Όπως ακριβώς στήνεται ο φωτογράφος μπροστά στο θέμα του καραδοκώντας για το απολύτως ιδανικό «κλικ», έτσι και οι αστρονόμοι τυχαίνει κάποιες φορές να κοιτάξουν στο σωστό σημείο τη σωστή στιγμή.
Και τότε κάτι αναπάντεχο, μαγικό και προαιώνιο αποκαλύπτεται, κάτι τόσο σπάνιο που μόνο ως κατακλυσμιαίο αστρονομικό γεγονός μπορεί να νοηθεί!
Τεράστιας επιστημονικής και πληροφοριακής σημασίας, τα παρακάτω φαινόμενα πιάστηκαν από τον ανθρώπινο τηλεσκοπικό φακό (ή τον δορυφόρο) και πλέον έχουμε πολύτιμα πειστήρια για την ύπαρξή τους…
Η αποσύνθεση ενός ηλιακού συστήματος
Στον Αστερισμό της Παρθένου, κάπου 570 έτη φωτός μακριά, ένας λευκός νάνος (WD 1145+017) χάρισε στην επιστήμη σκηνές που δεν είχε ποτέ παρατηρήσει: την αποσύνθεση ενός ηλιακού συστήματος. Ο ανταγωνιστής σε αυτή την τραγωδία ήταν ένας λευκός νάνος, στο μέγεθος της Γης, το υπόλειμμα του πυρήνα δηλαδή ενός μικρού ή μεσαίου αστέρα που απομένει μετά τον θάνατό του.
Όσο για τον πρωταγωνιστή, ήταν μια πετρώδης ουράνια μάζα στο μέγεθος αστεροειδούς, η πρώτη που παρατηρήθηκε ποτέ κοντά σε λευκό νάνο. Η διαστημική πέτρα είναι σε τροχιά γύρω από τον νεκρό αστέρα, ο οποίος συνεχίζει να διασκορπίζει τις σάρκες του στο Υπερπέραν.
Η μία στο εκατομμύριο καταιγίδα του Τιτάνα
Μεγαλύτερος και από τον Ερμή, ο θηριώδης δορυφόρος του Κρόνου είναι το δεύτερο μεγαλύτερο φεγγάρι του ηλιακού μας συστήματος (πίσω από τον Γανυμήδη του Δία) και έχει βουνά, θάλασσες και πυκνή ατμόσφαιρα. Σε αστρο-γεωλογικούς όρους, θα μπορούσαμε να πούμε πως μοιάζει με μια διεστραμμένη εκδοχή της Γης.
Στον Τιτάνα βρέχει μεν, αν και μέσα σε θερμοκρασίες που κυμαίνονται στους -180 βαθμούς Κελσίου, τόσο η βροχή όσο και κάθε άλλο υγρό στοιχείο δεν είναι παρά μεθάνιο. Οι εξωγήινες σταγόνες που σχηματίζονται είναι μάλιστα μεγαλύτερες από τις βρόχινες της Γης και πέφτουν πολύ πιο αργά, χάρη στην ασθενή βαρύτητα του φυσικού δορυφόρου.
Υπάρχουν περιοχές του Τιτάνα που βλέπουν ωστόσο καθημερινά ένα ψιλόβροχο από μεθάνιο, που σε γήινους όρους θα ισοδυναμούσε με τριήμερη βροχή ανά 16 μέρες! Σε άλλα μέρη του φεγγαριού, οι βροχοπτώσεις είναι πολύ πιο σπάνιες και μπορούν να συμβούν μια φορά στα χίλια χρόνια. Γι’ αυτό και η φθινοπωρινή βροχούλα που καταγράφηκε το 2010 παραήταν σπάνια σε αστρο-γεωλογικούς όρους. Μιλάμε για καταιγίδα που κάλυψε μια περιοχή 500.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων…
Ο εξωπλανήτης-βρέφος
Τα περισσότερα μέλη του πλανητικού σογιού είναι μεγαλύτερα ηλικιακά, φέρνοντας γύρες γύρω από τους ενήλικες ήλιους τους εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια. Και με διάρκεια ζωής μερικών τρισεκατομμυρίων ετών (ειδικά για τα πιο μικρά και τεμπέλικα αστέρια), μόνο εύκολο δεν είναι να βρεις κάτι νέο στο Διάστημα.
Πρόσφατα όμως κάτι σπάνιο συνέβη. Κοινή ερευνητική ομάδα των αστεροσκοπείων Kepler-Keck παρατήρησε έναν πλήρως ανεπτυγμένο εξωπλανήτη (K2-33b) ηλικίας μόλις 5-10 εκατ. ετών. Ένα σωστό μωρό δηλαδή συγκριτικά με τους άλλους 3.000 εξωηλιακούς πλανήτες που έχουν παρατηρηθεί τόσο μακριά.
