Το επίσημο όνομα της Λιβύης είναι Τζαμαχιρία, ή «κράτος των μαζών». Σαράντα ένα χρόνια αφού κατέλαβε την εξουσία, όμως, ο Μουάμαρ Καντάφι συνεχίζει να κυβερνά με μυστικοπαθή τρόπο, σα να διοικεί μια οικογενειακή επιχείρηση όπου οι γιοι του παίζουν ηγετικό ρόλο.
Σήμερα που έχει να αντιμετωπίσει τη μεγαλύτερη αναταραχή μετά την επανάσταση, οι κινήσεις του Καντάφι είναι όπως πάντα σκοτεινές. Όλα δείχνουν πάντως ότι δεν πρόκειται να εγκαταλείψει με τη θέλησή του την εξουσία. «Θα πεθάνουμε όλοι στο λιβυκό έδαφος», δήλωσαν στη σαουδαραβική εφημερίδα αλ-Σαρκ αλ-Αουσάτ πηγές που πρόσκεινται στην οικογένειά του.
Σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες, επικεφαλής της καταστολής στη Βεγγάζη είναι ο γιος του ο Χάμις, ένας εκπαιδευμένος στη Ρωσία διοικητής μιας επίλεκτης μονάδας ειδικών δυνάμεων. Εκεί βρίσκεται κι ένας άλλος γιος του, ο Σαάντι, μαζί με τον Αμπντάλα αλ-Σενούσι, βετεράνο αρχηγό της στρατιωτικής αντικατασκοπίας.
Την περασμένη Παρασκευή, ο Καντάφι εμφανίστηκε για λίγο στο κέντρο της Τρίπολης, αλλά δεν έχει μιλήσει δημοσίως ούτε έχει εγκαταλείψει τον αυστηρά φρουρούμενο στρατώνα Μπαμπ αλ-Αζιζία, ο οποίος ήταν στόχος αμερικανικής επιδρομής το 1986.
Όπως λένε οι αναλυτές, η βίαιη αντιμετώπιση των διαδηλώσεων στη Βεγγάζη είναι χαρακτηριστική του τρόπου που αντιδρά όταν αμφισβητείται η εξουσία του. Τη δεκαετία του ’80, έστειλε αποσπάσματα να δολοφονήσουν εξόριστα «αδέσποτα σκυλιά» που απειλούσαν την επανάσταση. Τη δεκαετία του ’90 εξοντώθηκαν ισλαμιστές αντάρτες στο εσωτερικό της Λιβύης, ενώ το 1996 σκοτώθηκαν 1.000 κρατούμενοι σε μια φυλακή.
«Για τον Καντάφι, η επιλογή είναι ανάμεσα στο να σκοτώσει ή να σκοτωθεί», λέει ο συγγραφέας, Ασούρ Σαμίς, που υποστηρίζει την αντιπολίτευση. «Και τώρα έχει αποφασίσει να σκοτώσει».
Η εξέγερση σε γειτονικές χώρες δεν φαίνεται να έχει κλονίσει την αποφασιστικότητά του να παραμείνει στην εξουσία, σημειώνει ο Ίαν Μπλακ στην Γκάρντιαν. Ο Καντάφι δεν δίστασε να στείλει μηνύματα συμπαράστασης στον Μπεν Άλι της Τυνησίας και τον Μουμπάρακ της Αιγύπτου προτού οι τελευταίοι αναγκαστούν να εγκαταλείψουν την εξουσία.
Τα τελευταία χρόνια, ο ηγέτης της Λιβύης έχει κάνει αρκετές παραχωρήσεις προκειμένου να διατηρήσει την εξουσία. Τέτοιες παραχωρήσεις ήταν η παράδοση των υπόπτων για την έκρηξη του Λόκερμπι και η εγκατάλειψη του προγράμματος όπλων μαζικής καταστροφής μετά την αμερικανική εισβολή στο Ιράκ το 2003. Κανείς δεν περιμένει ότι θα παραδοθεί τώρα με ειρηνικό τρόπο. Ίσως να κάνει κάποιες χειρονομίες όπως να αυξήσει τα επιδόματα κατοικίας ή κοινωνικών υπηρεσιών, αλλά αυτό μάλλον δεν θα κατευνάσει τους διαδηλωτές μετά την τόση βία που ασκήθηκε εναντίον τους.
«Ο Καντάφι θα δυσκολευτεί να κάνει παραχωρήσεις προκειμένου να επιβιώσει», λέει ο σερ Ρίτσαρντ Ντάλτον, πρώην πρεσβευτής της Βρετανίας στη Λιβύη. «Η στάση του καθεστώτος είναι όλα ή τίποτα».
Ένα άλλο ερώτημα είναι αν η κατακραυγή στη Δύση θα έχει κάποιο αποτέλεσμα. Η προειδοποίηση πάντως της Λιβύης ότι θα σταματήσει τη συνεργασία με την Ευρώπη για την παράνομη μετανάστευση δεν δείχνει κάτι τέτοιο.
Η εξουσία στη Λιβύη κατανέμεται σε μερικές περιοχές σε λαϊκές επιτροπές. Όλα τα σημαντικά ζητήματα όμως –η άμυνα, η εξωτερική πολιτική και η ασφάλεια– είναι στα χέρια του Καντάφι.
Όπως και ο Μουμπάρακ, ο ηγέτης της Λιβύης δεν έχει ορίσει διάδοχο. Φαβορί για να τον διαδεχθεί είναι ο γιος του Μουατάσιμ, σύμβουλος εθνικής ασφαλείας, που πριν από δύο χρόνια προσπάθησε να συγκροτήσει μια άλλη ειδική μονάδα για να ανταγωνιστεί εκείνη του Χάμις.
Τους τελευταίους μήνες, οι δύο αυτοί αδελφοί δείχνουν ισχυρότεροι από τον μεταρρυθμιστή Σάιφ αλ-Ισλάμ. Άλλοι δύο γιοι του Καντάφι έχουν προκαλέσει προβλήματα στον πατέρα τους: ο Σαάντι έχει εμπλακεί σε αρκετές περιπτώσεις διενέξεων με την αστυνομία, καθώς και κατάχρησης ναρκωτικών και αλκοόλ, ενώ η συμπεριφορά του Χάνιμπαλ στη Γενεύη είχε προκαλέσει ρήξη στις σχέσεις της Ελβετίας με τη Λιβύη.
«Ο Καντάφι είναι μια σύνθετη προσωπικότητα, που έχει καταφέρει να παραμείνει στην εξουσία για σαράντα χρόνια συνδυάζοντας τα συμφέροντά του με μεθόδους της ρεαλπολιτίκ», σχολιάζει ο Τζιν Κρετζ, πρώην πρεσβευτής των Ηνωμένων Πολιτειών στη Λιβύη. Η κρίση αυτή, πάντως, φαίνεται πως είναι η μεγαλύτερη που έχει ποτέ αντιμετωπίσει.
