Ανώτατοι αξιωματούχοι των ΗΠΑ και της Ρωσίας πραγματοποίησαν στη Σαουδική Αραβία τις πιο εκτενείς διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο χωρών εδώ και τρία χρόνια, συμφωνώντας να συνεχίσουν τον σχεδιασμό για το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία, εν μέσω ανησυχιών στο Κίεβο και σε όλη την Ευρώπη ότι ο Ντόναλντ Τραμπ μπορεί να προωθήσει μια συμφωνία που θα ευνοεί τον Βλαντιμίρ Πούτιν.
Μετά τη συνάντηση στο Παλάτι Diriyah στην Ριάντ, η οποία διήρκεσε σχεδόν πέντε ώρες, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο, δήλωσε ότι οι δύο πλευρές συμφώνησαν στη δημιουργία μιας ανώτατης ομάδας για τη στήριξη των συνομιλιών για την ειρήνη στην Ουκρανία και για την εξερεύνηση στενότερων σχέσεων και οικονομικής συνεργασίας.
Οι δηλώσεις υπογραμμίζουν μια σημαντική αλλαγή στην προσέγγιση της Ουάσινγκτον απέναντι στη Ρωσία, απομακρυνόμενη από τις προσπάθειες της κυβέρνησης Μπάιντεν να απομονώσει τη Μόσχα.
Ο Ρούμπιο ανέφερε σύμφωνα με τον Guardian ότι το τέλος της σύγκρουσης στην Ουκρανία πρέπει να είναι αποδεκτό από όλους τους εμπλεκόμενους, συμπεριλαμβανομένων της Ουκρανίας, της Ευρώπης και της Ρωσίας, προσθέτοντας ότι οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι της Ουκρανίας είχαν ενημερωθεί για την κατάσταση στην Ουκρανία. Παρ’ όλα αυτά, ούτε Ουκρανοί ούτε Ευρωπαίοι αξιωματούχοι παρευρέθηκαν στη συνάντηση.
Ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, Σεργκέι Λαβρόφ, και ο κύριος σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής του Πούτιν, Γιούρι Ουσακόφ, φωτογραφήθηκαν νωρίτερα καθισμένοι απέναντι από τον Ρούμπιο, ο οποίος συμμετείχε στις συνομιλίες μαζί με τον σύμβουλο εθνικής ασφαλείας των ΗΠΑ, Μάικ Γουόλτς, και τον Στιβ Γουίτκοφ, ειδικό απεσταλμένο του Τραμπ για τη Μέση Ανατολή.
Λίγο μετά τη συνάντηση, ο Ουσακόφ δήλωσε ότι οι δύο πλευρές συμφώνησαν να προχωρήσουν σε διαπραγματεύσεις για την Ουκρανία και συζήτησαν εν συντομία τις προϋποθέσεις για μια σύνοδο κορυφής Πούτιν-Τραμπ, αν και σημείωσε ότι αυτή είναι απίθανο να πραγματοποιηθεί την επόμενη εβδομάδα.
Οι συνομιλίες στην Σαουδική Αραβία υπογραμμίζουν τον γρήγορο ρυθμό των προσπαθειών των ΗΠΑ για τον τερματισμό της σύγκρουσης, προκαλώντας ανησυχία στην Ουκρανία και σε ολόκληρη την Ευρώπη, όπου οι αξιωματούχοι φοβούνται ότι θα παραμεριστούν από τις διαπραγματεύσεις.
Ο Ουσακόφ πρόσθεσε ότι η συνάντηση «πήγε καλά» και ήταν «μια σοβαρή συζήτηση για όλα τα θέματα».
Ουκρανοί αξιωματούχοι δήλωσαν νωρίτερα ότι δεν είχαν προσκληθεί στις συνομιλίες. Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι δήλωσε τη Δευτέρα ότι η Ουκρανία δεν θα αποδεχτεί οποιοδήποτε αποτέλεσμα εάν δεν συμμετείχε το Κίεβο.
Μιλώντας κατά τη διάρκεια επίσκεψης στην Άγκυρα, όπου είχε συνομιλίες με τον πρόεδρο της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο Ζελένσκι δήλωσε ότι δεν ήταν έτοιμος να παραχωρήσει εδάφη στη Ρωσία.
«Η διπλωματία δεν σημαίνει παράδοση των συμφερόντων και της κυριαρχίας του κράτους μας», είπε σε συνάντηση με εκπροσώπους της Κριμαίας.
Η συνάντηση στη Ριάντ σηματοδοτεί την πρώτη προσπάθεια υψηλού επιπέδου για τη διαπραγμάτευση του τέλους της πλήρους κλίμακας ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία από τις πρώτες μέρες του πολέμου, όταν οι συνομιλίες κατέρρευσαν λόγω των απαιτήσεων του Ρώσου προέδρου.
