Παρά την απουσία κοινού εδάφους μεταξύ των δύο πλευρών, αναφέρει ο Γεν. Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες στην έκθεση των Καλών Υπηρεσιών, που καλύπτει τις εξελίξεις από τις 13 Ιουνίου 2024 έως τις 11 Δεκεμβρίου 2024, οι ηγέτες των δύο πλευρών στο δείπνο της 15ης Οκτωβρίου 2024 συμφώνησαν σε θετικά βήματα. Τονίζεται η ανάγκη γεφύρωσης των διαφορών και ανοικοδόμησης εμπιστοσύνης. Ο Αντόνιο Γκουτέρες καλεί όλους τους ενδιαφερόμενους να διασφαλίσουν ότι οι επόμενες συναντήσεις θα είναι ανοικτές και εποικοδομητικές και ζητεί την επίτευξη συμφωνίας για τα σημεία διέλευσης ως ένδειξη πολιτικής βούλησης.
Σε ό,τι αφορά τα Βαρώσια, ο κ. Γκουτέρες επανέλαβε ότι η θέση των Ηνωμένων Εθνών παραμένει αμετάβλητη και κάλεσε για πλήρη συμμόρφωση με τα Ψηφίσματα 550 (1984) και 789 (1992).
Ο Γενικός Γραμματέας επανέλαβε τη δέσμευση του να διατηρήσει τον διάλογο με τα εμπλεκόμενα μέρη και τις εγγυήτριες δυνάμεις (Ελλάδα, Τουρκία, Ηνωμένο Βασίλειο) υπογραμμίζοντας ότι η υποστήριξη -διεθνώς, αλλά και εντός Κύπρου-είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη μιας διαρκούς λύσης.
Ενθαρρύνεται η διεξαγωγή μιας συζήτησης με τις εγγυήτριες δυνάμεις για να εξεταστούν τα επόμενα βήματα, καθώς υπάρχει ελπίδα για μια αμοιβαία αποδεκτή λύση.
Επιπλέον, οι ενεργές τεχνικές επιτροπές, αν και λειτουργούν, εμποδίζονται από την έλλειψη ισχυρής πολιτικής βούλησης, αναφέρει ο Γεν. Γραμματέας και επισημαίνει ότι απαιτείται μεγαλύτερη στήριξη από τους ηγέτες. “Η συνεχιζόμενη στήριξη της ΕΕ στις επιτροπές αυτές είναι αξιέπαινη”, αναφέρει.
Αναλυτικότερα:
Στηριζόμενος στο έργο της προσωπικής του απεσταλμένης, Μαρίας ‘Ανχελα Ολγκίν Κουέγιαρ, η οποία ολοκλήρωσε την αποστολή της τον Ιούλιο του 2024, ο Γενικός Γραμματέας αναφέρει ότι όλο αυτό το διάστημα συνεργάστηκε με τους ηγέτες των δύο κοινοτήτων και τις εγγυήτριες δυνάμεις (Ελλάδα, Τουρκία, Ηνωμένο Βασίλειο). Σε συνέχεια των συζητήσεων, ο Γενικός Γραμματέας προσκάλεσε τον Ελληνοκύπριο ηγέτη Νίκο Χριστοδουλίδη και τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Ερσίν Τατάρ σε άτυπο δείπνο στη Νέα Υόρκη στις 15 Οκτωβρίου. Οι δύο ηγέτες συμφώνησαν να πραγματοποιήσουν στο εγγύς μέλλον μια διευρυμένη άτυπη συνάντηση υπό την αιγίδα του Γενικού Γραμματέα και να διερευνήσουν τη δυνατότητα ανοίγματος νέων σημείων διέλευσης στο νησί.
Όπως αναφέρεται στην έκθεση, “η άτυπη συνάντηση της 15ης Οκτωβρίου δημιούργησε ελπίδες στις δύο κοινότητες για πρόοδο προς την επανέναρξη των συνομιλιών για το Κυπριακό. Οι συζητήσεις για το άνοιγμα νέων σημείων διέλευσης χαιρετίστηκαν και από τις δύο κοινότητες και προκάλεσαν δημόσιες συζητήσεις για το μέλλον της ειρηνευτικής διαδικασίας”.
