Περίπου 15 χρόνια μετά την «ανάγνωση» του ανθρώπινου γονιδιώματος, μια διεθνής ομάδα 25 κορυφαίων βιολόγων και άλλων επιστημόνων, με βαρυσήμαντη παρέμβασή της στο περιοδικό «Science», ζητά να γίνει το επόμενο βήμα: να ξεκινήσει στα εργαστήρια -με κρατική και ιδιωτική χρηματοδότηση- ένα πρόγραμμα σύνθεσης του ανθρώπινου γονιδιώματος εκ του μηδενός.

Σε πρώτη φάση στόχος είναι να συντεθούν ολοένα μεγαλύτερα τμήματα DNA, ανθρώπινα χρωμοσώματα και κύτταρα, ενώ στο βάθος διαγράφεται η απώτερη προοπτική της εκ του μηδενός σύνθεσης ενός ολοκληρωμένου ανθρώπινου γονιδιώματος. Αυτό, πρακτικά, σημαίνει να δημιουργηθούν κάποτε άνθρωποι χωρίς βιολογικούς γονείς! Οι ίδιοι πάντως οι επιστήμονες διευκρίνισαν ότι δεν σκοπεύουν κάτι τέτοιο (προς το παρόν τουλάχιστον θα πρόσθετε κανείς).

Είχε προηγηθεί προ εβδομάδων μια κεκλεισμένων των θυρών σχετική συνάντηση στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, όπου συντονίσθηκε η όλη πρωτοβουλία. Όπως τότε, όταν διέρρευσε το θέμα στον Τύπο, έτσι και τώρα που η πρόταση πλέον πήρε ανοιχτό και επίσημο χαρακτήρα, η επιστημονική κοινότητα εμφανίζεται μάλλον διχασμένη, καθώς αρκετοί βλέπουν τις θετικές προοπτικές που διαγράφει η νέα γενετική τεχνολογία, ιδίως στην ιατρική.

Αλλά επίσης ουκ ολίγοι επιστήμονες φοβούνται μήπως το όλο πράγμα πάει στραβά και ανοίξει τον ασκό του Αιόλου για την ανθρωπότητα και επαναφέρει την ευγονική με νέο μανδύα.

Οι 25 επιστήμονες, κυρίως Αμερικανοί, με επικεφαλής τον συνθετικό βιολόγο Τζεφ Μπέκε του Ιατρικού Κέντρου Langone του Πανεπιστημίου της νέας Υόρκης και τον γενετιστή Τζορτζ Τσερτς της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, ζητούν να υπάρξει, κατά το πρότυπο του προηγούμενου Προγράμματος (ανάγνωσης) Ανθρώπινου Γονιδιώματος (Human Genome Project-HGP), ένα νέο πρόγραμμα με την ονομασία “Human Genome Project-Write” (HGP-Write), δηλαδή Πρόγραμμα Εγγραφής (Σύνθεσης) Ανθρώπινου Γονιδιώματος.

Αυτό το πρόγραμμα θα έχει ορίζοντα δεκαετίας και θα υποστηριχθεί με δημόσια και ιδιωτικά κεφάλαια τουλάχιστον 100 εκατ. δολαρίων μόνο για φέτος, ενώ στην πορεία θα απαιτηθούν δισεκατομμύρια δολάρια.

Οι «25» επισημαίνουν ότι και το προηγούμενο Πρόγραμμα (HGP) είχε συναντήσει αντιστάσεις εωσότου ξεκινήσει, ενώ καθησυχάζουν ότι δεν προτίθενται να δημιουργήσουν ένα ολόκληρο ανθρώπινο ον, αλλά να ξεκινήσουν τις έρευνες πάνω στη σύνθεση ανθρώπινου DNA σε μικρότερη κλίμακα. Αναγνωρίζουν πάντως ότι το ζήτημα εγείρει πληθώρα ηθικών, νομικών, κοινωνικών και άλλων ζητημάτων και τονίζουν ότι αυτά τα θέματα πρέπει να τεθούν σε δημόσιο διάλογο, με προτεραιότητα στην ασφάλεια των ανθρώπων και των οικοσυστημάτων.

Οι υποστηρικτές του σχεδίου θεωρούν ότι αυτό θα έχει πλειάδα χρήσιμων πρακτικών εφαρμογών στο μέλλον, οδηγώντας στην θεραπεία κληρονομικών παθήσεων, στην καλλιέργεια ανθρώπινων οργάνων προς μεταμόσχευση, στην ανάπτυξη αυξημένης ανοσίας έναντι των παθογόνων μικροοργανισμών και του καρκίνου, στην επιτάχυνση της δημιουργίας εμβολίων, στην ανάπτυξη νέων αποτελεσματικότερων φαρμάκων κ.α.

Επιμένουν ότι η σύνθεση του ανθρώπινου γονιδιώματος δεν αποτελεί παρά τη «λογική επέκταση» των ήδη διαθέσιμων τεχνικών και εργαλείων γενετικής μηχανικής. Όπως είπε ο Μπέκε, «δεν προσπαθούμε να φτιάξουμε ένα στρατό από κλώνους ή να ξεκινήσουμε μια νέα εποχή ευγονικής. Δεν είναι αυτό το σχέδιο μας».

Το πρώτο σημαντικό ορόσημο της συνθετικής βιολογίας ήταν το 2010, όταν ο γενετιστής Κρεγκ Βέντερ (που είχε πρωταγωνιστήσει στο Πρόγραμμα Ανθρώπινου Γονιδιώματος) ανακοίνωσε ότι συνέθεσε ένα απλό μικροοργανισμό. Φέτος τον Μάρτιο, ο ίδιος ανακοίνωσε ότι προχώρησε κι άλλο, δημιουργώντας έναν οργανισμό με τον ελάχιστο αριθμό γονιδίων (μόνο 473) για τη διατήρηση ζωής.

Με δεδομένο πάντως ότι οι άνθρωποι έχουν πάνω από 20.000 ζωτικά γονίδια (και χιλιάδες άλλα «σκοτεινά» γονίδια που δεν κωδικοποιούν πρωτεΐνες), η σύνθεση του ανθρώπινου DNA θα είναι πολύ δυσκολότερη υπόθεση.