Παρά τη βιασύνη της διπλωματίας, λίγα είναι γνωστά για το σχέδιο ειρήνης του Τραμπ για την Ουκρανία ή την προθυμία της Ρωσίας να εμπλακεί, και η συνάντηση της Τρίτης προσέφερε λίγα νέα στοιχεία.
Οι δύο πλευρές εξέδωσαν προσεκτικά διατυπωμένες δηλώσεις όταν ολοκληρώθηκαν οι συνομιλίες. Ο Ρούμπιο δήλωσε ότι η συνάντηση ήταν «το πρώτο βήμα μιας μακράς και δύσκολης πορείας», προσθέτοντας: «Το τέλος της σύγκρουσης στην Ουκρανία πρέπει να είναι αποδεκτό από όλους τους εμπλεκόμενους, συμπεριλαμβανομένων της Ουκρανίας, της Ευρώπης και της Ρωσίας».
«Αυτό πρέπει να είναι μια μόνιμη λύση στον πόλεμο και όχι μια προσωρινή λύση όπως έχουμε δει στο παρελθόν», δήλωσε ο Γουόλτς.
«Η πρακτική πραγματικότητα είναι ότι θα υπάρξει συζήτηση για τα εδάφη και για τις εγγυήσεις ασφάλειας, αυτά είναι βασικά θεμελιώδη ζητήματα», πρόσθεσε.
Ο Κιρίλ Ντμίτριεφ, επικεφαλής του Ρωσικού Ταμείου Άμεσων Επενδύσεων, δήλωσε ότι οι δύο πλευρές άρχισαν να ακούνε η μία την άλλη, αλλά ήταν πολύ νωρίς για να συζητηθούν οι υποχωρήσεις.
Πριν από τις συνομιλίες, Ρώσοι αξιωματούχοι δήλωσαν ότι θα επιδιώξουν την «ομαλοποίηση» με τις ΗΠΑ και θα θέσουν τις βάσεις για μια ειρηνική συμφωνία στην Ουκρανία. Ωστόσο, ακόμη και πριν αρχίσουν οι συνομιλίες, οι ΗΠΑ έκαναν αρκετές σημαντικές παραχωρήσεις στον Πούτιν, υποδεικνύοντας ότι η Ουκρανία θα πρέπει να εγκαταλείψει τις φιλοδοξίες της για ένταξη στο ΝΑΤΟ και να αποδεχτεί εδαφικές απώλειες.
Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι πρότειναν επίσης να στείλει η Ευρώπη μια ειρηνευτική αποστολή στην Ουκρανία μετά την κατάπαυση του πυρός, ενώ αξιωματούχοι της ΕΕ συναντήθηκαν τη Δευτέρα για να συζητήσουν την πιθανότητα.
Ωστόσο, η Μόσχα έχει επανειλημμένα απορρίψει αυτή την ιδέα. Ο Λαβρόφ δήλωσε ότι η ανάπτυξη στρατευμάτων μελών του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία, ακόμη και αν λειτουργούσαν εκεί υπό άλλη σημαία, είναι απαράδεκτη.
«Εξηγήσαμε στους συναδέλφους μας σήμερα τι έχει επανειλημμένα τονίσει ο Πρόεδρος Πούτιν: ότι η επέκταση του ΝΑΤΟ, η απορρόφηση της Ουκρανίας από την Βόρεια Ατλαντική Συμμαχία, αποτελεί άμεση απειλή για τα συμφέροντα της Ρωσικής Ομοσπονδίας, άμεση απειλή για την κυριαρχία μας», δήλωσε ο Λαβρόφ.
Πριν αναχωρήσει για τη Σαουδική Αραβία, ο Λαβρόφ δήλωσε ότι η Ρωσία δεν είχε καμία πρόθεση να κάνει εδαφικές παραχωρήσεις στην Ουκρανία κατά τις ειρηνευτικές συνομιλίες.
Ο Πούτιν δεν έχει σχολιάσει δημόσια τις συνομιλίες στη Σαουδική Αραβία, αλλά είπε στον Τραμπ την περασμένη εβδομάδα κατά τη διάρκεια τηλεφωνικής συνομιλίας ότι η Ρωσία θέλει να «επιλύσει τα αίτια της σύγκρουσης». Ορισμένοι παρατηρητές πιστεύουν ότι αυτό υποδηλώνει ότι η Ρωσία δεν θα περιορίσει την εστίασή της στην Ουκρανία, αλλά θα προσπαθήσει να αναμορφώσει τη γενικότερη ευρωπαϊκή ασφάλεια.
Οι απαιτήσεις της Μόσχας μπορεί να μοιάζουν με αυτές που είχε εκδώσει πριν από την πλήρη κλίμακα της εισβολής της το 2021: η Ουκρανία να υιοθετήσει ουδέτερη στάση και το ΝΑΤΟ να σταματήσει την ανάπτυξη όπλων σε χώρες μέλη που προσχώρησαν μετά το 1997, όταν η Συμμαχία άρχισε να επεκτείνεται και να περιλαμβάνει πρώην κομμουνιστικά κράτη. Αυτό θα επηρεάσει μεγάλο μέρος της Ανατολικής Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένων της Πολωνίας και των Βαλτικών κρατών – Λετονίας, Λιθουανίας και Εσθονίας.