Σύμφωνα με την έκθεση “οι σχέσεις μεταξύ των εγγυητριών δυνάμεων Ελλάδας και Τουρκίας βελτιώθηκαν, με τακτικές συναντήσεις σε ηγετικό επίπεδο που επιβεβαίωσαν τη δέσμευση για σύσφιξη των σχέσεων, γεγονός που θεωρείται θετικό για τη διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού”.
Οι συναντήσεις των πολιτικών κομμάτων Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, υπό την αιγίδα της Πρεσβείας της Σλοβακίας, συνεχίστηκαν κατά την περίοδο αυτή, με τη συμμετοχή 15 κομμάτων από όλο το νησί. Τα κόμματα τόνισαν την ανάγκη για αποκλιμάκωση της έντασης και επιστροφή στις διαπραγματεύσεις, αναγνωρίζοντας τη μη ικανοποιητική υφιστάμενη κατάσταση.
Η Θρησκευτική Πρωτοβουλία για την Ειρήνη στην Κύπρο, αναφέρει η έκθεση, που γίνεται υπό την αιγίδα της Πρεσβείας της Σουηδίας, συνέχισε να προάγει τη συνεργασία μεταξύ Χριστιανών και Μουσουλμάνων ηγετών.
“Η UNFICYP διευκόλυνε δύο προσκυνήματα στο Τέμενος Χαλά Σουλτάν στη Λάρνακα, με τη συμμετοχή περισσότερων από 1.150 προσκυνητών” τονίζεται.
Όπως αναφέρεται, η δραστηριότητα της κοινωνίας των πολιτών αυξήθηκε, ιδιαίτερα μεταξύ ομάδων που υποστηρίζουν την επανένωση και το άνοιγμα νέων σημείων διέλευσης, παρά τη συνεχιζόμενη δυσπιστία για την πιθανότητα επίτευξης λύσης.
Στην έκθεση σημειώνεται ότι “στις 10 Δεκεμβρίου, πραγματοποιήθηκε άτυπη συνάντηση στη Λευκωσία κατά τη δεξίωση λήξης του έτους που διοργάνωσε ο Αναπληρωτής Ειδικός Σύμβουλος”.
Ο Γεν. Γραμματέας επισημαίνει ότι η αποστολή Καλών Υπηρεσιών προώθησε τις επαφές, τη συνεργασία και την οικοδόμηση εμπιστοσύνης στο νησί. Ο Αναπληρωτής Ειδικός Σύμβουλος Κόλιν Στιούαρτ πραγματοποίησε 54 συναντήσεις με ηγέτες, πολιτικά κόμματα, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και διεθνείς εταίρους.
Συνέχιση διαλόγου
Ο διάλογος συνεχίστηκε μέσω τακτικών συναντήσεων του Αναπληρωτή Ειδικού Συμβούλου με τους διαπραγματευτές των δύο πλευρών και μέσω συνεδριάσεων των τεχνικών επιτροπών για θέματα κοινού ενδιαφέροντος, όπως η υγεία, ο πολιτισμός και η εκπαίδευση. Πραγματοποιήθηκαν συνολικά περίπου 100 συναντήσεις των 12 τεχνικών επιτροπών κατά την περίοδο αυτή, με ορισμένες, όπως οι Επιτροπές Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Κρίσεων, να παραμένουν ιδιαίτερα δραστήριες.
Παράλληλα, σημειώνεται ότι υλοποιήθηκαν έργα όπως η αποκατάσταση ιστορικών χώρων -π.χ. το τέμενος Εβδήμ και η εκκλησία του Αγίου Θεοδώρου- και η Τεχνική Επιτροπή για τα Σημεία Διέλευσης ολοκλήρωσε τις συζητήσεις για την επέκταση του σημείου Αγίου Δομετίου/Μετεχάν, με την έναρξη των έργων να προγραμματίζεται για το 2025.
Υπενθυμίζεται ότι η έκθεση του Γεν. Γραμματέα παρέχει ενημέρωση για τις δραστηριότητες της αποστολής Καλών Υπηρεσιών του Γενικού Γραμματέα υπό την καθοδήγηση του Αναπληρωτή Ειδικού Συμβούλου στην Κύπρο, Κόλιν Στιούαρτ.
