Είναι μια συνηθισμένη μέρα του φθινοπώρου, λίγο πριν από τις έξι το απόγευμα στην πρωτεύουσα της Τσεχίας, Πράγα. Κοντά στο δημαρχείο στην πλατεία της Παλιάς Πόλης, μοιάζει σαν να έχει συγκεντρωθεί κόσμος για μια τεράστια διαδήλωση. Αλλά τα φαινόμενα απατούν – είναι απλώς χιλιάδες τουρίστες, που περιμένουν κάτω από το διάσημο μεσαιωνικό αστρονομικό ρολόι της Πράγας να χτυπήσει έξι. Τότε με τις φιγούρες των αποστόλων και έναν κόκορα που λαλεί, αρχίζει ένα θέαμα που οι περισσότεροι από τους τουρίστες από όλο τον κόσμο βιντεοσκοπούν με τα κινητά τους τηλέφωνα. «Είναι πανέμορφο, άξιζε η αναμονή, μια σπουδαία εμπειρία», λέει ο Τζορτζ, ένας 40χρονος από το Σικάγο των ΗΠΑ, ο οποίος έχει την πρωτεύουσα της Τσεχικής Δημοκρατίας ως έναν από τους πέντε σταθμούς του ταξιδιού του στην Ευρώπη διάρκειας δύο εβδομάδων.
Η μαγική δύναμη του Lonely Planet
Υπάρχει μια μεγάλη ουρά από άλλους τουρίστες έξω από την αίθουσα της κοντινής Κεντρικής Δημοτικής Βιβλιοθήκης της Πράγας. Όχι επειδή ενδιαφέρονται τόσο πολύ για μια από τις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες της Τσεχικής Δημοκρατίας, την οποία χρησιμοποιούν καθημερινά χιλιάδες κάτοικοι της Πράγας για να δανειστούν βιβλία. Αντίθετα, ενδιαφέρονται για ένα γλυπτό του Σλοβάκου καλλιτέχνη Ματέι Κρεν, το οποίο αποτελείται από οκτώ χιλιάδες βιβλία και βρίσκεται στην αίθουσα εισόδου της βιβλιοθήκης. Στο εσωτερικό του γλυπτού υπάρχουν δύο καθρέφτες που δημιουργούν την ψευδαίσθηση του άπειρου χώρου.
Το «Ατέλειωτο συντριβάνι», όπως ονομάζεται το γλυπτό, στέκεται από το 1998 και για πολλά χρόνια μόνο περιστασιακά κάποιος έριχνε μια ματιά στο εσωτερικό του. Στη συνέχεια όμως βρήκε το δρόμο του στο Lonely Planet και από εκεί σε άλλους ταξιδιωτικούς οδηγούς της Πράγας και στα κοινωνικά δίκτυα. Στη συνέχεια μετατράπηκε σε κόλαση για το προσωπικό της βιβλιοθήκης. «Δεν ξέρουμε τι να κάνουμε, είμαστε δημόσιος οργανισμός, δεν μπορούμε να χρεώνουμε είσοδο ή να περιορίζουμε τους τουρίστες με οποιονδήποτε τρόπο. Αλλά συχνά είναι ανυπόφορο», λέει ένας βιβλιοθηκάριος σε έναν ηλικιωμένο επισκέπτη που δυσκολεύεται να περάσει μέσα από το πλήθος των τουριστών.
Τέλος για τις «μπαρότσαρκες»
Αυτά είναι μόνο δύο από τα πολλά παραδείγματα για το πώς το ιστορικό κέντρο της πρωτεύουσας της Τσεχίας υποφέρει από τον «υπερτουρισμό». Η Πράγα είναι μια από τις πόλεις της Ευρώπης που επισκέπτονται περισσότερο οι τουρίστες – πολλοί ταξιδιωτικοί οδηγοί τη διαφημίζουν ως «Χρυσή», ως την πιο όμορφη ευρωπαϊκή πόλη. Τώρα, όμως, το δημοτικό συμβούλιο της Πράγας αποφάσισε να λάβει μέτρα κατά τουλάχιστον μιας από τις πιο ενοχλητικές εκδηλώσεις του υπερτουρισμού – τις οργανωμένες βραδινές βόλτες σε παμπ, τις «μπαρότσαρκες», που προσφέρονται στους τουρίστες εδώ και αρκετά χρόνια. Ομάδες επισκεπτών της Πράγας ξεναγούνται σε παμπ το βράδυ και τη νύχτα έναντι καθορισμένης τιμής και μπορούν να πιουν όσο θέλουν. Αυτό απαγορεύεται πλέον από τις 10 μ.μ. έως τις 6 π.μ.
