Από τις 7 Οκτωβρίου, οι Ισραηλινοί αναζητούν λέξεις αρκετά ισχυρές για να μεταφέρουν το τραύμα που προκάλεσαν όσα συνέβησαν εκείνη την ημέρα. Πολλοί πέρασαν τις τελευταίες εβδομάδες παρακολουθώντας Ισραηλινούς στρατηγούς, προσωπικό των νοσοκομείων και των σωστικών συνεργείων και ειδικούς της εγκληματολογίας να καταθέτουν για τους φρικτούς τρόπους με τους οποίους η Χαμάς σκότωσε 1.400 ανθρώπους.

Πολλοί Ισραηλινοί, προσπαθώντας να κατανοήσουν τη φρίκη της 7ης Οκτωβρίου, έχουν στραφεί στη σύγκριση της Χαμάς με το Ισλαμικό Κράτος (ISIS). Το hashtag «#HamasisISIS» έχει δημοσιευθεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καθώς οι Ισραηλινοί ηγέτες -συμπεριλαμβανομένου του πρωθυπουργού Μπέντζαμιν Νετανιάχου- έχουν συχνά εξισώσει τις δύο οργανώσεις.

Αλλά μελετητές ισλαμιστικών κινημάτων όπως εγώ, καθώς και αξιωματούχοι της αντιτρομοκρατικής, έχουν εδώ και καιρό καταλάβει ότι η σύγκριση είναι ανυπόστατη. Όπως μου είπε πρόσφατα ο Γκέρσον Μπάσκιν, ο οποίος ήταν ο κύριος διαπραγματευτής ομήρων του Ισραήλ με τη Χαμάς από το 2006: «Οι τρομοκρατικές τους ενέργειες μοιάζουν με το ISIS, αλλά δεν έχουν την ίδια ιδεολογία».

Η πρώτη και πιο σημαντική διαφορά είναι ότι η Χαμάς είναι ένα παλαιστινιακό εθνικιστικό ισλαμιστικό κίνημα. Αυτή η συγχωνευμένη διπλή ταυτότητα το διαφοροποιεί από το ISIS, το οποίο είναι ένα διεθνές πανισλαμιστικό κίνημα που θέλει να συγκεντρώσει μια παγκόσμια umma, (παγκόσμια μουσουλμανική κοινότητα), σε ένα «ισλαμικό κράτος» χωρίς κανένα εθνικιστικό σχέδιο.

Οι διεκδικήσεις της Χαμάς, από την άλλη πλευρά, είναι πιο τοπικές: προσδιορίζει την «απελευθέρωση ολόκληρης της Παλαιστίνης» από αυτό που αποκαλεί «σιωνιστικό εχθρό» ως τον βασικό στόχο της. Υπάρχει επίσης το άβολο γεγονός ότι το ISIS «θεωρεί κυριολεκτικά τη Χαμάς ως αποστάτες» λόγω της υποστήριξής της από το σιιτικό Ιράν, όπως ανέφερε και σε πρόσφατη ανάρτηση στο X.

Μια δεύτερη βασική διαφορά είναι ο σχετικός θρησκευτικός εξτρεμισμός τους. Η Χαμάς είναι θρησκευτικά συντηρητική, αλλά δεν παρενοχλεί ή σκοτώνει ανελέητα τους μη μουσουλμάνους στη Γάζα απλώς και μόνο λόγω της πίστης ή της θρησκευτικής τους συμπεριφοράς.

Ανέχεται γυναίκες που δεν φορούν χιτζάμπ, άτομα που κάνουν τατουάζ και εφήβους που ακούν αμερικανική μουσική. Χριστιανοί και εκκλησίες συνυπάρχουν με μουσουλμάνους στον θύλακα που διοικείται από τη Χαμάς. Τίποτα από αυτά δεν θα ήταν δυνατό κάτω από τον ISIS, μια πολύ πιο θρησκευτικά εξτρεμιστική οργάνωση που βασάνιζε και ακρωτηρίαζε ανθρώπους για να εξαναγκάσει την προσήλωσή τους σε μια εξαιρετικά ριζοσπαστική εκδοχή του Ισλάμ.

Αλλά οι συγκρίσεις μεταξύ της Χαμάς και του ISIS αφθονούν εν μέρει επειδή μπορούν να είναι πολιτικά χρήσιμες. Η επιμονή ότι η Χαμάς είναι ο ISIS δίνει τη δυνατότητα στους Ισραηλινούς ηγέτες να καταπνίγουν την κριτική για τη μεταχείριση των Παλαιστινίων από τη χώρα, συμπεριλαμβανομένων των αεροπορικών επιδρομών στη Γάζα από τις 7 Οκτωβρίου που έχουν αφήσει τουλάχιστον 8.000 νεκρούς , τα δύο τρίτα από τους οποίους γυναίκες και παιδιά.

Η σύγχυση θα μπορούσε επίσης να βοηθήσει στην υποστήριξη από τους ηγέτες των ΗΠΑ και την κοινή γνώμη. «Από το 1973, κάθε Ισραηλινός πόλεμος έχει τελειώσει νωρίς, από την οπτική γωνία του Ισραήλ, λόγω της φθίνουσας υποστήριξης από τις ΗΠΑ», μου είπε πρόσφατα ένας πρώην Ισραηλινός διπλωμάτης. «Το να κρατάμε τις ΗΠΑ στο πλευρό μας είναι πολύ σημαντικό, επομένως αυτό είναι χρήσιμο hasbara [δημόσιες σχέσεις] για το Ισραήλ».