Μετά τις συνομιλίες, η Μαρία Ζαχάροβα, εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών της Ρωσίας, εξέδωσε μια δήλωση που φαινόταν να περιέχει νέες προϋποθέσεις για την ειρήνη, λέγοντας ότι η Ρωσία απαιτεί «όχι μόνο μια υπόσχεση να αρνηθεί η Ουκρανία την ένταξη στο ΝΑΤΟ, αλλά και την ακύρωση της δήλωσης της Συνόδου Κορυφής της Βουκουρεστίου του 2008, η οποία υποσχέθηκε την ενδεχόμενη ένταξη του Κιέβου χωρίς συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα».
Ο Πούτιν έχει προηγουμένως επιμείνει ότι η Ουκρανία πρέπει να μειώσει δραστικά τις στρατιωτικές της δυνάμεις, κάτι που πολλοί στην Ουκρανία φοβούνται ότι θα την αφήσει ευάλωτη σε μελλοντικές επιθέσεις από τη Ρωσία.
Στη Ριάντ, αναμενόταν επίσης ότι η Ρωσία θα χρησιμοποιήσει τις συνομιλίες για να πιέσει για άρση των δυτικών κυρώσεων, οι οποίες έχουν ασκήσει σημαντική πίεση στην οικονομία της.
Η ηγεσία των οικονομικών διαπραγματεύσεων της Ρωσίας ανατέθηκε στον Κιρίλ Ντμίτριεφ, επικεφαλής του Ρωσικού Ταμείου Άμεσων Επενδύσεων, που είναι στενός φίλος της κόρης του Πούτιν. Ο Ντμίτριεφ, πρώην τραπεζίτης, έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στην προσέγγιση της Ρωσίας προς διεθνείς επενδυτές.
«Οι αμερικανικές εταιρείες πετρελαίου έχουν τα πάει πολύ καλά στη Ρωσία», είπε ο Ντμίτριεφ σε σύντομη συνέντευξή του την Τρίτη το πρωί πριν από τις συνομιλίες, υπονοώντας ότι οι αμερικανικές εταιρείες θα μπορούσαν να επιστρέψουν στη Ρωσία. «Πιστεύουμε ότι κάποια στιγμή θα επιστρέψουν – γιατί να χάσουν τις ευκαιρίες που προσφέρει η Ρωσία για την πρόσβαση στους φυσικούς της πόρους;»
Οι συνομιλίες της Τρίτης στη Ριάντ προσφέρουν στην Σαουδική Αραβία και τον de facto ηγέτη της, τον Πρίγκιπα Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, την ευκαιρία να επιβεβαιώσουν τον ρόλο τους στη διεθνή σκηνή.
Η ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας, η οποία είχε χαρακτηριστεί από τον Μπάιντεν ως «παρίας» λόγω της δολοφονίας του δημοσιογράφου της Washington Post, Τζαμάλ Κασόγκι, το 2018, έχει αναδειχθεί σε βασικό μεσολαβητή στις συνομιλίες μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ.
Η τελευταία διπλωματική κίνηση των ΗΠΑ έχει προκαλέσει αναστάτωση στο Κίεβο και στους βασικούς συμμάχους, οι οποίοι φοβούνται ότι η Ουάσιγκτον και η Μόσχα μπορεί να προχωρήσουν σε μια συμφωνία που θα παραμερίσει τα δικά τους συμφέροντα. Ως απάντηση, η Γαλλία συγκάλεσε επείγουσα σύσκεψη των χωρών της ΕΕ και του Ηνωμένου Βασιλείου τη Δευτέρα για να συντονίσουν την αντίδρασή τους.
Ο Εμανουέλ Μακρόν ανακοίνωσε μετά τη συνάντηση ότι είχε μιλήσει με τον Τραμπ και τον Ζελένσκι. «Αναζητούμε μια ισχυρή και διαρκή ειρήνη στην Ουκρανία. Για να το πετύχουμε, η Ρωσία πρέπει να σταματήσει την επιθετικότητα και αυτό πρέπει να συνοδευτεί από ισχυρές και αξιόπιστες εγγυήσεις ασφάλειας για τους Ουκρανούς», έγραψε ο Μακρόν στο X.
Παρ’ όλα αυτά, οι συνομιλίες για την ασφάλεια στο Παρίσι δεν οδήγησαν σε ουσιαστικά μέτρα, καθώς οι ευρωπαίοι ηγέτες δυσκολεύονται να παρουσιάσουν ένα ενιαίο μέτωπο λόγω διαφορών για την ανάπτυξη στρατευμάτων στην Ουκρανία.
