Για μια Ευρώπη σε συναισθηματικό σοκ, η οποία αντιμετωπίζει μια νέα εποχή, κάνουν λόγο σε ανάλυσή τους οι New York Times. Όπως γράφει ο Ρότζερ Κοέν, επί δεκαετίες ένας από τους βασικούς στόχους της Σοβιετικής Ένωσης ήταν να «αποσυνδέσει» τις ΗΠΑ από την Ευρώπη. Η αποσύνδεση, όπως ονομάστηκε, θα διέλυε τη δυτική συμμαχία που εμπόδιζε τα σοβιετικά τανκς να κυλήσουν στις πρωσικές πεδιάδες. Τώρα, μέσα σε λίγες εβδομάδες, ο πρόεδρος Τραμπ παρέδωσε στη Μόσχα το δώρο που της ξέφυγε κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και έκτοτε.
Η Ευρώπη, εγκαταλειμμένη, βρίσκεται σε κατάσταση σοκ. Οι ΗΠΑ, «ένα έθνος του οποίου η βασική ιδέα είναι η ελευθερία και του οποίου η βασική κλήση ήταν η υπεράσπιση της δημοκρατίας έναντι της τυραννίας, στράφηκε εναντίον του συμμάχου της και αντί γι’ αυτό αγκάλιασε έναν βάναυσο απολυταρχικό, τον πρόεδρο της Ρωσίας, Βλαντίμιρ Πούτιν. Έχοντας μια αίσθηση εγκατάλειψης, θορυβημένη από το κολοσσιαίο έργο επανεξοπλισμού που έχει μπροστά της, έκπληκτη από την ανατροπή της αμερικανικής ιδεολογίας, η Ευρώπη βρίσκεται ακυβέρνητη», σημειώνεται στην ανάλυση.
«Οι ΗΠΑ ήταν ο πυλώνας γύρω από τον οποίο διαχειριζόταν την ειρήνη, αλλά έχει αλλάξει συμμαχία», δήλωσε η Valérie Hayer, πρόεδρος της κεντρώας ομάδας Renew Europe στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. «Ο Τραμπ εκστομίζει την προπαγάνδα του Πούτιν. Έχουμε εισέλθει σε μια νέα εποχή».
Ο συναισθηματικός αντίκτυπος στην Ευρώπη είναι βαθύς. Στο μακρύ ταξίδι από τα ερείπια του 1945 προς μια ευημερούσα ήπειρο, ολόκληρη και ελεύθερη, η Αμερική είχε κεντρική θέση.
Η έννοια της «Δύσης» σε αυτή την ανατέλλουσα εποχή είναι ήδη ασαφής. Για πολλά χρόνια, παρά τις ενίοτε οξείες ευρωαμερικανικές εντάσεις, υποδήλωνε έναν ενιαίο στρατηγικό παράγοντα που ήταν ενωμένος στη δέσμευσή του στις αξίες της φιλελεύθερης δημοκρατίας.
Τώρα υπάρχει η Ευρώπη, υπάρχει η Ρωσία, υπάρχει η Κίνα και υπάρχουν οι ΗΠΑ. Η Δύση ως ιδέα έχει αποδυναμωθεί. Το πώς θα καλυφθεί αυτό το κενό είναι ασαφές, αλλά ένας προφανής υποψήφιος είναι η βία, καθώς οι μεγάλες δυνάμεις θα αναμετρηθούν.
Φυσικά, όπως έχει καταστήσει σαφές το σχεδόν καθημερινό «μαστίγιο» για νέους δασμούς, ο Τραμπ είναι παρορμητικός, ακόμη και αν οι εθνικιστικές και αυταρχικές τάσεις του είναι μια σταθερά. Θα μπορούσε να αλλάξει πορεία. Το 2017, σε μια επίσκεψη στην Πολωνία κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του, είπε: «Δηλώνω σήμερα για να ακούσει ο κόσμος ότι η Δύση δεν θα διαλυθεί ποτέ, μα ποτέ. Οι αξίες μας θα επικρατήσουν».