Αυτή η αφήγηση βοηθάει να πειστεί ο κόσμος ότι η Χαμάς δεν αποτελεί απειλή μόνο για το Ισραήλ, αλλά και για τους περιπάτους των Γάλλων ή τα αμερικανικά νυχτερινά κέντρα. Όπως συνέβη με το ISIS.

Σε αντίθεση με το ISIS, η Χαμάς υπάρχει εδώ και δεκαετίες και δεν αποτελεί μυστήριο. Αναπτύχθηκε από μια μουσουλμανική φιλανθρωπική οργάνωση που ιδρύθηκε το 1973 και έχει μια μεγάλη πτέρυγα κοινωνικής υπηρεσίας. Διαχωρίστηκε από την Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης ως αποτέλεσμα των αποτυχιών της ειρηνευτικής διαδικασίας του Όσλο και επιδιώκει τη σύγκρουση με το Ισραήλ.

Κέρδισε τις παλαιστινιακές εκλογές του 2006 στη Γάζα και παραμένει, μαζί με την αντίπαλό της Φάταχ στη Δυτική Όχθη, μία από τις δύο κύριες πολιτικές δυνάμεις στα παλαιστινιακά εδάφη. Έχει διαπραγματευτεί συνεχώς με το Ισραήλ για χρόνια για τα σύνορα, τις ανταλλαγές κρατουμένων και τη διακυβέρνηση της Γάζας. Είναι επίσης, σε κάποιο βαθμό, το τέρας του Φρανκενστάιν, για την ακρίβεια του Νετανιάχου, καθώς οι πολιτικές του ενδυνάμωσαν τη Χαμάς σε μια προσπάθεια να διχάσει και να αποδυναμώσει τα παλαιστινιακά εδάφη για χρόνια.

Η Χαμάς δικαιολογεί τις φρικτές τρομοκρατικές ενέργειες ως αντίσταση στην κατοχή του Ισραήλ και παραδοσιακά εκμεταλλεύεται τα τραύματα που προκαλούνται από την ισραηλινή βία για να ενισχυθεί. Για να στρατολογήσει νέα μέλη, παρευρίσκεται σε κηδείες και έρχεται σε επαφή με συγγενείς των μελών της που σκοτώθηκαν σε ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές.

Οι μαχητές της αξιοποιούν επίσης τη στέρηση, την απομόνωση και τις συνθήκες που μοιάζουν με φυλακή, οι οποίες επικρατούν στη Λωρίδα της Γάζας από τότε που το Ισραήλ ξεκίνησε τον αποκλεισμό της πριν από 16 χρόνια.

Παρόλα αυτά, το Ισραήλ την περασμένη εβδομάδα έριξε φυλλάδια που διακήρυτταν πως «Χαμάς=ISIS» και προειδοποιούσαν τους αμάχους -που παραμένουν παγιδευμένοι στη Λωρίδα χωρίς να μπορούν να κρυφτούν κάπου με ασφάλεια– να «παραδοθούν». Αλλά αυτή η προσέγγιση πιθανότατα πέφτει στο κενό στη Γάζα και σε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο, όπου οι περισσότεροι βλέπουν τη Χαμάς ως ένα θρησκευτικό-εθνικιστικό παλαιστινιακό κίνημα αντίστασης που αμφισβητεί άμεσα τον συνεχιζόμενο αποκλεισμό και την κατοχή του Ισραήλ.

Το Ισραήλ θα μπορούσε -με τον καιρό, το αίμα και την ισχύ- να διαλύσει τις κύριες πολιτικές και στρατιωτικές δομές της Χαμάς. Αλλά το κόστος που θα προκαλέσουν στους Παλαιστίνιους στη Γάζα οι μέθοδοι του Ισραήλ -που μέχρι στιγμής περιλάμβαναν τη διακοπή νερού, τροφής και καυσίμων στους πολίτες- είναι αστρονομικό. Τα απομεινάρια της Χαμάς, η Παλαιστινιακή Ισλαμική Τζιχάντ ή κάποιο άλλο ένοπλο κίνημα που δεν έχει ακόμη δημιουργηθεί μπορούν και θα εκμεταλλευτούν αυτή την έντονη δυσαρέσκεια για να υποδαυλίσουν μελλοντικές επιθέσεις στο Ισραήλ.

Για να καταπολεμήσουν αποτελεσματικά τις απειλές κατά της ασφάλειας, οι Ισραηλινοί ηγέτες πρέπει να αντισταθούν στις απλές συγκρίσεις και να λάβουν υπόψη το γεγονός ότι, στο επίκεντρο της Χαμάς και μεταξύ πολλών από τους νεοσυλλέκτους της, δε βρίσκεται ο θρησκευτικός εξτρεμισμός αλλά ο θυμός, η αγωνία και η απελπισία. Μια λερναία ύδρα που τρέφεται από πικραμένους νέους δεν θα νικηθεί δημιουργώντας περισσότερη καταστροφή και απόγνωση.

Η διασφάλιση ότι οι Παλαιστίνιοι θα αποκτήσουν την ελευθερία, την αξιοπρέπεια και την αυτοδιάθεση που απαιτούν για περισσότερα από 75 χρόνια θα ήταν ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να διασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη ασφάλεια του Ισραήλ. Δυστυχώς, για εκατομμύρια Παλαιστίνιους και Ισραηλινούς, αυτό το αποτέλεσμα φαίνεται όλο και περισσότερο να απομακρύνεται.  

  • Το άρθρο της Μόνικα Μαρξ, επίκουρης καθηγήτριας στο NYU Abu Dhabi με ειδικότητα στα ισλαμιστικά κινήματα της Μέσης Ανατολής, δημοσιεύθηκε στο Time