Παράταση της Ειρηνευτικής Δύναμης των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο
Tην παράταση της θητείας της ΟΥΝΦΙΚΥΠ (Ειρηνευτική Δύναμη των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο) έως τις 31 Ιανουαρίου 2026 ζητεί ο Γεν. Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες στην έκθεσή του για την ΟΥΝΦΙΚΥΠ και ζητεί διεθνή υποστήριξη για τις ειρηνευτικές πρωτοβουλίες.
“Χαιρετίζω τη δέσμευση που ανέλαβαν οι δύο Κύπριοι ηγέτες στις 15 Οκτωβρίου να διερευνήσουν τη δυνατότητα ανοίγματος νέων σημείων διέλευσης, η οποία οδήγησε τις δύο πλευρές να συζητήσουν το συγκεκριμένο θέμα υπό την αιγίδα του Ειδικού μου Αντιπροσώπου. Το 2024 σηματοδότησε αρκετές ατυχείς επετείους στο νησί, μεταξύ άλλων και κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου αναφοράς. Λυπάμαι που, κατά την υπενθύμιση της τραγικής ιστορίας του νησιού, τα διχαστικά αφηγήματα στο νησί ήταν πιο δυνατά από τις φωνές ειρήνης” αναφέρει ο Γεν. Γραμματέας.
Ο Γενικός Γραμματέας καλεί και τις δύο πλευρές να σταματήσουν τις παραβιάσεις, ζητεί να απομακρυνθούν τα μη εξουσιοδοτημένα συστήματα παρακολούθησης, χαιρετίζει την ένταξη των αιτούντων άσυλο στις διαδικασίες υποδοχής και εκφράζει τη λύπη του για “τις συνεχιζόμενες επαναπροωθήσεις”.
Αναλυτικότερα σύμφωνα με στοιχεία από την έκθεση:
Στην έκθεση αναφέρεται ότι “οι στρατιωτικές παραβιάσεις και από τις δύο πλευρές συνεχίστηκαν, με την εγκατάσταση μη εξουσιοδοτημένων συστημάτων παρακολούθησης στη νεκρή ζώνη και με τακτικές παρεμβάσεις από τις αστυνομικές αρχές”. Ο Γενικός Γραμματέας αναφέρει ότι “παρά τις προκλήσεις αυτές, διοργάνωσε άτυπη συνάντηση τον Οκτώβριο του 2024, ενθαρρύνοντας τους ηγέτες των δύο πλευρών να συζητήσουν το άνοιγμα νέων σημείων διέλευσης”.
Επιπλέον, 142 αιτούντες άσυλο, συμπεριλαμβανομένων 35 παιδιών, παρέμειναν αποκλεισμένοι στη νεκρή ζώνη λόγω “επαναπροωθήσεων από την Κυπριακή Δημοκρατία”, με αποτέλεσμα την παροχή επείγουσας ανθρωπιστικής βοήθειας σε συντονισμό με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR). Μέχρι τον Νοέμβριο, όλοι οι αιτούντες άσυλο μεταφέρθηκαν σε κέντρα υποδοχής.
Οι προσπάθειες μεσολάβησης για την αποκλιμάκωση των εντάσεων παρέμειναν συνεχείς, ιδιαίτερα στην περιοχή της Πύλας, όπου σημειώθηκαν καθημερινές εισβολές από την τουρκοκυπριακή αστυνομία. Παρόλο που υπήρξε συμφωνία για βελτίωση ρυθμίσεων, δεν εφαρμόστηκε.
Στοιχεία Έκθεσης:
Στρατιωτικές Παραβιάσεις: Καταγράφηκαν 227 παραβιάσεις (118 από τις τουρκικές δυνάμεις και 109 από την Εθνική Φρουρά), με έμφαση σε μη εξουσιοδοτημένα στρατιωτικά συστήματα.
Συστήματα Παρακολούθησης: Και οι δύο πλευρές ενίσχυσαν τα συστήματα παρακολούθησης με στρατιωτικά μέσα, με την Κυπριακή Δημοκρατία να εγκαθιστά 31 πύργους παρακολούθησης και τις τουρκικές δυνάμεις να προσθέτουν 49.
Οι δύο πλευρές, αναφέρεται, προχώρησαν σε τακτικές προωθήσεις εντός της νεκρής ζώνης. Ένα σημαντικό περιστατικό σημειώθηκε όταν 30 Τούρκοι στρατιώτες πλησίασαν ένα προσωρινό καταυλισμό αιτούντων άσυλο, αλλά αποσύρθηκαν μετά από παρέμβαση της ΟΥΝΦΙΚΥΠ.
