική (προς το παρόν τουλάχιστον), επειδή αν και το τεχνητό έμβρυο μοιάζει πολύ με το πραγματικό, είναι απίθανο να αναπτυχθεί περαιτέρω σε ένα ολοκληρωμένο υγιές έμβρυο, καθώς κάτι τέτοιο θα απαιτούσε ένα ακόμη-τρίτο- είδος βλαστικών κυττάρων. Επιπλέον, ένα κανονικό έμβρυο χρειάζεται οξυγόνο και θρεπτικές ουσίες που παίρνει από τη μητέρα του μέσω του πλακούντα.