«Πιστεύω ότι επιτέλους διευκολύνουμε τους κατοίκους της πόλης μας να κοιμούνται. Η Πράγα είναι ένα μέρος για όλους όσοι συμπεριφέρονται με αξιοπρέπεια και διακριτικότητα», δήλωσε στη DW ο Γίρζι Πόσπισιλ, πρώην ευρωβουλευτής και νυν δημοτικός σύμβουλος.
Η απαγόρευση τέτοιων περιπλανήσεων σε παμπ που επιβλήθηκε στα μέσα Οκτωβρίου ικανοποιεί πολλούς κατοίκους του κέντρου της Πράγας. «Ειδικά το καλοκαίρι, συχνά έπρεπε να καλέσω την αστυνομία στις τρεις τα ξημερώματα. Όταν έχεις μια ομάδα τριάντα μεθυσμένων να κάθονται στη μέση του δρόμου κάτω από τα παράθυρά σου, είναι ανυπόφορο», λέει ο Τόμας Βικ, αρχιτέκτονας, που μένει στον τελευταίο όροφο ενός κτιρίου πίσω από τον καθεδρικό ναό κοντά στην πλατεία της Παλιάς Πόλης.
Όλο και λιγότεροι ντόπιοι στο κέντρο
Οι θορυβώδεις νυχτερινές κραιπάλες των τουριστών δεν ήταν το μόνο πράγμα που ενοχλούσε τον Βικ. Το άλλο πρόβλημά του ονομάζεται Airbnb. Η διαδικτυακή ενοικίαση διαμερισμάτων σε τουρίστες έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις στην Πράγα – όλο και λιγότεροι ντόπιοι εξακολουθούν να ζουν στο κέντρο της πόλης. «Το χειρότερο δεν είναι οι σκάλες γεμάτες μεθυσμένους τουρίστες», λέει ο Βικ, «αλλά το γεγονός ότι υπάρχουν άνθρωποι που κυκλοφορούν στο σπίτι όπου ζουν οικογένειες με μικρά παιδιά και για τους οποίους δεν ξέρεις τίποτα».
Στην Τσεχική Δημοκρατία είναι παράνομο να στεγάζονται τουρίστες σε διαμερίσματα, αλλά το κράτος δεν διώκει τις παραβάσεις του νόμου. Εκτός από τις προαναφερθείσες επιπτώσεις, υπάρχουν και άλλες αρνητικές πτυχές. «Γνωρίζουμε ότι αυτά τα καταλύματα επιδεινώνουν την κατάσταση στον τομέα της στέγασης στην Πράγα», παραδέχεται ο Πόσπισιλ. Ωστόσο, η Πράγα δεν έχει ακόμη αποφασίσει να λάβει αποφασιστικά μέτρα κατά της εκμίσθωσης διαμερισμάτων σε τουρίστες.
Σημαντικός οικονομικός κλάδος
Ο λόγος είναι η τεράστια σημασία του τουριστικού τομέα για την τσεχική οικονομία, ιδίως για την Πράγα. Σύμφωνα με τον κρατικό οργανισμό CzechTourism, τα έσοδα από τον τουρισμό το 2023 ανέρχονται σε περίπου επτά δισεκατομμύρια ευρώ. Με αυτά και περίπου ένα τέταρτο του εκατομμυρίου εργαζομένων, ο τουρισμός είναι πιο σημαντικός για την Τσεχική Δημοκρατία από ό,τι η γεωργία, για παράδειγμα.
Πέρυσι, 22 εκατομμύρια ξένοι τουρίστες διανυκτέρευσαν στην Τσεχική Δημοκρατία, εκ των οποίων πάνω από οκτώ εκατομμύρια στην Πράγα. Η φετινή χρονιά εξελίσσεται ακόμη καλύτερα για τη χώρα από ό,τι πέρυσι. Οι περισσότεροι τουρίστες προέρχονται από γειτονικές χώρες, αλλά ο αριθμός των τουριστών συνολικά προσεγγίζει τα προ της πανδημίας επίπεδα.
Ωστόσο, ορισμένοι εμπειρογνώμονες δεν θέλουν να μιλήσουν για «υπερτουρισμό» γενικά – βλέπουν μόνο μερικά σημεία να επηρεάζονται, όπως το ιστορικό κέντρο της Πράγας. «Περίπου 1,3 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν στην Πράγα και περίπου 8 εκατομμύρια επισκέπτονται την πόλη κάθε χρόνο. Επομένως, οι αριθμοί δεν είναι τόσο κακοί», δήλωσε πρόσφατα στην Τσεχική Ραδιοφωνία ο Κάρελ Βίρουτ, γνωστός Τσέχος ειδικός στον τουρισμό. «Το πρόβλημα είναι μάλλον η βραχυχρόνια διαμονή σε διαμερίσματα, η οποία δεν είναι υπό έλεγχο. Επτά στους δέκα ανθρώπους που ζουν στο ιστορικό κέντρο είναι τουρίστες».