Από τότε ο πρόεδρος έχει απαλλαγεί από τα δεσμά αυτής της παραδοσιακής σκέψης και από το κατεστημένο ρεπουμπλικανικό περιβάλλον που την υποστήριζε. Φαίνεται να είναι ένας ηγέτης αδέσμευτος.
Η πρόκληση για την Ευρώπη είναι να κρίνει τι συνιστά ελιγμό εκ μέρους του Τραμπ και τι έναν οριστικό αυταρχικό αμερικανικό αναπροσανατολισμό.
«Όποιες κι αν είναι οι προσαρμογές του Τραμπ, ο μεγαλύτερος κίνδυνος θα ήταν να αρνηθεί την εγκατάλειψη των φιλελεύθερων δημοκρατιών», δήλωσε η Nicole Bacharan, πολιτική επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο Sciences Po στο Παρίσι. «Ο Τραμπ ξέρει πού πηγαίνει. Η μόνη ρεαλιστική θέση για την Ευρώπη είναι να αναρωτηθεί: Τι έχουμε ως στρατιωτική δύναμη και πώς μπορούμε να ενσωματώσουμε και να αναπτύξουμε αυτή τη δύναμη με επείγοντα ρυθμό;».
Ο Τραμπ, η Ευρώπη και ο Πούτιν
Φυσικά, οι δεσμοί μεταξύ της Ευρώπης και των ΗΠΑ δεν είναι μικρή υπόθεση, σημειώνουν σε άλλο σημείο οι New York Times. «Είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια στρατιωτική συμμαχία. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Ε.Ε., το εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 27 χωρών και των ΗΠΑ έφτασε το 2023 τα 1,7 τρισεκατομμύρια δολάρια. Κάθε μέρα, αγαθά και υπηρεσίες αξίας περίπου 4,8 δισεκατομμυρίων δολαρίων διασχίζουν τον Ατλαντικό Ωκεανό».
«Η συμμαχία βρίσκεται σε ένα πολύ οδυνηρό σημείο, αλλά δεν θα το αποκαλούσα σημείο ρήξης, τουλάχιστον όχι ακόμη», δήλωσε η Xenia Wickett, σύμβουλος με έδρα το Λονδίνο, η οποία έχει εργαστεί για το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ. Η ίδια έκανε διάκριση μεταξύ της απαίτησης του Τραμπ να πληρώσει η Ευρώπη περισσότερα για την άμυνά της, ένα όχι παράλογο αίτημα, και του «εναγκαλισμού» του Πούτιν.
Το πού οδηγεί αυτός ο εναγκαλισμός, αν διατηρηθεί, είναι ασαφές. Αλλά όπως είπε ο βρετανός ιστορικός Simon Schama, «όταν επιβραβεύεις την επιθετικότητα, εγγυάσαι έναν άλλο γύρο επιθετικότητας». Η Ουκρανία, για τον Πούτιν, αποτελεί μέρος μιας πολύ ευρύτερης εκστρατείας για την αναίρεση του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μαζί με την Κίνα σε μια εταιρική σχέση «χωρίς όρια», θέλει η ρωσική του ανάσταση να βάλει τέλος σε αυτό που βλέπει ως δυτική κυριαρχία στον κόσμο.
Όπως έγραψε ο Pierre Lévy, πρώην πρέσβης της Γαλλίας στη Μόσχα, τον περασμένο μήνα στη Le Monde, «εναπόκειται στον αμερικανικό λαό να κατανοήσει ότι βρίσκεται στη γραμμή πυρός του Πούτιν: να αποδυτικοποιήσει τον κόσμο, να τερματίσει την αμερικανική ηγεμονία, να τερματίσει την κυρίαρχη θέση του δολαρίου στην παγκόσμια οικονομία και να δράσει με την υποστήριξη του Ιράν, της Βόρειας Κορέας και της Κίνας».
Προς το παρόν, και για αδιευκρίνιστους λόγους, ο Τραμπ δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται, σημειώνουν οι New York Times.