Ο ίδιος ο πλανήτης έχει το μέγεθος του Ποσειδώνα και περιφέρεται γύρω από τον ήλιο του 15 φορές κοντινότερα απ’ ό,τι ο Ερμής στον δικό μας Ήλιο. Η ύπαρξη ενός πλανήτη-βρέφους τόσο μακριά στις παρυφές του Διαστήματος ανέτρεψε τη διαδεδομένη πεποίθηση ότι οι γιγαντιαίοι πλανήτες σχηματίζονται μόνο στις εσχατιές του Σύμπαντος, εκεί όπου όλα είναι δροσερά και ήρεμα…
Οι πρώτες αναλαμπές ενός σουπερνόβα
Υπερκαινοφανείς αστέρες έχουν παρατηρήσει πολλές φορές οι αστρονόμοι, μιας και έχουμε γίνει συχνά μάρτυρες του εκρηκτικού τέλους των αστέρων. Αυτή τη φορά όμως το ανθρώπινο δαιμόνιο έπιασε δύο αστέρες κατά τις αρχικές φάσεις της αποσύνθεσής τους και κατάφερε να παρατηρήσει το ωστικό κύμα του νεκρού ήλιου. Και τα δυο αστέρια ήταν ερυθροί υπεργίγαντες, ηλικιωμένοι ήλιοι στο τέλος της θητείας τους δηλαδή. Ο μικρότερος των δυο τους ήταν σχεδόν διπλάσιος από τον μεσήλικα δικό μας ήλιο (με ακτίνα 270 φορές μεγαλύτερη), ενώ ο μεγαλύτερος είχε ακτίνα τουλάχιστον 460 φορές μεγαλύτερη από τον μικροκαμωμένο ηλιακό μας γονέα.
Οι αστρονόμοι είδαν το ωστικό κύμα που προκλήθηκε από τον θάνατο του μικρότερου αστέρα, καθώς το αντίστοιχο κύμα του μεγαλύτερου δεν έφτασε καν -λόγω της πυκνότητάς του- στην επιφάνειά του. Τα σουπερνόβα ραίνουν τον κόσμο με νέα στοιχεία, καθώς οι τρελές θερμοκρασίες και πιέσεις συνθλίβουν τα βαρύτερα στοιχεία του Σύμπαντος όσο το ωστικό κύμα τσακίζει τα πάντα στο πέρασμά του με ταχύτητες που φτάνουν τα 40.000 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο!
Ο κομήτης χωρίς ουρά
Μεταξύ των βράχων και των παγωμένων βράχων που ταξιδεύουν αδέσποτοι στο ηλιακό μας σύστημα, ο C/2014 S3 είναι εντελώς μοναδικός στην κατηγορία του. Κι αυτό γιατί είναι ο μόνος καταγεγραμμένος κομήτης χωρίς ουρά! Οι αστρονόμοι δεν ήξεραν μάλιστα πώς να τον πουν, γι’ αυτό κατέληξαν σε μια νέα κατηγορία, τους «κομήτες-μανξ», δανειζόμενοι το όνομα της γάτας χωρίς ουρά!
Ο παρθενικός αυτός κομήτης-μανξ κατάγεται από τη σκονισμένη αποθήκη κατεψυγμένων βράχων του ηλιακού μας συστήματος, που είναι γνωστή ως Νέφος του Όορτ. Όλα τα σώματα του Νέφους του Όορτ, που θεωρείται πηγή όλων των κομητών που εισέρχονται στο ηλιακό μας σύστημα, αποτελούνται από πάγους νερού, αμμωνίας και μεθανίου. Ο συγκεκριμένος στερείται ουράς μιας και έχει κατά 1 εκατ. φορές λιγότερο πάγο από όλους τους συντρόφους του κομήτες. Μοιάζει δηλαδή περισσότερο με αστεροειδή, απελευθερώνοντας μονάχα μια λεπτή γραμμή από κοσμική σκόνη στο πέρασμά του.
Αντίθετα βέβαια με τους κομήτες που βολτάρουν στο εσωτερικό του ηλιακού μας συστήματος ή τους αστεροειδείς που περιζώνουν τους πλανήτες, οι ηλιακές ακτίνες δεν έχουν αγγίξει ποτέ την επιφάνειά του. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι σχηματίστηκε ταυτόχρονα με τη Γη και ήταν κάποια σύγκρουση που τον εξοστράκισε στις εσχατιές του ηλιακού μας συστήματος. Τον ζωηρό αυτό κομήτη που θέλει να περνά για αστεροειδής δεν θα τον ξαναδούμε παρά 860 χρόνια αργότερα…
