Νέα στοιχεία για την υπόγεια σχέση της Ρωσίας με την Τουρκία έρχονται στη δημοσιότητα, καταδεικνύοντας την τροφοδοσία της Μόσχας με «ζωτικής σημασίας» υλικά για την πολεμική μηχανή της, και ενισχύοντας του φόβους της Δύσης, πως η Άγκυρα, αν και νατοϊκός σύμμαχος, συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στην παράκαμψη των κυρώσεων που έχουν επιβληθεί.
Οι τουρκικές εξαγωγές στη Ρωσία ειδών «διπλής χρήσης», δηλαδή αυτών που έχουν μη στρατιωτική αλλά και στρατιωτική εφαρμογή, καταγράφουν σημαντική άνοδο το 2023. Σύμφωνα με εκτιμήσεις των ΗΠΑ και τις ΕΕ, πρόκειται για είδη που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή πυραύλων κρουζ, drones, ελικοπτέρων και άλλων οπλικών συστημάτων και πολεμικού εξοπλισμού.
Όπως αναφέρει το Euronews, κατά τους πρώτους εννέα μήνες του 2023, το μέγεθος των εξαγωγών 45 τέτοιων υλικών, συμπεριλαμβανομένων των μικροτσίπ, που χαρακτηρίζονται ως «υψηλής προτεραιότητας» από τις ΗΠΑ και την ΕΕ για το εμπάργκο κατά της Ρωσίας, άγγιξε τα 144 εκατομμύρια ευρώ.
Πρόκειται για εξαγωγές προς τη Ρωσία αλλά και προς πέντε πρώην σοβιετικές χώρες (Αζερμπαϊτζάν, Γεωργία, Καζακστάν, Κιργιστάν, Ουζμπεκιστάν), που εκτιμάται πως ενεργούν ως μεσάζοντες για τη Μόσχα. Το μέγεθος αυτό είναι τρεις φορές υψηλότερο από την αντίστοιχη περίοδο του προηγούμενου έτους και σχεδόν πενταπλάσιο από το μέσο όρο των 26 εκατομμυρίων ευρώ που καταγραφόταν από το 2015 έως το 2021.
Η Τουρκία μάλιστα φέρεται να προμηθεύεται ένα μεγάλο μέρος αυτών των ειδών από ισχυρά κράτη του δυτικού μπλοκ. Οι εισαγωγές ειδών διπλής χρήσης της Τουρκίας από χώρες της G7 έχει αυξηθεί πάνω από 60% μέχρι στιγμής το 2023, φτάνοντας σχεδόν τα 500 εκατομμύρια δολάρια (457 εκατομμύρια ευρώ). Επί της ουσίας, η Άγκυρα εισάγει μεγαλύτερες ποσότητες ειδών διπλής χρήσης από χώρες της Δύσης, τα οποία εν συνεχεία καταλήγουν στη Ρωσία, είτε απευθείας από την Τουρκία, είτε μέσω ενδιάμεσων σταθμών, παρακάμπτοντας με αυτόν τον τρόπο τις κυρώσεις.
Οι νατοϊκοί σύμμαχοι φαίνεται να ανησυχούν έντονα πλέον για τον ρόλο που διαδραματίζει η Τουρκία με φόντο τον πόλεμο στην Ουκρανία, γεγονός που ενισχύει και τις εντάσεις ανάμεσα στην Άγκυρα και τους εταίρους της στο ΝΑΤΟ. «Είναι προφανές ότι αυτά τα αγαθά πηγαίνουν στη Ρωσία», τονίζει η Ελίνα Ριμπάκοβα, ανώτερη συνεργάτιδα στο αμερικανικό think tank «Peterson Institute for International Economics» (PIIE) και αντιπρόεδρος Εξωτερικής Πολιτικής στη Σχολή Οικονομικών του Κιέβου.
Το εμπόριο ανθεί εκμεταλλευόμενο τα ρυθμιστικά κενά μεταξύ των ελέγχων των εξαγωγών των ΗΠΑ και της επιβολής της ΕΕ, σύμφωνα με την Έμιλι Κίλκριζ, διευθύντρια του Προγράμματος Ενέργειας, Οικονομίας και Ασφάλειας στο Center for a New American Security. Εάν η Άγκυρα δεν αλλάξει στάση, τότε «οι ΗΠΑ και οι εταίροι τους θα πρέπει να λάβουν μέτρα επιβολής», τόνισε μιλώντας στους Financial Times.
Οι ΗΠΑ και η ΕΕ εργάζονται εδώ και καιρό για να περιορίσουν τις εισαγωγές υλικών διπλής χρήσης από τη Ρωσία μέσω τρίτων χωρών. Στο επίκεντρο έχουν βρεθεί εταιρείες σε κράτη όπως το Καζακστάν, η Σερβία, το Αζερμπαϊτζάν, το Ουζμπεκιστάν και η Τουρκία. Παράλληλα, όπως αναφέρει το Bloomberg, το 80% των αγορών «ειδών υψηλής προτεραιότητας» από τη Ρωσία προέρχονται από την Κίνα και το Χονγκ Κονγκ.
Η Ουάσιγκτον εστιάζει ιδιαίτερα στο ρόλο της Τουρκίας. Τις αμερικανικές ανησυχίες μαρτυρά και η επικείμενη επίσκεψη στην Τουρκία του Μπράιαν Νέλσον, υφυπουργού Οικονομικών των ΗΠΑ, αρμόδιου για θέματα τρομοκρατίας και οικονομικών πληροφοριών. Σύμφωνα με διεθνή ΜΜΕ, το ταξίδι του Νέλσον υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη με την οποία ο Λευκός Οίκος επιδιώκει να αντιμετωπίσει και να περιορίσει αυτό το εμπόριο.
Σημειώνεται πως τόσο οι ΗΠΑ, όσο και οι ευρωπαίοι σύμμαχοι τους, έχουν επισημάνει το ζήτημα στην Τουρκία, ωστόσο πρόκειται για μια εξαιρετικά περίπλοκη κατάσταση, λόγω της διπλής χρήσης των εξαγώμενων ειδών. Τις επόμενες εβδομάδες, αναφέρει το Euronews, πιθανότατα θα υπάρξει αυξημένος έλεγχος και διπλωματικές προσπάθειες για την αντιμετώπιση του περίπλοκου ιστού της αποφυγής των κυρώσεων και του εμπορίου των ευαίσθητων αγαθών μεταξύ της Τουρκίας και τη Ρωσίας.