Βαρώσια
Σύμφωνα με τον Γεν. Γραμματέα δεν υπήρξαν βήματα για την αναστροφή του μερικού ανοίγματος της περίκλειστης πόλης των Βαρωσίων. Η ΟΥΝΦΙΚΥΠ παρατήρησε την εγκατάσταση νέων καμερών παρακολούθησης, ενώ συνεχίζονται οι εργασίες υποδομής. Η πρόσβαση της ΟΥΝΦΙΚΥΠ στην περιοχή παραμένει περιορισμένη.
“Στα Βαρώσια, δεν ελήφθησαν μέτρα για να αντιμετωπιστεί η έκκληση του Συμβουλίου Ασφαλείας με την απόφαση 2373 (2024) για την άμεση αντιστροφή των ενεργειών που έγιναν από τον Οκτώβριο του 2020. Η ΟΥΝΦΙΚΥΠ δεν παρατήρησε καμία σημαντική αλλαγή στο 3,5% της περιοχής των Βαρωσίων για το οποίο ανακοινώθηκε τον Ιούλιο του 2021 ότι το στρατιωτικό καθεστώς είχε αρθεί στο πλαίσιο της προετοιμασίας για την ανοικοδόμηση ωστόσο, η αποστολή έχει περιορισμένη πρόσβαση στην περιοχή αυτή. Κατά την περίοδο αναφοράς, η ΟΥΝΦΙΚΥΠ παρατήρησε την εγκατάσταση 8 νέων καμερών στα Βαρώσια, παράλληλα με έναν επιπλέον πύργο επιτήρησης, για τον οποίο έκανε αναφορά διαμαρτυρίας. Δεν παρατηρήθηκε καμία αλλαγή στο σύστημα τάφρων και αναχώματος που είχε αναφερθεί προηγουμένως και το οποίο εγκατέστησαν οι τουρκικές δυνάμεις νότια του δομημένου τμήματος των Βαρωσίων και εκτείνεται σχεδόν 4 χλμ. κατά μήκος της βόρειας γραμμής κατάπαυσης του πυρός. Λόγω της εγγύτητάς του στη νεκρή ζώνη, αυτό παραμένει στρατιωτική παραβίαση. Η ΟΥΝΦΙΚΥΠ παρατήρησε επίσης και πάλι την επανειλημμένη χρήση εμπορικών υπερπτήσεων με μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Η πρόσβαση σε ολόκληρη την περιοχή των Βαρωσίων από τις περιπολίες της ΟΥΝΦΙΚΥΠ παραμένει σημαντικά περιορισμένη από το 1974” αναφέρεται στην έκθεση.
Στροβίλια
Η ελευθερία κίνησης της ΟΥΝΦΙΚΥΠ στα Στροβίλια παραμένει περιορισμένη, με τις τουρκοκυπριακές δυνάμεις να διατηρούν υπεράριθμα σημεία ελέγχου.
Επιτροπή για τους Αγνοούμενους
Η Επιτροπή για τους Αγνοούμενους εκταφίασε τα λείψανα τεσσάρων ατόμων κατά την περίοδο αναφοράς και επτά ομάδες Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων επιστημόνων πραγματοποίησαν ανασκαφές σε όλο το νησί κατά την περίοδο αναφοράς. Από το 2006, έχουν ανακτηθεί 1.689 λείψανα, εκ των οποίων 1.051 έχουν ταυτοποιηθεί και παραδοθεί στις οικογένειες.
Νάρκες
Δεν σημειώθηκε πρόοδος στην απομάκρυνση των ναρκοπεδίων στη νεκρή ζώνη, αν και συνεχίζονται οι συζητήσεις για τη δημιουργία μιας αποναρκοθετημένης Κύπρου.
Τουρκοκυπριακή Αστυνομία: Στην έκθεση αναφέρεται ότι σημειώθηκαν 1.245 εισβολές στην περιοχή της Πύλας.
Διαμάχες για Καλλιέργειες: Οι γεωργικές δραστηριότητες κοντά στη βόρεια γραμμή κατάπαυσης του πυρός προκάλεσαν συγκρούσεις μεταξύ Ελληνοκυπρίων αγροτών και τουρκικών δυνάμεων.
