Τι αποκαλύπτει πολύτιμος πάπυρος που βρέθηκε στο Αμβούργο για την παιδική ηλικία του Ιησού

Ένα θραύσμα παπύρου 1.600 ετών με αφηγήματα από την παιδική ηλικία του Ιησού ανακαλύφθηκε σε βιβλιοθήκη του Αμβούργου.

Την ανακάλυψη πιστώνονται ο γερμανός θεολόγος, Λάγιος Μπέρκες, και ο βέλγος αρχαιολόγος, Γκαμπριέλ Νόκι Μασέντο, που, όπως υποστηρίζουν, έχουν εκπλαγεί και οι ίδιοι από τις αντιδράσεις. Μιλώντας στην DW, ο Λάγιος Μπέρκες επισημαίνει πόσο πολύτιμο είναι το εύρημα, παράλληλα, όμως, «προσγειώνει» ορισμένες από τις υπερβολικές προσδοκίες που τροφοδότησαν οι επιστημονικές ανακοινώσεις.

«Δεν πρόκειται ούτε για νέο αφήγημα ούτε για αληθινή ιστορία που αφορά το πρόσωπο του Ιησού, και ασφαλώς δεν αλλάζει όσα γνωρίζουμε γι’ αυτόν», λέει ο γερμανός λέκτορας Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο Χούμπολντ του Βερολίνου. «Αν και εμείς ούτως ή άλλως δεν είχαμε ισχυριστεί κάτι τέτοιο, προκλήθηκαν παρεξηγήσεις και επιθετικές αντιδράσεις…».

Σε κάθε περίπτωση, όμως, ο συγκεκριμένος πάπυρος θεωρείται εντυπωσιακή ανακάλυψη. Πρόκειται για το παλαιότερο γνωστό χειρόγραφο από το αποκαλούμενο (Νηπιακό) Ευαγγέλιο του Θωμά, κείμενο που είχε απορριφθεί από την Εκκλησία και δεν είχε συμπεριληφθεί ποτέ στην Καινή Διαθήκη. Σήμερα χαρακτηρίζεται ως ένα από τα «Απόκρυφα Ευαγγέλια», που δεν περιλαμβάνονται στον Κανόνα της Αγίας Γραφής.

Ένα «παιδικό θαύμα» του Ιησού

Σε ένα εδάφιο το συγκεκριμένο χειρόγραφο αναφέρει πως ο Χριστός είχε πραγματοποιήσει ένα θαύμα σε ηλικία μόλις πέντε ετών. Πρόκειται για την ιστορία της «ζωογόνησης των σπουργιτιών»: Ο Ιησούς κάθεται δίπλα στο ποτάμι και παίζει με κομμάτια πηλού, τα οποία πλάθει, για να τους δώσει το σχήμα σπουργιτιών. Όμως ο Ιωσήφ τον επιπλήττει, διότι όλα αυτά γίνονται το Σάββατο, παραδοσιακή ημέρα αργίας και πλήρους κατάπαυσης των εργασιών. Τότε ο Ιησούς χτυπάει παλαμάκια και ξαφνικά μετατρέπει τα πήλινα αντικείμενα σε ζωντανά πτηνά, που πετούν μακριά.

Το Ευαγγέλιο του Θωμά χρονολογείται από τον 2ο αιώνα μ.Χ. και είναι γνωστό στους θεολόγους ανά τον κόσμο. Ο επίσκοπος Ειρηναίος του Λουγδούνου (της σημερινής Λυών) το είχε χαρακτηρίσει «μη αυθεντικό» και «αιρετικό». Τα αφηγήματά του μάλλον ξενίζουν όσους γνωρίζουν ότι ο Ιησούς διακρινόταν για την αγάπη του και τις ευγενείς πράξεις του, ακόμη και ως νήπιο. Διότι στο συγκεκριμένο Ευαγγέλιο ο μικρός Ιησούς εμφανίζεται να εκφράζει αισθήματα θυμού και εκδίκησης, να υβρίζει ή να εξοργίζει συνομήλικούς του όταν τον ενοχλούν, ακόμη και να σκοτώνει έναν δάσκαλό του.