Παραβιάσεις Κυνηγιού: Καταγράφηκαν 43 περιστατικά κυνηγών που εισήλθαν στη νεκρή ζώνη, αν και υπήρξε μικρή μείωση σε σχέση με τα προηγούμενα έτη
Διακοινοτική Συνεργασία
Η ΟΥΝΦΙΚΥΠ υποστήριξε πρωτοβουλίες ενίσχυσης της διακοινοτικής συνεργασίας σε τρεις τομείς:
- Περιβαλλοντικά Θέματα: Κοινές επισκέψεις και συζητήσεις μεταξύ ελληνοκυπριακών και τουρκοκυπριακών ΜΚΟ για κλιματικές προκλήσεις.
- Επιχειρηματικότητα και Πολιτισμός: Έκθεση προώθησης διακοινοτικών επιχειρηματικών συνεργασιών.
- Νέοι: Συνέδρια και εργαστήρια για την προώθηση της ειρήνης και της συνεργασίας για το κλίμα.
Οι μηνιαίες συναντήσεις πολιτικών κομμάτων και από τις δύο κοινότητες συνεχίστηκαν με τη διαμεσολάβηση της Πρεσβείας της Σλοβακίας.
Ανθρωπιστική βοήθεια και Θρησκευτικές Ελευθερίες
Η ΟΥΝΦΙΚΥΠ διευκόλυνε την ανθρωπιστική βοήθεια για 275 Ελληνοκύπριους και 47 Μαρωνίτες που ζουν στα βόρεια και εξασφάλισε την ομαλή διεξαγωγή θρησκευτικών τελετών.
Σημεία Διέλευσης: Οι διαβάσεις λειτούργησαν ομαλά, με συζητήσεις για τη βελτίωση του σημείου διέλευσης Αγίου Δομετίου/Μετεχάν.
Πρόσφυγες και Αιτούντες ‘Ασυλο
Οι επαναπροωθήσεις αιτούντων άσυλο συνεχίστηκαν τόσο στη θάλασσα όσο και στη γραμμή αντιπαράθεσης. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έκρινε την Κύπρο ένοχη για παραβίαση των δικαιωμάτων των αιτούντων άσυλο.
Σύμφωνα με τον Γεν. Γραμματέα η κυπριακή αστυνομία συνέχισε τις επαναπροωθήσεις αιτούντων άσυλο, επιδεικνύοντας επιθετική συμπεριφορά προς το προσωπικό της UNFICYP, ενώ καταγράφηκαν 137 εισβολές σχετιζόμενες με τις επαναπροωθήσεις.
Στατιστικά Αιτήσεων: Καταγράφηκε μείωση 62% στις αιτήσεις ασύλου το τρίτο τρίμηνο του 2024 λόγω αυστηρότερων πολιτικών.
Εκκρεμείς Αιτήσεις: Οι Σύροι αντιπροσωπεύουν το 65% των 21.816 εκκρεμών αιτήσεων.
Όσων αφορά τα φυλετικά ζητήματα και την ενσωμάτωση των γυναικών στις ειρηνευτικές διαδικασίες η ΟΥΝΦΙΚΥΠ προώθησε δράσεις ευαισθητοποίησης για τον ρόλο των γυναικών, αλλά και εκδηλώσεις που ανέδειξαν ζητήματα όπως η γυναικοκτονίες και η έμφυλη βία.
Οικονομικά και Διοικητικά Θέματα
Η Γενική Συνέλευση ενέκρινε κονδύλι ύψους 56,4 εκατομμυρίων δολαρίων για την περίοδο Ιουλίου 2024 έως Ιουνίου 2025, με συνεισφορές από την Κυπριακή Δημοκρατία (19,4 εκατ. δολάρια) και την Ελλάδα (6,5 εκατ. δολάρια ). Οι ανεξόφλητες συνεισφορές ανέρχονταν σε 14,6 εκατ. δολάρια.
Η έκθεση υπογραμμίζει τη σημασία της ΟΥΝΦΙΚΥΠ για τη διατήρηση της σταθερότητας και την προώθηση του διαλόγου στην Κύπρο, τονίζοντας ότι παρά τις προκλήσεις, οι ανθρωπιστικές προσπάθειες και η συμμετοχή των νέων προσφέρει ελπίδα για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης και την επίτευξη μιας ειρηνικής λύσης στο νησί.