Τι κομίζει το νέο εύρημα

Η Καινή Διαθήκη αναφέρει ελάχιστα για την παιδική ηλικία του Χριστού. Πρόκειται για ένα κενό που κατά κάποιον τρόπο αναπληρώνει το Ευαγγέλιο του Θωμά, ίσως γι’ αυτό ήταν ιδιαίτερα δημοφιλές στον Μεσαίωνα. Κατά καιρούς έχουν εμφανιστεί διάφορες μεταφράσεις ή διασκευές του κειμένου σε πολλές γλώσσες, για παράδειγμα στα λατινικά ή τα αραβικά. Αλλά όπως επισημαίνει ο Λάγιος Μπέρκες «τα ελληνικά θεωρούνται η πρωτότυπη γλώσσα. Μέχρι πρότινος η αρχαιότερη εκδοχή του κειμένου ήταν από τον 11ο αιώνα».

Το θραύσμα του χειρόγραφου που εντόπισαν οι Μπέρκες και Μασέντο, όμως, χρονολογείται από τον 4ο ή 5ο αιώνα. Αυτή η ανακάλυψη μπορεί να μας οδηγήσει σε μία «νέα αντίληψη» για τη γλώσσα της εποχής, καθώς, όπως επισημαίνει ο Μπέρκες στην DW, «το επίπεδο χρήσης και η υφολογική αξία του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου ήταν πολύ ανώτερα από ό,τι εκτιμούσαμε προηγουμένως».

Πώς έγινε η ανακάλυψη στο Αμβούργο

Με όλα αυτά τα δεδομένα, πώς είναι σίγουροι οι Μπέρκες και Μασέντο ότι το δικό τους εύρημα είναι αυθεντικό;

Το θραύσμα αποτελεί μέρος της (μάλλον αξιόπιστης) συλλογής έργων τέχνης στην κρατική και πανεπιστημιακή βιβλιοθήκη «Καρλ φον Οσιέτσκι» του Αμβούργου. Ήταν απόκτημα του γερμανικού Papyrus Cartel, που άρχισε να δραστηριοποιείται το 1906 με στόχο την αγορά αιγυπτιακών παπύρων για μουσεία ή βιβλιοθήκες στη Γερμανία. Την εποχή εκείνη οι ερευνητές είχαν εστιάσει σε καλά συντηρημένους παπύρους, ενώ τα μικρότερα θραύσματα παρέμεναν στην αφάνεια, χωρίς να περνούν πάντοτε από την ενδεδειγμένη διαδικασία καταγραφής.

Μόλις στις αρχές του αιώνα μας ξεκίνησε μία συστηματική προσπάθεια για την καταγραφή και ψηφιοποίηση όλων των ευρημάτων. Η συλλογή του Αμβούργου περιελάμβανε περίπου 1.000 αντικείμενα και εκεί εντοπίστηκε το θραύσμα. «Για να είμαι ειλικρινής, ήταν μία έρευνα που έγινε…παρεμπιπτόντως, αλλά αποδείχθηκε σημαντική για εμάς», λέει ο Λάγιος Μπέρκες. «Θέλουμε να τη συνεχίσουμε και πιστεύω ότι μας περιμένουν και άλλα παρόμοια ευρήματα από το ίδιο χειρόγραφο ή από άλλα Απόκρυφα Ευαγγέλια, αν και βεβαίως δεν μπορώ να εγγυηθώ κάτι τέτοιο. Αυτό δεν είναι κάτι που μπορείς να αναζητήσεις στοχευμένα. Πρέπει να ερευνήσεις ολόκληρη τη συλλογή, χρειάζεται επιμονή και τύχη…».